Þjóðviljinn - 24.12.1973, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Jólablað 1973
Systurnar
Hvild
Heybandiö
Eftirfarandi grein um Ásmund
Sveinsson og verk hans Kaupmanna-
hafnarárin 1935-36 tók ég saman og
samdi þegar ég var við nám i Mynd-
lista- og handiðaskóla íslands árið 1970.
Var hún raunar byggð upp sem fyrir-
lestur með skuggamyndasýningu og
unnin sem skólaverkefni. Heimsótti ég
listamanninn sjálfan og ræddi við hann,
auk þess sem ég studdist við ýmislegt
sem ritað hefur verið um hann i bækur.
Þótt ég nú i tilefni af áttræðisafmæli Ás-
mundar dragi þessa ritsmið fram i
dagsljósið, er hér engan veginn um
neina afmælisgrein að ræða. Aðeins er
fjallað um mjög takmarkað timabil af
langri ævi listamannsins og óverulegan
hluta myndasafns hans.
Eitt man ég að Ásmundur undirstrik-
aði sérstaklega þegar ég ræddi við
hann: að það sem ég kynni að skrifa um
verk hans yrði eingöngu mitt verk, hans
verk væru myndirnar og þær yrðu ekki
skýrðar með orðum. Tek ég fyllilega
undir þetta sjónarmið hans. Menn tjá
semsé vart annara hughrif en sin eigin,
þótt annarra verk geti verið kveikja
þeirra.
Aðeins beinar tilvitnanir i grein þess-
ari eru orð Asmundar sjálfs, annað eru
minar hugleiðingar, auk fáeinna sögu-
legra fróðleiksmola.
Ariö 1893 bjuggu á Kolsstöðum i Dölum vestur bónd-
inn og smiðurinn Sveinn Finnsson, ættaður frá Háafelli
i Dölum, og kona hans, Helga Eysteinsdóttir frá Arn-
bjargarlæk i Borgarfirði. Þetta ár bættist þeim hjónum
einn sonur i sinn vaxandi barnahóp.
Tæplega hefur mörgum flogið i hug, þegar þessi
drengur nokkrum árum seinna dundaði við að blása
sápukúlur og horföi heillaður á fegurð þeirra, að hann
seinna ætti eftir aö verja átta árum ævi sinnar til aö
reisa sér hús i formi sápukúlnanna. Og þótt hann væri
stundum aö safna súkkulaöibréfum og öðru þvi er hon-
um þótti fagurt, og þótt hann væri föður sinum og
bræðrum hjálplegri viö smiðar en búskap og hefði
gaman af að telgja tilfallandi spýtukubba, þá voru
menn ekkert aö leiða hugann að þvi að þarna væri upp-
vaxandi myndlistamaður. Það var ekki svo nærrækt i
þann tima.
Þessi ungi piltur var heldur ekkert að hlaupa að
heiman i flýti, þótt honum félli ekki skepnuhirðing i
geö. Þá var heldur ekki flóttinn úr sveitunum orðinn sá
straumur, sem auðvelt var að láta bera sig til annara
staöa. Asmundur Sveinsson var orðinn 23 ára gamall
þegarhann hóf læri hjá Rikharði Jónssyni myndskera.
Arið 1919 hafði hann lokið sveinsprófi i myndskurði og
hélt til Kaupmannahafnar til frekara myndlistarnáms.
Eftir eitt ár i Höfn hélt hann til Sviþjóðar,
þar sem hann nam næstu sex árin. Var aðal-
lærifaðir hans þar sænski myndhöggvarinn Cari
Milles. Verður Asmundi tiörætt um þennan meistara
sinn, er hann nú á efri árum litur til baka. Er vart að
efa að engum einum manni eigi hann jafnt að þakka
hver stefna hans varð á listabrautinni: sifelld formleit
og endurnýjun þess er eigin listskilningur sagði honum
úrelt. Það var iðja margra myndhöggvara þessa tima
aö „móta berrassaðar stelpur”, svo notuð séu orð As-
mundarsjálfs.En þótt Milles hafi á mótunarskeiði hins
unga listamanns hrifiö hann frá heimi algjörra
náttúrustælinga til myndstils sem likja má við hið
arkaiska skeið griskrar listar, þá urðu það ekki örlög
hans að setjast viö hlið meistara sins hvað myndstil
varðaði. Eftir sex ár i Sviþjóð hélt Asmundur til Paris-
ar. Þar kynntist hann þvi sem þá var nýjast I heims-
listinni. Kúbismans sjást glögg spor i verkum hans frá
þessum tima og raunar lengur. Benda má á myndir
eins og Kreppan og Nótt 1 Paris (’34).
Arið 1929 hverfur Asmundur aftur heim til ættlands
sins. Vinnur hann hér heima næstu sex árin að ýmsum
myndum: Vefturspámaðurinn, Systur, Fýkur yfir
hæftir.
Hér eru fyrri þættir formleitunar samræmdir i per-
sónulegt svipmót, þeirra gætir kannski ekki svo mjög
greinilega, en á þeim er byggt engu að siður. Formin
eru einföld en sterk, kúbisminn hefur opnað augu skap-
andans fyrir styrkleika heildarforma. Þróunin á þess-
um árum er ekki hröð, en ákveðin: Asmundur hefur
fundið eigin stil, sem virðist fullnægja sköpunargáfu
listamannsins næstu árin. Húsnæðismálin láta hann þó
ekki i friði, og hann ræöst i húsbyggingu við
Skólavörðuhoit.
Hér er Asmundur staddur á þróunarbraut sinni
haustið 1935, er hann heldur til Kaupmannahafnar og
dvelur þar yfir vetrarmánuðina. Um þennan vetur
hans i Höfn er ætlunin aö fjaila hér.
Þessir fáu mánuðir eru ekki stór hluti af langri æví
Asmundar, en þeir skilja þó eftir sig allstóran skerf i
myndaskemmunni. Það munu vera nálægt sextán
myndum, sem fæðst hafa þessa stuttu dvöl i Kaup-
mannahöfn. Ekki hef ég öruggar heimildir fyrir þvi
hvaða myndir frá þessum timum skuli telja til orðnar i
Höfn, enda skiptir það engu höfuðmáli.
A bókum sem skrifaðar hafa veriö um Asmund er að
skilja að meginorsökin fyrir þessari ferð hans til Kaup-
mannahafnar hafi veriö sú, að hálfbyggt hús hafi ekki
gefið listamanninum frið til aö vinna að listsköpun,
sem þó hafi kallaðsvo sterkt að flótti hafi orðið eina úr-
ræðiö. Mér er þó ekki alveg grunlaust um aö fleiri per-
Straukonan
Listhneigð
Draumsýn
Þvottakonur