Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Hvalveiðum lokið?
Á meðan íslenskir stjómmálamenn deila um hvort
íslendingar eigi á nýjan leik að ganga í Alþjóða hvalveiði-
ráðið fagna hvalfriðunarmenn í nágrannalöndunum sigri
friðunarsjónarmiða á ársfundi ráðsins sem er nýlokið í
Mexíkó.
Erlendis virðist almennt htið á niðurstöður ársfundar-
ins sem staðfestingu þess að hvalveiðar í atvinnuskyni
séu nánast úr sögunni. Hvalfriðunarmenn telja sig hafa
náð mun meiri árangri á fundinum en þeir þorðu að
vona fyrirfram en hvalveiðiþjóðirnar sitja eftir sundrað-
ar ^g vanmáttugar.
Á ársfundinum var samþykkt tillaga um griðasvæði
fyrir hvali á suðurhveh jarðar. Japanir greiddu einir
atkvæði á móti. Danir stóðu að samþykktinni þrátt fyrir
harða andstöðu Færeyinga en fuhtrúar Norðmanna
fengu sér kaffi á meðan atkvæðagreiðslan fór fram. Það
hefur vafahtið verið hluti af samkomulagi Norðmanna
við bandarísk stjómvöld.
Nýja griðasvæðið nær frá Suðurskautslandinu að fer-
tugustu breidaargráðu en þó aldrei inn fyrir fiskveiðilög-
sögu Argentínu og Chile. íVrir er hhðstætt hvalfriðunar-
svæði á Indlandshafi. Tahð er að á griðasvæðinu séu
heimkynni um 90% ahra hvala. s.
Samþykkt Alþjóða hvalveiðiráðsins er stefnt gegn
hvalveiðum Japana sem hafa þriggja mánaða frest til að
mótmæla ákvörðuninni. Það munu þeir líklega gera.
Hins vegar er alveg óvíst hvort þeir treysta sér til að
virða samþykktina að vettugi í verki enda hafa hvalfrið-
unarmenn lýst þessari niðurstöðu sem dauðadómi yfir
japönskum hvalveiðum.
Ársfundurinn samþykkti einnig án atkvæðagreiðslu
að fallast á svokahað stjórnunarkerfi til að ákveða veiði-
kvóta - en jafnframt að fresta framkvæmd þess um óá-
kveðinn tíma. Jafnvel þótt þetta nýja kerfi komi ein-
hvem tíma til framkvæmda, sem er með öllu óvíst, er
talið að þær ströngu kröfur sem gerðar em til rann-
sókna, eftirhts og varkámi við ákvörðun á stærð kvóta
muni koma í veg fyrir að hvalveiðar geti borið sig.
Þrátt fyrir málamyndasamþykkt stjómunarkerfisins
er hvalveiðibannið frá árinu 1986 í fullu gildi. Engin
breyting er fyrirsjáanleg í þeim efnum næstu árin. Þvert
á móti em þegar komnar fram hugmyndir um að fylgja
eftir samþykktinni um griðasvæði á suðurhveli jarðar
með stofnun sams konar griðasvæðis fyrir hvah á Norð-
ur-Atlantshafi. Erlendir ijölmiðlar, þar á meðal enska
stórblaðið The Times, spá slíkri þróun.
Við þessar aðstæður er það að sjálfsögðu óskhyggja
að halda að innganga í Alþjóða hvalveiðiráðið opni Is-
lendingum leið til að taka að nýju upp hvalveiðar í at-
vinnuskym. Ljóst er að samkomulagið, sem Bandaríkja-
menn höfðu forgöngu um bæði fyrir og á ársfundinum
í Mexíkó, hafði það að meginmarkmiði að viðhalda hval-
veiðibanninu án þess að fleiri hvalveiðiþjóðir en íslend-
ingar fæm úr Alþjóða hvalveiðiráðinu. Það hefur Banda-
ríkjamönnum væntanlega tekist.
