Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.1995, Síða 15

LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1995
15
Átök i Alþýðubandalaginu: Svanfriður Jónasdóttir tekur hér gögn sin af háborðinu eftir að hafa fallið fyrir Steingrími J. Sigfússyni i varaformannskjöri. Nú, þegar Steingrímur stefnir á
stól sessunautar síns við borðið, Ólafs Ragnars Grímssonar, hefur Margrét Frimannsdóttir alþingismaður boðið honum birginn. Tekst henni betur upp en Svanfríði sem fór úr flokknum og
er nú varaformaður Þjóðvaka? DV-mynd GVA
Vængbrotnir ílokkar
Rúmur mánuður er liðinn síðan
landsmenn gengu að kjörborðinu
og völdu sér alþingismenn til
næstu fjögurra ára. Úrslitin undir-
strikuðu þá staðreynd, sem blasti
við í sjálfri kosningabaráttunni, að
stjórnmál samtímans snúast meira
um menn en málefni - um traust á
einstökum forystumönnum frekar
en stefnuyfirlýsingar stjómmála-
flokka.
Fyrir kosningar kom í ljós aö
sterku sfjórnmálaleiðtogarnir voru
fyrst og fremst á oddinum í Sjálf-
stæðisflokki og Framsóknarflokki
sem nú hafa tekið höndum saman
um stjórn landsins næstu fjögur
árin.
Rikisstjórnin getur ekki kvartað
undan viðbrögðum almennings
þessar fyrstu vikur. Skoðanakönn-
un DV sýnir mikinn stuðning við
stjómina á hveitibrauðsdögunum.
Það fer svo eftir verkum hennar
hvemig til tekst að halda vinsæld-
um meöal þjóðarinnar.
Með þessu samstarfi er komið
póhtískt mynstur sem á sér langa
hefð í íslenskum stjórnmálum.
Sjálfstæðisflokkurinn fer með for-
ystuhlutverkið og velur sér í reynd
samstarfsaðila en Framsóknar-
flokkurinn, sem skilgreinir sig
þessa stundina eindregið á miðj-
unni, hallar sér til hægri og hreiðr-
ar um sig í valdastólunum.
Eftir sitja í stjórnarandstöðunni
meira og minna vængbrotnir flokk-
ar sem skilgreina sig gjarnan til
vinstri.
Átök og
uppgjör
Margt bendir til þess að næstu
misseri verði tími átaka og upp-
gjörs í stjórnarandstöðuflokkunum
og reyndar óvíst um langlífi sumra
þeirra.
Alþýðubandalagið stefnir í lang-
dreginn og hatramman slag um
formennskuna í flokknum. Olafur
Ragnar Grímsson lætur af því emb-
ætti í haust og átökin um stólinn
eru þegar hafin opinberlega.
Steingrímur J. Sigfússon, vara-
formaður Alþýðubandalagsins, gaf
fyrir löngu til kynna að hann sækt-
ist eftir formennskunni í flokkn-
um. Nú hefur Margrét Frímanns-
dóttir alþingismaður tilkynnt
framboð af sinni hálfu. Það stefnir
því í mikil átök innan flokksins í
allt sumar og haust en úrsht hggja
fyrst fyrir á landsfundi Alþýðu-
bandalagsins í byrjun vetrar.
Steingrímur og Margrét eru aug-
ljóslega fuhtrúar þeirra arma sem
tekist hafa á um völdin í Alþýðu-
bandalaginu árum saman með mis-
jöfnum árangri. Átökin nú minna
reyndar um margt á þann hat-
ramma slag sem varð fyrir nokkr-
um árum um varaformennskuna i
Alþýðubandalaginu. Þá hafði
Steingrímur J. Sigfússon betur í
kapphlaupinu við Svanfríði Jónas-
dóttur sem þá var einn nánasti
samverkamaður flokksformanns-
ins en er nú varaformaður og þing-
maöur annars stjórnarandstöðu-
flokks - Þjóðvaka.
Því má segja að Margrét hafi tek-
ið við hlutverki Svanfríðar. Óger-
legt er að spá því á þessari stundi
hvort hún muni reynast sigursæl-
ari, enda margra mánaða kosn-
ingabarátta fram undan.
Þessi átök róta vafalaust mjög
upp í gömlum glæðum innan Al-
þýðubandalagsins, ekki síst vegna
þess að allir flokksmenn hafa at-
kvæðisrétt í formannskjörinu.
Það er auðvitaö mjög lýðræðisleg
aðferð en býður jafnframt upp á
mikla smölum um aht land líkt og
í prófkjöri.
Hætt er við að slík almenn kosn-
ing um formann leiði til þess að
sárin verði dýpri en ella hjá þeim
sem tapa slagnum. Og hefur þó
reynslan sýnt að það tekur flokks-
menn oft langan tíma að jafna sig
eftir hefðbundinn formannsslag á
landsfundi.
