Dagur - 18.12.1992, Blaðsíða 39

Föstudagur 18. desember 1992 - DAGUR - B 39
Pólskur matseðill á aðfangadagskvöld:
„Aðalréttur kvöldsins er rauðrófiisúpa
með smjörbaunum og vatnakarfi66
- segja Dóróthea og Vaclav
Þau eru kaþólskir Pólverjar,
frá borginni Katowice í
suðurhluta landsins, en borgin
er miðstöð samgangna og iðn-
aðar í kolanámuhéraði. Kaþ-
ólska trú játa nærri 90% Pól-
verja. Þau komu til íslands
árið 1986 vegna hins ótrygga
ástands sem ríkti þá í þeirra
heimalandi og höfðu frétt að
möguleikar væru á atvinnu á
Vesturlöndum, þ.e. á Islandi.
Það var hins vegar mjög tilvilj-
anakennt hvernig það átti sér
stað því fyrrum nemandi hans
sem var við tónlistarnám í
Amsterdam hafði hitt þar ís-
lending sem einnig var í tón-
listarnámi og hann hafði sagt
frá því að skortur væri á tón-
listarkennurum á Islandi,
a.m.k. á landsbyggðinni.
Hér er verið að ræða um þau
Waclaw Lazarz og Dorota Manc-
zyk sem fengu síðan nöfnin Ingvi
Vaclav Alfreðsson og Dóróthea
Tómasdóttir þegar þau fengu
íslenskan ríkisborgararétt. Dóttir
þeirra, fædd hérlendis, heitir Eva
María, nöfn sem bæði eru algeng
í Póllandi og á íslandi. Fyrra
nafnið er reyndar skrifað Ewa á
pólsku. Pað var Tónlistarskólinn
á Dalvík sem fyrstur naut þeirra
starfskrafta, en eftir tvö ár fluttu
þau sig um set til Akureyrar og
hófu kennslu við Tónlistarskól-
ann á Akureyri. Síðan lá leiðin í
Tónlistarskóla Eyjafjarðar þar
sem þau kenna bæði nú auk þess
sem Vaclav kennir lítillega við
Tónlistaskóla Akureyrar. Hann
kenndi fyrst á þverflautu en nú á
ýmiss blásturshljóðfæri auk
harmoniku en Dóróthea á píanó.
Vaclav hefur auk þess haft verk-
efni við undirleik hjá Leikfélagi
Akureyrar eins og t.d. Kabarett,
Emil í Kattholti og á þessum
tíma var Kammerhljómsveit
Akureyrar stofnuð.
En áhuginn stóð aðallega til að
fræðast um hvernig jólaundir-
búningi í Póllandi er háttað.
Segja má að hann hefjist 28.
nóvember, á degi heilags Andrés-
ar, sem er síðasti dagurinn fyrir
aðventu. Pá fer margt af unga
fólkinu út að skemmta sér og er
mjög almenn þátttaka í þeim
gleðihöldum, því kaþólikkar taka
helgi aðventunnar mun alvarlegar
en við eigum að venjast hér. Eitt
af því sem algengt er að gera sér
til skemmtunar þennan dag er að
allir fara úr skónum og þeim rað-
að upp í einfalda röð frá einum
vegg til annars þannig að hæll
nemur við tá. Þeir sem eiga þann
skó sem nemur við vegg hinum
megin munu næstir í hópnum
ganga í hjónaband. Stundum er
gert sér til skemmtunar að bræða
vax og hella út í vatn og reynt að
laga andlitsmynd í vatninu. Sú
mynd sem þar blasir við þeim
ógifta- á að vera andiitsmynd
væntanlegs eiginmanns eða eigin-
konu.
Á aðventunni eru börnum
gefnar gjafir líkt og hér, en þar er
gjöfin yfirleitt sett undir koddann
í stað skósins í glugganum. Pað
er í fyrsta skipti gert 6. desem-
ber, á degi heilags Nikulásar,
sem er ímynd jólasveinsins þar.
Heilagur Nikulás var talinn vera
mjög góður við börn og því er
þessi dagur, sem kenndur er við
hann, notaður til að gefa börnun-
um svolitla gjöf. Margir Pólverj-
Vaclav og Dóróthea ásamt dótturinni Evu Maríu sem er í hrókasamræðum við móður sína
viðstöddum með óskum um vel-
gengni á næsta ári.“
Það er ekki farið snemma á
fætur á jóladag enda seint gengið
til náða á jólanótt vegna kirkju-
ferðar. En á jóladag er hver mað-
ur heima hjá sér og skipst er á
jólagjöfum og borðaður góður
matur. En annar dagur jóla er
mikill ferðadagur, þá eru vinir og
ættingjar heimsóttir og fólk því
mikið á ferðinni þann dag.
En er eitthvað sem þau Dórót-
hea og Vaclav sakna sérstaklega
frá Póllandi er nær dregur jólum?
„Nei, nú eigum við heima á ís-
landi og reynum að semja okkur
að siðum hér. Þó söknum við
þess að fá ekki allar pylsurnar
sem borðaðar eru fyrir jólin. Þær
eru ekki ósvipaðar þessum frægu,
þýsku pylsum og sumir Pólverjar
segja reyndar í gríni að Þjóðverj-
ar hafi hermt eftir þeim í pylsu-
gerðinni, “ segja pólsku íslend-
ingarnir Dóróthea og Vaclav.
GG
ar fara á hverju kvöldi til kirkju á
aðventunni, eru þar með kerti
