Dagur - 18.12.1992, Blaðsíða 25

Föstudagur 18. desember 1992 - DAGUR - B 25
Auða sætið við jólaborðið:
,.Ei Utkast sá er verður aldrei hiyggur^
- ráða leitað hjá sr. Sigurði Guðmundssyni, biskupi
Jólin eru af hinu góða, ekki
síst fyrir okkur sem búum við
mesta skammdegið á þessum
árstíma. Jólin skapa gleði,
birtu og annríki á dögum sem
annars yrðu mörgum dimmir
og erfiðir. Jólin eru undarleg.
Strax á aðventu fara annálaðir
fýlupokar að brosa og heilsa
fólki á báða bóga. Flestir verða
svo glaðir og góðir og ágætir
viðskiptis. Fólk gefur góðu til-
fínningunum sínum lausari
tauminn. Það langar til að gefa
og gleðja, sértaklega ástvinina.
En á hverju ári grípa einhverjir
í tómt; elskulegur fjölskyldu-
meðlimur er ekki lengur á
meðal vor. Aðstandendur sem
stóðu eins og klettar við andlát
og útför ástvinar geta brotnað
saman um jól, mörgum mán-
uðum síðar. Þá hellist tóm-
leikatilfínning yfír og vitundin
um að aldrei framar verði neitt
eins og áður. Vinir og ættingj-
ar eiga oft erfítt með að skilja,
að sá sem sterkastur var þegar
mest á reyndi, sé að taka út
það erfíðasta löngu síðar. Jól í
sorg geta verið afskaplega
erfið.
Það eru ekki eingöngu þeir erf-
iðleikar sem manneskjan þarf að
stríða við sem ákvarða líðan
hennar, heldur afstaða hennar til
erfiðleikanna. Sr. Sigurður
Guðmundsson, biskup, þjónar
um þessar mundir sem sóknar-
prestur á Húsavík. Það eru orðin
48 ár síðan sr. Sigurður tók prest-
vígslu. Hann man tímana tvenna
en segir sitt álit, að alltaf búi
sama manneskjan undir niðri þó
ytri aðbúnaður og lífskjör hafi
tekið stakkaskiptum. Margur
syrgjandinn hefur orðið á leið hans
um dagana. Dagur fór þess á leit
við sr. Sigurð að hann gæfi góð
ráð til þeirra sem eiga um sárt að
binda þessi jól og segði svolítið
frá reynslu sinni af samskiptum
við syrgjendur.
Tilgangurinn með viðtalinu er
að leitast við að létta samferða-
fólki þungar byrðar; benda á að
slíkar hafa verið lagðar á fleiri
mannanna börn. Þau þekkja, og
eru ef til vill tilbúin að létta undir
með náunganum, sé þeim hleypt
nógu nálægt til að hálpa. Gefum
sr. Sigurði orðið:
Fjölskylduböndin eru sterk
„Jólin eru fjölskylduhátíð. Þó
fjölskyldan sé dreifð hversdags-
lega er mikið lagt á sig til að hún
geti verið saman á jólum. Þetta
eru ákaflega sterk bönd og
minningar.
Svo hverfur einn úr hópnum.
Það er nokkuð sama hvenær á
árinu það er, að næstu jól á eftir
vantar í hópinn. Alltaf er eitt-
hvert tóm þegar einhvern vantar.
Þetta fer líka eftir því hvað fjöl-
skyldan er stór. Hvað margir
koma saman. Hvernig við er
brugðist. Það sem mér hefur
sýnst erfiðast var þegar fjölskylda
er fámenn. Ég tala ekki um þegar
hjón eru orðin tvö eftir í heimili
og annar makinn fellur frá. Ég
hef reynt að koma til fólksins við
slíkar kringumstæður, eða að
hafa samband við það. Það er
ákaflega misjafnt hvernig menn
bregðast við, en alltaf var auðvit-
að söknuður til staðar. Sumir
bæta sér þetta einhvern veginn
upp, og það á ýmsan hátt. Flestir
segjast eiga hann eða hana ennþá
og minningarnar svo sterkar að
jafnvel yfir jól geti þeir huggast.