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
Óánægja í
öðrum flokkum
í hinum stjórnarandstöðuflokk-
unum kraumar einnig óánægja eft-
ir kosningaúrslitin. Hins vegar er
óljósara hvaöa stefnu uppgjör inn-
an þeirra kann að taka.
Alþýðuflokkurinn er í sárum eft-
ir margvísleg áfóll síðustu mánaða
og missera; átökin sem leiddu til
klofnings í fyrra, spilhngarfárið,
mikið fylgistap í kosningunum og
svo hryggbrot Sjálfstæðisflokksins
við stjórnarmyndunina. Það hálfa
væri nóg fyrir hvaða flokk sem er.
Þrátt fyrir allt þetta er óvíst að
karlinn hverfi úr kratabrúnni al-
veg á næstunni. Ástæðan er fyrst
og fremst sú að það er enginn aug-
ljós arftaki í sjónmáli - þ.e.a.s. for-
ingi sem flokksmenn hafa ástæðu
til að ætla að standi sig betur en
Jón Baldvin Hannibalsson.
Óánægjan innan Kvennalistans
með slakt gengi í kosningunum er
smám saman að komast upp á yflr-
borðið. Augljósasta dæmið um
þetta er gagnrýni Kristínar Ást-
geirsdóttur, sem leiddi lista sam-
takanna í Reykjavík, á framgöngu
borgarstjórans í kosningabarátt-
unni.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttur hef-
ur svarað fuhum hálsi og ljóst að
þessi umræða innan Kvennalistans
er rétt að byrja. Niðurstaða hennar
hlýtur að ráða miklu um hvort
samtökin eiga sér framtíð í íslensk-
um stjórnmálum.
Óvissa um
örlög Þjóðvaka
Það átti fyrir Þjóðvaka að liggja,
eins og Bandalagi jafnaðarmanna
á sínum tíma, að fá umtalvert fylgi
en tapa samt.
í báðum þessum tilvikum voru
væntingamar fyrir kosningar svo
miklar að fjögurra manna þing-
flokkur þykir ósigur.
Vegna úrslita kosninganna fengu
Þjóðvakamenn heldur ekki þá póh-
tísku stööu sem til að mynda Sam-
tök frjálslyndra og vinstri manna
náðu árið 1971 - en þá réði fimm
manna þingflokkur þeirra úrslit-
um um stjórnarmyndun.
Af þessu leiðir að mikil óvissa
ríkir um framtíð þessara nýju
stjórnmálasamtaka. Sú óþægilega
staða mun vafahtið setja svip á
starfsemi Þjóðvaka á næstunni.
Að öhu samanlögðu má flestum
vera ljóst að stjómarandstaöan
verður harla upptekin af eigin
málum á næstu mánuðum og mun
því hafa takmarkaða orku til aö
atast í ríkisstjóminni og stjómar-
flokkunum.
Sameining
enn til umræöu
Það kemur ekki á óvart við þess-
ar aðstæður aö ýmsir áhrifamenn
í sumum stjórnarandstöðuflokk-
unum hafi dregið á loft merki sam-
einingar vinstri manna - eina ferð-
ina enn. Það hefur gjaman gerst í
kjölfar klofnings og sundurlyndis.
Klofningur hefur nefnilega ein-
kennt hreyfmgu vinstrimanna allt
frá því kommúnistar klufu sig frá
Alþýðuflokknum fyrir um 65 áram
og stofnuðu sinn eigin flokk.
Síðan hafa margir gert tilraun til
að fylkja vinstriöflunum saman.
Ber þar fyrst og fremst að nefna tvo
af forystumönnum Alþýðuflokks-
ins sem klufu til að sameina: Héð-
inn Valdimarsson skömmu fyrir
stríð og Hannibal Valdimarsson á
fyrri hluta sjötta áratugarins og
svo aftur á mótum þess sjöunda og
áttunda.
Árangurinn varð hins vegar aldr-
ei sá stóri jafnaðarmannaflokkur
sem að var stefnt.
Að þessu sinni er það Þjóðvaki
sem vakið hefur máls á sameining-
armáhnu. Nokkrir stjórnmála-
menn í öðrum flokkum hafa tekið
líklega í hugmyndina.
Þrátt fyrir slíkt tal er engin
ástæða til að ætla að veruleg breyt-
ing verði á íslensku flokkakerfi á
næstu áram. Fjórflokkurinn er
ótrúlega fastur í sessi og engar lík-
ur á að það breytist í bráð.
Þvert á móti eru nýju samtökin
- Þjóðvaki og Kvennalistinn - í
mestum vanda nú um stundir og
óvíst hvernig þeim reiðir af næstu
árin.
Þó er ljóst að gömlu flokkarnir í
stjórnarandstöðunni, Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn,
munu leggja áherslu á að ná Þjóð-
vaka til sín á kjörtímabilinu - í einu
lagi eða í brotum. Fyrir slíkri þró-
un er löng sögulegt hefð.
Elías Snæland Jónsson