Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.1994, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1994
15
Nýr borgarstjóri fær völdin í höf-
uðborg landsins í sínar hendur eft-
ir nokkra daga. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, sem settist í baráttu-
sæti Reykjavíkurlistans fyrir örfá-
um mánuðum, tekur þá við lykla-
völdum í Ráðhúsinu við Tjömina
af Áma Sigfússyni, núverandi
borgarstjóra.
Úrslit borgarstjórnarkosning-
anna í Reykjavík eru merkilegur
póhtískur atburður sem vafalaust
mun hafa ýmsar breytingar í fór
með sér á næstu mánuðum og
misserum.
Þá er ekki síður merkileg sú
breytta ásýnd flokkanna sem birt-
ist í sjálfri kosningabaráttunni.
Þetta á bæði við um minnihluta-
flokkana í fráfarandi borgarstjórn,
en þeir sýndu óvenjulega samstöðu
að baki vinsælum foringja, og Sjálf-
stæðisflokkinn sem setti upp nýtt
andlit.
Afar forvitnilegt verður að sjá
hvort áhrifin vara til langframa eöa
reynast einungis skammvinn
tískusveifla.
Félagshyggja í sókn?
Sigurvegararnir í Reykjavík, og
talsmenn þeirra fjögurra flokka
sem stóðu að baki Reykjavíkurlist-
anum, hafa gjarnan túlkað úrslitin
á þann veg aö félagshyggjan sé í
sókn á nýjan leik eftir nokkurt hlé.
Þetta á einnig við um suma ráð-
herra Alþýðuflokksins í núverandi
ríkissfjóm en ekki er ósennilegt að
kosningaúrslitin hafi nokkur áhrif
á innanflokksátökin þar á bæ.
Aðrir em mun varkárari í dóm-
um um þetta efni og telja hæpið að
búast við miklum pólitískum svipt-
ingum á landsvísu í kjölfar kosn-
inganna. Og þeir hafa mikið til síns
máls.
Þannig era engar líkur á að sigur

Ingibjörg Sólrún Gísladóttir fagnar sigri í borgarstjórnarkosningunum i Reykjavik.
áhrif á afstöðu forystumanna
stjórnmálaflokka hér á landi.
Víða erlendis, einkum þó í
Bandaríkjunum, hafa stjórnmála-
menn hins vegar lengi miðað störf
sín og stefnu að miklu leyti við nið-
urstöður margvíslegra kannana á
skoðunum almennings.
Kannanir eru fréttir
Meðan á kosningabaráttunni stóð
vora birtar niðurstöður margra
skoðanakannana um fylgi listanna
tveggja í Reykjavík. Enda eru slík-
ar kannanir besta aðferðin sem
þekkt er til að gefa almenningi
hugmynd um hver sé afstaða fólks
til framboða á hverjum tíma.
Birting skoðanakannana er því
eðlilegur hluti almennrar frétta-
mennsku hjá þeim fjölmiðlum sem
leggja metnað sinn í að gefa lesend-
um sínum, hlustendum eða áhorf-
endum sem nákvæmastar upplýs-
ingar um stöðu mikilvægra mála
meðal þjóðarinnar.
Samt eru sumir alltaf að agnúast
út í skoðanakannanir og birtingu
þeirra. Einstaka stjórnmálamenn
vilja jafnvel láta takmarka ritfrels-
ið í landinu með því að banna með
lögum birtingu niðurstaðna skoð-
anakannana viku eða hálfan mán-
uð fyrir kosningar. Helsta röksemd
þeirra er sú að skoðanakannanir
geti haft óeðlileg áhrif á kjósendur
rétt fyrir kjördag.
Fyrir nokkram árum voru slíkar
hugmyndir reifaðar á Alþingi. Þar
var samþykkt þingsályktun um að
gert skyldi úttekt á því hvort setja
ætti lög eöa reglur um skoðana-
kannanir. Menntamálaráðherra
skipaði nefnd í málið fyrir fjóram
árum. Hún skilaði áliti sumarið
1991.
Tími breytinga
Reykjavíkurlistans leiði til sameig-
inlegs framboðs vinstri flokka,
tveggja eða fleiri, í alþingiskosn-
ingum að ári. Til þess era flokkarn-
ir of rótgrónir í eigin fari, of bundn-
ir viö eigin sögu, hefðir og valda-
kerfi.
Þótt ungt fólk í þessum flokkum
knýi vafalaust á um nánara sam-
starf þá mun það ekki hagga for-
ystú flokkanna að ráði. Um þetta
ber reynsla síðustu áratuga aug-
ljóst vitni.
í þessu sambandi er lærdómsríkt
að gefa því gaum að úrshtin í
Reykjavík hafa engin áhrif haft á
myndun meirihluta í öðrum bæjar-
félögum. Jafnvel þar sem vdnstri
flokkarnir svokölluðu era sameig-
inlega með meirihluta bæjarfull-
trúa keppast þeir vdð að ná sam-
starfi vdð sjálfstæðismenn. „Sókn“
félagshyggjunnar er nú ekki meiri
en svo.
Mannúð og mildi
Hitt er svo annað mál að ásýnd
sumra stjómmálaflokka kann að
breytast í kjölfar þessara kosninga.
Hjá Alþýðuflokknum ræðst það
að nokkra leyti á flokksþingi sem
haldið verður eftir eina vdku. Þótt
formannsslagurinn veki auðvdtað
mesta athygh á krataþinginu er
ekki síöur forvitnilegt að sjá hvern-
ig tekið verður á helstu þjóðmálum:
atvdnnuleysinu, lífskjörunum, vel-
ferðarkerfinu, aðild að Evrópu-
sambandinu og fleiri málum sem
eru og veröa í brennidepli.