Meira að segja glaðst yfir
Úr kirkjugarðinum á Húsavík.
minningum sem þeir eiga, þó það
sé söknuður í huganum. Margir
hafa uppi mynd af þeim sem far-
inn er og setja skreytingar við
myndina og ljós, og finna huggun
í slíku.
Margir leita til trúarinnar og
hafa sagt mér að það sé eins og
það opnist eitthvað fyrir þeim, og
þeir fari að hugsa meira um
trúmál. Fullorðið fólk hefur sagt
mér að það hafi tekið fram sálma-
bókina sína og farið að rifja upp
og lesa, og fengið þannig huggun
og styrk.
Sjálfur hef ég reynt missi
Þetta er svo persónubundið að
það er erfitt að gefa ráð. Til eru
þeir sem ekki vilja tala um sorg-
ina. Það er ákaflega slæmt, því
fyrir þá sem missa ástvin er það
lífsspursmál að geta talað við ein-
hvern. Oft varð ég vitni að því,
að menn opnuðu sig og töluðu.
Ég á enga alhliða lausn og það
held ég að enginn eigi. Ég reyni
að benda á Guðstrúna, þá hugg-
un sem hægt er að fá í kristinni
trú. Það er ákaflega misjafnt
hvernig því er tekið, en yfirleitt
finn ég að menn eru þakklátir.
Dæmi eru til um að fólk hafi
þakkað mér fyrir löngu seinna,
þó það hafi ekki haft mörg orð
þar um meðan það átti erfiðast.
Það er ekki ætlunin, að predika
yfir fólki, heldur að fá það til að
tala, opna sig og segja frá. Við
vitum að það léttir, en sá sem
byrgir sorg og söknuð inni með
sér á erfitt.
Sjálfur hef ég reynt missi. Sem
barn missti ég móður mína. Mér
höfðu verið kennd vers og bænir.
Mér var sagt að fara með versin.
Þetta hjálpaði mér ekki aðeins
þá, einnig löngu seinna. Því held
ég að það sé mjög mikils virði að
fullorðna fólkið tali við börnin, ef
þau missa einhvern. Að reynt sé
að vekja þau til umhugsunar,
jafnvel þó þau séu lítil. Börn eru
miklu næmari og skilningsbetri
en við höldum. Ég var ekki nema
á fimmta ári þegar móðir mín
lést, en það stendur allt ljóslif-
andi fyrir mér og hvað var sagt
við mig man ég. Því segi ég fólki
að tala við börnin, og ekki bara
undir rós heldur hreint út. Um
leið þarf að vekja trúarvitundina,
því trúarþörfin býr með okkur
öllum en það er misjafnt hvað
trúarvitundin vaknar snemma.
Þar fór vinur
Á jólum verður allt miklu opn-
ara, og þeir fjölskyldumeðlimir
sem eftir eru verða enn meira
virði. Þá skiptir máli að þeir
standi vel saman og tali saman,
jafnvel um þann sem farinn er.
Sama á við um vini og kunn-
ingja. Eitt sóknarbarn mitt fór á
milli bæja. Hann átti marga
kunningja og vini. Hann kom í
heimsókn og ræddi málin við
syrgjendur. Sumum þótti þetta
svolítið uppáþrengjandi en aðrir
voru ákaflega þakklátir. Hann
kom oft til mín og ræddi málin og
ég hvatti hann heldur til þessara
hluta. Fólkið fann að þar fór vin-
ur sem hugsaði til þess og vildi
hjálpa. En það er ekki nóg að
tala, það þarf að sýna það í verki
að maður er vinur og vill hjálpa.
Þegar tilkynna þarf mannslát
er ekki hægt að gefa eina
forskrift. Þetta verður allt að fara
eftir aðstæðum. Ef maður þekkir
til er þetta auðveldara, en þó er
þetta aldrei auðvelt. Sorgin er
ekki alltaf af hinu illa. Hún
þroskar og gerir margan vitrari.
Því „ei vitkast sá, er verður aldrei
hryggur.“
Nú er aðventa, biðtími fyrir
jólin, og það er mikilvægt að
menn standi saman, reyni að
hjálpa þeim sem þeir vita að búa
við sorg og söknuð. Ekki með
vorkunnsemi, heldur huggunar-
orðum, hlýju og hjálpsemi.