sem þeir kveikja á og fara síðan
með stutta bæn. Þessi stund í
kirkjunni tekur því ekki nema 10
til 15 mínútur og finnst börnun-
um þetta mjög hátíðlegt, en eng-
in ljós eru í kirkjunni utan birtan
frá kertunum. Eftir miðnætti á
aðfangadag fara flestir Pólverjar
til kirkju og þá eru í fyrsta skipti
sungnir jólasálmar.
Engir jólasálmar
á aðventu
„Aðventan er að því leyti frá-
brugðin því sem við eigum að
venjast hér, að í Póllandi er ekki
byrjað að syngja jólasálma fyrr
en á jólanótt, en sungnir þess í
stað sérstakir aðventusálmar.
Hér heyrum við jólasálma í byrj-
un aðventunnar og það fannst
okkur fyrst í stað svolítið ein-
kennilegt," segir Dóróthea.
„Eini jólasálmurinn sem við
þekkjum hér er „Heims um ból“,
því aðrir sálmar sem sungnir eru
á íslandi eru aðallega danskir,
enskir, þýskir og auðvitað
íslenskir en okkar sálmar flestir
pólskir. Einnig höfum við oft
mikið að gera fyrir jól vegna
ýmissa jólatónleika og aðventu-
kvölda, en í Póllandi er það mjög
fátítt, helst að þar séu orgeltón-
leikar eða kórsöngur. Það er
kannski ekkert óvenjulegt, því
aðventukvöld er lúterskur siður.
Okkur fannst mjög einkennilegt
að sjá öll þessu aðventuljós í
gluggum fyrir fyrstu jólin okkar
hérna, og vorum jafnvel að velta
því fyrir okkur að hér byggju
mjög margir sem játuðu Gyð-
ingatrú. En okkur var sagt að
þetta væri ekki gamall siður hér á
Islandi en mjög algengur nú
orðið.
Ekkert kjöt á aöfangadag
Aðfangadagur jóla er mjög frá-
brugðinn því sem hér tíðkast en
þó mjög hátíðlegur því þá koma
fjölskyldurnar oft saman og
borða kvöldmat sem saman-
stendur af ýmsum réttum öðrum
en kjöti því þennan dag er fastað.
Samkvæmt gömlum sið hefst
kvöldmáltíðin ekki fyrr en fyrsta
stjarnan sést á himni og eru börn-
in því oft úti í gluggum til að
skoða himininn og leita að jóla-
stjörnunni. Við það tækifæri er
börnunum oft gefin fyrsta jóla-
gjöfin, eins konar stjörnugjöf.
Aðalréttur kvöldsins er rauð-
rófusúpa með smjörbaunum og
fiskur sem heitir „karp“, eins
konar vatnakarfi, og er aðeins
borðaður við þetta tækifæri.
Hreistur þessa fisks er mjög
stórgert, líkt og krónupeningur,
og er hreinsað af fiskinum áður
en hann er matreiddur. Um
kvöldið afhendir húsmóðirin gest-
unum síðan hreistur sem þeir
geyma í peningaveskjum sínum.
Það á að forða viðkomandi frá
fátækt allt næsta ár.
Einnig skipar grænmeti vegleg-
an sess á matborðinu, eins og
soðið hvítkál, súrkál, rauðkál,
baunir og kartöflur. Sérstök
kaka er borin á borð þetta kvöld
en hún er bökuð úr birkifræum
og er ómissandi þáttur í matar-
gerðinni á aðfangadag, en birki-
fræ höfum við getað fengið á
Akureyri og erum mjög glöð yfir
því. í kökuna, sem verður nánast
svört á litinn, eru einnig notaðar
rúsínur, möndlur og hunang og
þetta er síðan bakað í ofni. Ekki
má gleyma því að alltaf er lagt á
borð fyrir fleiri en teljast í fjöl-
skyldunni, og er það til þess að
sýna að gestir eru velkomnir.
Hey er einnig lagt undir dúkinn
sem er táknræn athöfn til að
minnast þess að Jesús var fæddur
í fjárhúsi og lagður í jötu.“
Pólskar pylsur lostæti
Hittast Pólverjar sem hér búa
fyrir jólin?
„Já, og ekki bara fyrir jól,“
segir Vaclav, „því við hittum
bæði fjölskyldu sem býr hér á
Akureyri og aðra sem býr í
Ólafsfirði. A sumrin hittum við
Pólverja sem búa bæði í Reykja-
vík og í Borgarnesi. Mig langar
líka að minnast á jólakort og
kveðjur. Með jólabréfunum er
sent þunnt, hvítt brauð, svipað
því brauði sem úthlutað er við
altarisgöngur. Sá sem fær slíkt
brauð brýtur það niður á að-
fangadagskvöld og gefur öllum
Gleðileg jól
og farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða.
Landsbanki
Islands
Banki allra landsmanna

Sendum öllum viðskiptavinum okkar
bestu óskir um
gleðileg jól
og gæfuríkt komandi ár.
Þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða.
Hjólbarðaþjónustan
Undirhlíö 2 • Akureyri • Sími 22840

Sendum öllum Polariseigendum
bestu jóla- og nýárskveðjur.
Þökkum viðskiptin.
Polarísumboðið á íslandi
Hjólbarðaþjónustan
Undirhlíð 2 • Akureyri • Sími 22840