Dagblaðið Vísir - DV - 18.02.1995, Qupperneq 12

12
LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Loksins heiðra
Bretar Wilde
Oscar Wilde í New York árið 1882.
Skáldsögur:
1. Frederick Forsyth:
The Fist of God.
2. Mary Wesley:
An Imaginative Experience.
3. Anne Rice:
Interview with the Vampire.
4. Peter Haeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
5. Anne Rice:
The Wampire Lestat.
6. Sebastian Faulks:
Birdsong.
7. Dick Francis:
Decider.
8. Nicholson Baker:
The Fermata.
9. Robert James Waller:
Slow Waltz in Cedar Bend.
10. Colin Forbes:
Power.
Rit almenns eðlis:
1. Quentin Tarantino:
Pulp Fictíon.
2. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
3. Jung Chang:
Wild Swans.
4. W.H. Auden:
Tell Me the Truth about Love.
6. R. Bauval 8t A. Gilbert:
The Orion Mystery.
6. J. Cleese & R. Skynner:
Life and how to Survive It.
7. Alan Clark:
Diaries.
8. Bill Bryson:
The Lost Continent.
9. N.E. Thing Enterprises:
Magic Eye.
10. Jean P. Sasson:
Daughters of Arabía.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
2. Jung Chang:
Vilde svaner.
3. Jorn Riel:
En arktisk safari og andre
skroner.
4. Michael Crichton:
Afsloringen.
5. Suzanne Brogger:
Transparence.
6. Peter Hoeg:
Freken Smillas
fornemmelse for sne.
7. Herbjprg Wassmo:
Lykkens son.
(Byggt é Politiken Sondag)
írska leikskáldið Oscar Wilde fékk
nú í vikunni loksins þann heiðurs-
sess í Westminster Abbey í London
sem honum bar fyrir löngu. Við sér-
staka athöfn á þriðjudaginn var af-
hjúpaöur steindur gluggi honum til
heiðurs í skáldakróknum fræga, Po-
ets’ Corner, en þar er að finna nöfn
helstu skálda Bretlands fyrr og síöar.
Líkja má þessari athöfn viö opin-
bera endurreisn en Wilde var sem
kunnugt er dæmdur til fangelsisvist-
ar fyrir kynmök við aðra karlmenn
árið 1895. Eftir fangavistina fór hann
í útlegö til Frakklands þar sem hann
andaðist í fátækt aöeins 46 ára að
aldri.
Athöfnin nú var haldin á 100 ára
afmæh mesta sigurs hans sem leik-
skálds: þann dag fyrir einni öld var
„The Importance of Being Earnest"
frumsýnt við gífurleg fagnaöarlæti í
London. Síðar það sama ár var hann
hins vegar dæmdur og útskúfaður -
reyndar bannfærður svo rækilega
úr bresku samfélagi að nafn hans var
tekið af auglýsingaspjöldum leikhús-
anna sem sýndu verk hans án þess
að geta höfundarins.
Snilligáfa
írska ljóöskáldið Seamus Heaney,
sem flutti aöalræöu dagsins í West-
minster Abbey, sagöi aö Oscar Wilde
hefði komið inn í bókmenntirnar
með jafnafgerandi hætti og hann
kom til Ameríku - meö ekkert í far-
angrinum nema snilligáfu sína.
Judi Dench og Michael Denison
fluttu brot úr „The Importance of
Being Earnest" viö mikinn fógnuð
um 500 gesta.
Og mannfjöldinn hlustaði þögull á
leikarann aldna, John Gielgud, lesa
upphaf „De Profundis" - bréfsins
sem WUde skrifaöi í Reading-fangels-
inu til fyrrum elskhuga síns, Alfreds
Douglas lávarðar. Þaö var einmitt í
framhaldi af hörðum deilum við föð-
ur Alfreds, markgreifann af Queens-
berry, sem Wilde var niðurlægður
og dæmdur til fangelsisvistar.
Sættir hafa reyndar fyrir löngu
tekist á miUi afkomenda þessara
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
gömlu íjandmanna. „Áttundi mark-
greifmn, sem ofsótti Wilde, var ban-
eitruð persóna," segir núverandi
markgreifl af Queensberry.
Áhrif á afkomendur
Dómurinn yfir Oscar Wilde haföi
mjög dapurleg áhrif á afkomendur
hans. Hann átti tvo syni, Cyril og
Vyvyan sem var átta ára þegar skáld-
ið fór í fangelsi. Hvorugur þeirra sá
föður sinn upp frá því.