Stundum finnst mér eins og það
vanti hlýju hjá þeim sem vilja
hjálpa, ekki í orðum heldur í allri
framkomu. Það má ekki flýta sér
of mikið, það má aldrei. Þegar ég
kem til aðstandenda sem hafa
orðið fyrir missi, finnst mér
grundvallaratriði að vera ekki að
hugsa um tímann. Eins er það
þegar setið er við sjúkrabeð, að
láta sjúkling ekki finna að ekki sé
tími til að tala við hann lengur.
Sjúklingar, jafnt sem syrgjendur,
þurfa að finna að þeir eigi þann
tíma sem varið er með þeim. Ég
er ekki að segja að mér hafi alltaf
tekist vel, oft hefði ég viljað gera
ýmislegt öðruvísi. En það þarf að
gefa fólkinu tíma, og láta það
finna, þegar fundum ber saman
síðar, að munað sé hvað á dag-
ana hefur drifið. Prestar, eins og
aðrir, hafa oft mikið að gera og
oft er það svo að tíminn leyfir
ekki langa viðdvöl, en þó finnst
mér þetta vera nauðsynlegt."
Hlýja, vinátta og
samstaða mikilvæg
- Margir eiga erfitt um þessi jól
af fleiri orsökum en ástvinamissi,
t.d. þeir sem hafa fengið upp-
sagnarbréf með jólapóstinum,
eða eru þegar atvinnulausir. Læt-
ur fólk veraldarvafstrið hafa of
mikil áhrif á jólagleðina?
„Auðvitað hlýtur óvissa um
framtíð og afkomu fjölskyldunn-
ar að hafa áhrif. Það er eðlilegt
að þar komi fram kvíði og skuggi
leggist yfir. Ég man kreppuárin.
Að vísu eru allt aðrar kröfur
gerðar í dag, en ég þekkti til á
heimilum þar sem lítinn daga-
mun var hægt að gera í því
atvinnuleysi og kreppu sem þá
var. Ég kom á heimili þar sem
sáralítið var til og fólkið vissi
ekki hvernig það kæmist af næstu
daga og vikur, en þar ríkti samt
gleði og samheldni. Ég man sér-
staklega eftir konu sem var svo
bjartsýn á að allt mundi lagast, af
því að hún treysti á Guð. Ég var
unglingur og fannst þetta nærri
því furðulegt, en fann gleðina
sem hún bjó við. Nægjusemin var
mikil þó menn leituðust við að
gera sér dagamun, og ég held að
það hafi að mörgu leyti verið
meiri gleði á þeim jólum þó lítið
væri hægt að veita sér. - Það var
furðu margt sem fólk fann uppá
til að gleðja aðra. - Nú eru kröf-
urnar svo miklar, fólk vill fá þetta
og hitt, og fjölmiðlar og aðrir ýta
þar undir.
Það er hlýjan, vináttan og sam-
staðan sem er svo mikilvæg, og
að fjölskyldur standi saman. Þá
geta menn átt jól, heilög jól og
gleðileg jól. Miðdepillinn finnst
mér þurfa að vera traustið á Guð.
Að treysta því að hann sé lifandi
og nálægur, að hans andi verki og
vinni. Það þarf líka sterkar fyrir-
bænir, þær út af fyrir sig eru mik-
ið atriði. Við skulum muna erindi
Hallgríms Péturssonar:
Gegnum Jesú helgast hjarta.
í himininn upp ég líta má.
Guðs míns ástar birtu bjarta,
bæði fæ ég að reyna og sjá.
Hryggðar myrkrið sorgar svarta,
sálu minni hverfur þá.
Þetta vers hefur margan hugg-
að og glatt. Svo mun verða lengi
enn.
Það er við fleira en ástvina-
missi sem fólk á erfitt. Þegar fjöl-
skyldur sundrast er það sárt, ekki
síst fyrir börnin, og mér finnst
stundum að sumir hugsi meira
um sjálfa sig en börnin og tilfinn-
ingar þeirra.
Það er svo mikilvægt að eiga
trú og traust, að vinátta ríki inn-
an fjölskyldunnar. Ekki bara það
að fólk borði saman og búi
saman, heldur sýni hvert öðru
jafnframt vináttu og hlýju.“ IM