Fundurinn í Mexíkó sendi skýr skhaboð til ahra hval-
veiðiþjóða annarra en Bandaríkjamanna sjálfra sem fá
á hverju ári leyfi th að slátra friðuðum hvölum við
Alaska. Skhaboðin eru þessi: Hvalveiðar í atvinnuskyni
em á síðasta snúningi. Þeim er að ljúka í Suðurhöfum
og á norðurhveh jarðar verður hvalveiðibanni ekki af-
létt fyrr en Alþjóða hvalveiðiráðið hefur fuhkomnað
stjómunarkerfi sem gerir hvalveiðar óarðbærar.
Ehas Snæland Jónsson
Kjósendur trúa
sósíalistum fyrir
markaðsvaeðingunni
Eftir síöari nmferð þingkosninga í
Ungverjalandi á sunnudaginn eru
sósíalískir flokkar, stofnaðir upp
úr örmum umbótasinna í gönflu
kommúnistaflokkunum, komnir til
valda á belti ríkja við vesturlanda-
mæri Rússlands sem einnig nær
yflr Litháen og Pólland. Svona
gagnger skipti á valdastólum í öll-
um þrem löndunum í öðrum fijálsu
þingkosningunum frá því valda-
einokun kommúnista lauk, ber vott
um að þar dafnar að minnsta kosti
lýðræði. Kjósendur hafa fengiö rétt
til að velja og hafna þeim sem gefa
kost á sér til landstjórnar og nota
hann rækilega.
Þessi framvinda er eindregnari
en bjartsýnustu lýðræðissinnar
höfðu þorað að vona, þegar yfirráð-
um sovétveldisins lauk fyrir flmm
árum. Ekkert ríkjanna þriggja átti
aö baki sterka lýðræðishefð frá
tímabilinu milli heimsstyrjalda.
Þjóðemissinaðar einvaldsstjórnir
ríktu þá lengst af.
Margir óttuðust að í sama horf
myndi sækja þegar kommúnistar
hrökkluðust frá völdum og við tók
erfitt umskiptatímabil frá miðstýr-
ingu til markaösbúskapar. En önn-
ur hefur orðið raunin. Meira að
segja í Ungverjalandi fengu þjóð-
ernissinar innan við tvo af hundr-
aði atkvæða í nýafstöönum kosn-
ingum og býr þó þriðjungur Ung-
verja í nágrannríkjunum Rúmen-
íu, Slóvakíu og leifum Júgóslavíu
viö töluverðar þrengingar af hálfu
Slóvaka, Rúmena og Serba.
Ungverski sósíalistaflokkurinn
fékk kjörna 209 menn á þing skipað
386. Næstir koma Frjálsir demó-
kratar með 70 þingsæti en Lýðræð-
isvettvangur íhaldsflokka sem stóð
að fráfarandi ríkisstjórn náði ekki
tiunda hluta þingsæta. Á stjórnar-
flokknum bitnar jöfnum höndum
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
óánægja með erfitt ástand efna-
hagsmála og andstaða viö tilhneig-
ingu forustu hans til að móta
menningarstarfsemi og íjölmiðlun
eftir sínu höfði og hagsmunum. í
upphafi kosningabaráttunnar lét
ríkisstjórnin þannig reka tugi
frétta- og dagskrárgerðarmanna
frá ljósvakafjölmiðlum ríkisins en
uppskar ekki annað en fyrirlitn-
ingu almennings.
Gyula Horn, foringi sósíahsta,
varð heimskunnur þegar hann var
utanríkisráðherra í síðustu stjórn
kommúnista og kom ásamt starfs-
bróður sínum frá Austurríki með
vírklippur í höndum að girðing-
unni á landamærum ríkjanna til
að byrja á að rífa hana niður. Þetta
var undanfarinn að falli Berlín-
armúrsins.
Nú vill Horn fyrir hvem mun fá
Frjálsa demókrata til stjórnarsam-
starfs við sig. Þar með væri saman
kominn í stjóminni þorri hæfustu
manna Ungverja í efnahagsmálum,
en meginverkefni hennar verður að
fást við vandann sem þar er uppi.