Fjölskyldan lét breyta nafni sínu
úr Wilde í Holland. Nafnamerkin
voru rifin úr fötum pUtanna og „okk-
ur fyrirskipað að gleyma því algjör-
lega að við heföum nokkru sinni bor-
ið nafnið Wilde og nefna það ekki við
nokkurn mann“, sagði sá yngri í
sjálfsævisögu sinni.
Þegar móðir drengjanna dó þremur
árum síöar voru þeir sendir til
frænku sinnar í Skotlandi. Þar fengu
þeir aö finna fyrir því að vera böm
„glæpamannsins” Wilde. Þegar Cyril
hafði aldur til gekk hann í herinn og
féll í fyrri heimsstyrjöldinni. Hann
var fööur sínum afar reiður alla tíð.
Vyvyan komst hins vegar í samband
við fólk sem dáði ritverk Wildes og
gerðist sjálfur rithöfundur.
Samdar hafa verið margar bækur
um Oscar Wilde. Ein sú allra besta
er eftir Richard Ellman. Hún kom
út áriö 1987.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. T. Clancy 8t S. Pieczenik:
Tcm Clancy's Op-Center.
2. Dean Koontz:
tcebound.
3. Allan Folsom:
The Day after Tomorrow.
4. Julie Garwood:
Prince Charming.
5. Robin Cook:
Fatal Cure.
6. Míohael Crichton:
Disclosure.
7. Judith Krantz:
Lovers.
8. E. Anníe Proulx:
The Shípping News.
9. Ken Follett:
A Dangerous Fortune.
10. Louisa May Alcott:
Little Women.
11. Peter Hoeg:
Smilla's Sense of Snow.
12. LaVyrie Spencer:
Family Blessings.
13. Virginia Henley:
Disired.
14. Anne Rice:
The Queen of the Damned.
15. Arthur C. Clarke 8t G. Lee:
Rama Reveated.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadie 8t C. Taylor:
Embraced by tbe Light.
2. Jerry Seinfeld:
Seinlanguage.
3, Newt Gíngrich, D. Armeyo.fi;
Contract with America.
4. Delany, Delany 8t Hearth:
Having Our Say.
5. Thomas Moore:
Care of the Soul.
6. Thomas Moore:
Soul Mates.
7. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
8. Maya Angelou:
Wouldn't Take Nothing for
My Journey now.
9. Karen Armstrang:
A History of God.
10. M. Hammer og J. Champy:
Reengineering the Corporation.
11. M. Scott Peck:
Further along the Road Less
Traveled.
12. Bailey White:
Mama Makes up Her Mind.
13. Maya Anagelou:
I Know why the Caged Bird Sings.
14. Sherwin B. Nuland:
How We Die.
15. Kathleen Norris:
Dakota.
(Byggt é New York Times Book Review)
Vísindi
Hafstraumamir kann-
aðir með plastöndum
Leikfönq leqqia hafrannsóknum lið
29.000 plastendur og önnur baðleikföng, sem fóru í sjó- 10. jan. 1992
inn íóveðri íNorður-Kyrrahafifyrirþremurárum, hafa ^a^SKúrfeem
lagt visindamonnum lið við rannsokmr á hatstraumum Var á leið frá Hong Kong til
Tacoma
Nóv. 1992
Leikföngin sjást í fyrsta sinn í Sitka í Alaska
Um 400 leikföng fundust á 850 km
löngum kafla á strandlengju
Alaskaflóa
Bandarískir visindamenn
lelja að hluti leiklanganna
muni lara um Beringssund,
gegnum isinn i Norður-ishali
og enda lerð sina i
Norður-Atlantshafi
Mammútar
lifðu lengur
Vísindamenn í Rússlandi telja
að mammútar hafi dáið út mun
síöar en hingað til hefur veriö
talið. Þeir hafa fundið leifar af
ullamammút á Wrangel-eyju
undan ströndum Síberíu og sam-
kvæmt kolefnismælingu eru þær
um 3700 ára gamlar.
Niöurstöður rannsóknar þess-
arar voru kynntar finnskum
jarðvísindamönnum fyrir
skömmu. Það var hins vegar við-
tekin skoðun vísindamanna að
mammútar heföu orðiö aldauöa
fyrir um tíu þúsund árum.
Myndir úr
hvunndegi
Um þrjú þúsund manns missa
málið á ári hverju í Danmörku
af völdum heilablæðinga eða
blóðtappa í heila. Nú hefur verið
gefin út sérstök bók með mynd-
um af 100 algengum hlutum úr
daglegu lifi. Með bókinni koma
kort með sömu myndum.