Niöurstaða flokksþingsins kann
einnig að gefa til kynna hvort
auknar líkur séu á nýju ríkisstjóm-
armynstri eftir næstu kosningar.
Líklega verður þó enn forvdtni-
legra að sjá áhrif kosninganna í
Reykjavík á stærsta stjórnmála-
flokk þjóðarinnar, Sjálfstæðis-
flokkinn.
Árni Sigfússon, sem skóp sér
sterka stöðu sem áhrifamikih leið-
togi í Sjálfstæðisflokknum með
frammistöðu sinni í kosningabar-
áttunni, færði stefnu og ásýnd
flokksins mjög til vdnstri. Mannúð
og mildi eru þau gildi sem hann
setti á oddinni. Stefna hans var
augljós andstæða vdð þá hörku sem
einkennt hefur ásýnd flokksins í
landsmálapóhtíkinni.
Það kæmi ekki á óvart að Ámi
yröi fljótlega sterkur talsmaður
hinna mjúku gilda innan Sjálfstæð-
isflokksins á landsvísu, og jafnvel
að shk áherslubreyting ætti sér að
einhveiju leyti stað þegar fyrir
næstu þingkosningar.
Könnun fyrir sex
mánuðum
Annars er þaö táknráent fyrir
nútíma stjómmál að það skyldi
verða skoöanakönnun sem sann-
færði oddvita þeirrá flokka er setið
hafa í minnihluta í borgarstjóm-
inni síðasta áratuginn eða svo um
að rétt væri að fara í sameiginlegt
framboð undir forystu Ingibjargar
Sólrúnar - að þaö væri leið til sig-
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
urs í borginni.
Fyrir aðeins sex mánuðum var
Framsóknarflokkurinn algjörlega
andvígur sameiginlegu framboði
minnihlutaflokkanna í höfuðborg-
inni. Á þeim tíma var hugmyndin
um slíkt samstarf því almennt talin
heyra sögunni til.
Þá birti DV niðurstöður skoðana-
könnunar sem kom mikilli hreyf-
ingu á framboðsmálin í höfuðborg-
inni. Það var í lok nóvember í fyrra.
Þessi könnun sýndi glögglega að
ef flokkamir fjórir myndu bjóða
fram hver í sínu lagi eins og venju-
lega ætti Sjálfstæðisflokkurinn vís-
an auðveldan sigur í borginni. En
jafnframt að sameiginlegt framboð
minnihlutaflokkanna gæti hæg-
lega náð meirihluta - fengi 54,5%
atkvæðanna á móti 45,5% fylgi
Sjálfstæðisflokksins.
Þegar þessi niðurstaða lá fyrir
var oddviti Framsóknarflokksins í
borginni enn fastákveðinn í að
bjóða fram flokkshsta. „Þaö er al-
veg skýrt að Framsóknarflokkur-
inn ætlar aö bjóða fram sérhsta í
borgarstjómarkosningunum,"
sagði Sigrún Magnúsdóttir í vdðtah
við DV daginn sem niðurstaða
könnunarinnar var kynnt í blað-
inu.
Daginn eftir birti DV niöurstööur
skoðanakönnunar um vdnsældir
þeirra borgarstjóraefna sem þá
voru einkum í umræðunni. Þar
kom í Ijós að Ingibjörg Sólrún var
vdnsælh meðal borgarbúa en starf-
andi borgarstjóri, Markús Öm
Antonsson.
Sama dag opnuðu framsóknar-
menn loks fyrir möguleikann á
samstarfi, en þó ekki um framboð.
„Mér finnst koma fyllilega th
greina að minnihlutaflokkarnir
bjóði fram sérhsta en hafi sameig-
inleg málefni og sameiginlegt borg-
arstjóraefni," sagði Sigrún Magn-
úsdóttir vdð DV.
Þannig fór boltinn af stað og má
fullyrða að skoðanakönnun hafi
ekki í annan stað haft jafn mikil
Bann andstætt
almannaheill
í nefndaráhtinu segir ma.a.:
„Meginniðurstaða nefndarinnar
er sú að ekki beri að setja lög eða
reglur um skoðanakannanir á ís-
landi. Fiölmörg rök eru gegn setn-
ingu slíkra laga eða reglna.“
Nefndin fjallaði sérstaklega um
þær röksemdir aö niðurstööur
skoðanakannana geti haft óeðlileg
áhrif á hvaö kjósendur geri á kjör-
dag. „Þetta era getsakir sem rann-
sóknir hafa ekki staðfest,” segir í
áhti nefndarinnar sem taldi að
„áhrifin af birtingu á áreiðanlegum
niðurstöðum skoðanakannana séu
miklu fremur fólgin í því að veita
kjósendum nýjar upplýsingar. Þess
vegna bryti lagasetning sem bann-
aði birtingu shkra niðurstaðna í
bága vdö almannaheill."
Nefndin tók einnig undir það
sjónarmið að birting skoðanakann-
ana væri eöhleg fréttamennska.
„Það skyti því skökku við ef banna
ætti fjölmiðlum að birta þessar
upplýsingar fremur en aðrar upp-
lýsingar um gang stjórnmála yfir-
leitt,“ segir í nefndaráhtinu.
Gegn slíkum rökum verða tihög-
ur um boð og bönn harla léttvæg,
enda fela þær beinlínis í sér thraun
th ritskoðunar. Landsmenn þurfa
á öðru að halda nú þegar minnst
er fimmtíu ára afmæhs stjórnar-
skrár lýðveldisins.