Ungverjaland skar sig úr öörum
ríkjum Austur-Evrópu síðustu ára-
tugi kommúnistastjómarinnar að
því leyti að þar var létt miðstýring-
arhöftum af atvinnulífi og fiármál-
um. Frekari markaðsvæðing gat
þvi gengið greiðar en annars staðar
á þessum slóðum eftir „kerfaskipt-
in“ eins og Ungverjar nefna enda-
lok kommúnistastjórnarinnar.
Skoðanakannanir bera með sér
að meira en helmingur Ungverja
þakkar Gyula Horn öðrum fremur
að „kerfaskiptin" áttu sér stað og
það átakalaust. Nú telja þeir hann
og samherja hans hæfasta til að
stýra markaðskerfinu þannig að
dragi úr vanköntunum sem verið
hafa áberandi til þessa, fiöldaat-
vinnuleysi og verulegri verðbólgu.
Forstjórar fyrirtækja og mennta-
menn era áberandi í forustusveit
flokksins og hann hefur meirihluta
bæði í stjórnun verkalýðshreyfing-
ar og atvinnurekenda.
Ungverskir kjósendur segjast
meta stjómmálamenn eftir hæfi-
leikum þeirra, hvort heldur er á
sérsviði eða í stjórnun. Þessi af-
staöa kjósenda hefur nú fært sós-
íalistum sigur og gengi þeirra héð-
an af fer eftir því hversu þeir
standa undir þeim vonum.
í rauninni er þetta sama afstaða
og lyfti Algirdas Brasauskas til
valda í Litháen og Waldemar Pawl-
ak í Póllandi í forustu fyrir samtök-
um sem kenna sig við lýðræði og
vinstrimennsku. í kommúnista-
ríkjunum urðu menn að ánetjast
valdaflokknum vildu þeir hafa
áhrif eða fá að njóta hæfileika
sinna, hvað sem leið raunveruleg-
um stjórnmálaskoðunum. Nú eru
því fyrrum kommúnistar kallaðir
til af kjósendum að reyna að gera
markaðsvæðinguna sársauka-
minni fyrir almenning.
Gyula Hom kemur úr kjörklefa á sunnudaginn. Rétt fyrir fyrri umferð kosninganna brákaöist hann á hálslið-
um og úlnliðsbrotnaði í bílslysi. Rannsakað er hvort um tilræði hafi verið að ræða. Símamynd Reuter
Skoðanir aimarra
Björgum hvölunum
„Hverju getum við bjargað ef við getum ekki
bjargað hvalnum? Veiðar í heila öld hafa nær útrýmt
öllum stórhvelunum. Það var samt síðbúin viður-
kenning á hættunni sem steðjar að hvalastofnunum
sem lá að baki uppgangi umhverfisvemdarhreyfing-
arinnar. Söngur hvalanna og myndir af sporðaköst-
um þeirra hafa laðað jafnvel hina mestu efasemdar-
menn inn í raöir hreyfingarinnar grænu.“
Úr forustugrein Guardian 28. maí.
Vantar konur í æðstu stöður
„Danmörk er samfélag þar sem jafnrétti kynj-
anna er tiltölulega mikið. Þátttaka kvenna í atvinnu-
lífinu hefur aldrei verið meiri og velferðarsamfélagið
hefur styrk til þess að geta stuðlað að því að bæði
kynin geti sameinað atvinnu og fiölskyldulíf. Á einu
sviði virðumst við þó vera á eftir. Ef stjórnmálin eru
undanskilin eru tiltölulega fáar konur í æðstu valda-
stöðum, bæði í einkageiranum og hinum opinbera.“
Úr forustugrein Politiken 1. júní.
Milljónir á faraldsfæti
„Fólksflutningar eru að verða eitt af þessum
miklu öflum sem breyta stjórnmálum heimsins og
hvergi meira en í Evrópu. Að lokinni heimsstyrjöld-
inni síðari einangmðu jámtjaldið og Miðjarðarhafiö
Vestur-Evrópu í heilan mannsaldur frá íbúum aust-
an hennar og sunnan. Á tíunda áratugnum, tímum
ódýrra flugfargjalda og lítils landamæraeftirlits, em
milljónir manna á faraldsfæti í leit að velsæld eða á
flótta undan styijöldum heima fyrir.“
Úr forustugrein Washington Post 30. maí.