Bókin er talin vera gott tæki í
endurhæfingu sjúklinganna. Þeir
sjá myndir af algengum hlutum,
eins og brauði eða iampa, og sjá
um leið orðiö sem við á. Þannig
geta þeir smám saman lært upp
á nýtt hvað hlutirnir heita. Sams
konar bók hefur verið notuö meö
góðum árangri í Noregi í eitt ár.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Vísindamenn sem rannsaka haf-
strauma urðu fyrir óvæntu happi
fyrir rúmum þremur árum, þann 10.
janúar 1992, þegar 29 þúsund plast-
öndum og öðrum leikföngum sem
börn skemmta sér við í baökerinu
skolaði út af skipi nærri alþjóölegu
dagalínunni í Norður-Kyrrahafinu.
Skipið var á leið frá Hong Kong til
borgarinnar Tacoma í Washington-
fylki í Bandaríkjunum.
Um tiu mánuðum síðar skolaði
fyrstu gulu öndunum, bláu skjald-
bökunum, rauðu bjórunum og
grænu froskunum á land við Sitka í
suðvesturhluta Alaska.
„Þessar endur eru ómetanlegar
fyrir vísindin," segir Curtis Ebbes-
meyer haffræðingur sem rannsakar
ferð leikfanganna.
Næstu tíu mánuði á eftir fundust
rúmlega fjögur hundruð leikföng til
viðbótar á 850 kílómetra löngum
kafla strandlengju Alaskaflóa, að því
er segir í grein í tímariti félags
bandarískra jarðeðlisfræðinga.
James Ingraham, sem skrifaöi
greinina með Curtis Ebbesmeyer,
segir að leikföngin séu mesta happ
fyrir vísindamenn sem rannsaka
hafstrauma í Norður-Kyrrahafi frá
því 61 þúsund pör af íþróttaskóm
fóru í hafiö á svipuðum slóöum
tveimur árum áður.
„Við höfum aldrei fengið neitt líkt
öndunum," segir Ingraham og bendir
á að bæði vindar og hafstraumar
hafi mikil áhrif á ferð þeirra um haf-
flötinn.
Vísindamenn hafa áður rannsakað
ferðir hluta sem þeir hafa ýmist vís-
vitandi kastað í sjóinn eða hafa lent
þar af slysni, svo sem flaskna og skó-
taus, en vindurinn hefur ekki sömu
áhrif á þá og á plastleikföngin sem
skoppa ofan á öldunum.
„Þótt skilningur okkar á hreyfi-
fræði leikfanganna sé ófullkominn
teljum við að þau skýri að einhverju
leyti hegðun fljótandi hluta sem
verða fyrir áhrifum vinda og
strauma fjóra sentímetra fyrir ofan
yfirborð sjávar," segir í grein þeirra
Ingrahams og Ebbesmeyers.
Talið er að leikföngin muni að end-
ingu fara um Beringssundið, ferðast
með ísnum yfir Norður-íshafið og
ljúka ferðalagi sínu í Norður-At-
lantshafinu.
Ebbesmeyer segir að búast megi
við aö árið 2000 hafi nokkur leikfang-
anna borist inn á mörg hafsvæði á
norðurhveli jarðar.
Háhýsin
hættuleg
vanfærum
Konur, sem húa á efstu hæðum
háhýsa, missa fóstur tvisvar
sinnum oftar en konur sem búa
á neðstu hæöunum. Þetta kemur
fram í niðurstöðum japanskrar
rannsóknar á 461 konu sem bjó í
háum íbúðablokkum.
Fumio Osaka prófessor, sem
stjórnaði rannsókninni, telur að
ástæðurnar fyrir fósturlátinu séu
þær að konur, sem búi á efstu
hæöunum, fari ekki jafnmikið út
og hinar sem búa neðar. Af því
leiði hreyfingarleysi og innilok-
unartilfínning sem hafi í för með
sér streitu. Þar með er hættan á
fósturiáti orðin meiri.
Varað við
lakkrísáti
Norrænir vísindamenn hafa
varað við of miklu lakkrísáti þar
sem það getur haft skaöleg áhrif
á heilsuna. Fylgikvillar lakk-
rísátsins geta veriö allt frá háum
blóöþrýstingi til almenns slapp-
leika.
Skýrt er frá niðurstöðu rann-
sóknar vísindamannanna í
sænsku timariti um matvæli. Þar
segir að þeir sem fyrir séu raeð
of háan blóðþrýsting eða hjarta-
sjúkdóma séu í meiri hættu en
aörir, sérstaklega þó ef þeir borða
mikið salt. Eftiið, sem gefúr
lakkrís hið rétta bragð, myndar
einnig salt þegar það kemst í sam-
band við ýmis efni í líkamanum,
svo sera kalk.