Þjóðviljinn - 24.12.1973, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 24.12.1973, Blaðsíða 9
Vatnsberinn Móðir jörð Systur Iliminn og jörð sónulegar ástæöur hafi til þessarar farar legið. Þykir mér jafnvel sem ég sjái tviræðan svip sumra verka frá þessum mánuðum benda til þess að skapari þeirra hafi á einhvern hátt ekki verið fyllilega ánægður með sitt hlutskipti. Þó getur meira en verið að þetta sé glám- skyggni min. Sjálfur vill Asmundur sem minnst um þetta timabil tala, virðist jafnvel lita á það nær eingöngu sem milli- spil mótunaráranna og þess er koma átti. Asmundur er nefnilega lengra kominn á sinni þróunarbraut og finnst sjálfum þessi verk sin vera orðin gamaldags. Engu aö siður standa þau fyllilega fyrir sinu sem listaverk þess tima. Eru kannski einmitt nú að öðlast þann skilning almennings, sem sifellt kemur i humátt á eftir braut- ruðningi hins skapandi listamanns. Þau verk, sem áöur hlutu last vanskynja skoöenda fyrir frjálslega af- stöðu mótandans til fyrirmyndanna, hljóta nú lof hinna sömu fyrir það að það skuli þó sjást af hverju myndirn- ar séu. Slik hefur þróun orðið á sviði myndskilnings. Við yfirlit á verkum Asmundar fyrrnefndan vetur i Höfn vekur það athygli hve hinn vinnandi þjóðfélags- þegn, erfiöismaðurinn, skipar rikan sess á meðal þeirra. Fulltrúar handaflsins, sem á þessum tima var sem óðast að vlkja fyrir hinum vélvædda nýja heimi. Aðdáun listamannsins á þjónum erfiðisvinnunnar er lika i fullu samræmi við persónugerð hans sjálfs, hins sistarfandi myndhöggvara, sem ávallt segir leti og ómennsku striö á hendur. Samtimamenn Járnsmiðs- ins, Vatnsberans og Þvottakvennanna fundu sumir að þvi hversu tröllsleg Asmundur sýndi þau i myndum sinum. ,,en,"— segir Asmundur sjálfur —„mér datt aldrei i hug að gera þau sem neitt sætabrauösfólk, þvi þetta voru hetjur”. Annar rikur þáttur i skapgerð Asmundar þykir mér koma sérlega vel fram i myndinni Heybandiö.Hér á ég viö glettnina, gáskann, sem svo viða skin út úr verkum meistarans. Sjálfur segir hann: „Það er ekkert skrýt- iö. Þaö vinnur enginn maður gott verk i fýlu”. Og á ekki gáskinn einkar vel heima i þessari mynd? Við höf- um heyrt sögur frá ömmum okkar og öfum, þegar þau bundu baggana á milli sin. Piltur og stúlka saman á engi — skyldi ekki glettnin með i verki, þrátt fyrir erfiöið? Það er þó ekki myndefnið sem eitt skapar gildi þess- ara verka, heldur formrænn styrkur — myndræn heild. Litum á verk einsog Straukonuna. Og Vatnsbcrann. Það er ljóðrænn blær yfir Þvottakonunum — andlits- svipur þeirra gefur þó hugmynd um aö þær gætu hugs- aö sér eitthvaðskemmtilegra en að berja og vinda. As- mundur fer nær um þaö, að þær lifðu ekki eingöngu i striti sinu, þær áttu sinn hugarheim. Þvottakonur eru lika skáld. Mér koma i hug orö eins kennara mins, Val- geröar Briem, og langar að vitna i þau hér: „Látiö ykkur aldrei til hugar koma að listamenn séu nokkrum hlut merkilegri en til dæmis götusóparar”. Ég spyr, var það listamaöurinn sem bað um aö fá að móta þvottakvennanna eftirmynd, eða þvottakonurnar sem báðu um að vera mótaðar i mynd? Að töldum þeim verkum, sem augljósast bindast starfsstéttunum,eru hins vegar myndir sem meira eru byggðar á huglægara myndefni — hugtökum. Myndin Hvilder góður tengiliður hér á milli, er hér ekki þvottakonan lifandi komin að túlka okkur áhrif hvildarinnar? Fyrstu sjómannssporin þykja mér einkar vel sýna hvernig tvö sálfræðileg atriði, nefnd nýjungagirni og nýjungageigur, haldast i hendur til viðhalds hóflegrar framþróunar mannlifsins. Litli sjómaðurinn stigur feti framar ótrauöur — móðirin heldur i hendur hans, og stoltiö i svip hennar er blandið áhyggjum og kviöa. Tökum eftir á hvern hátt Asmundur notar tómarúmið i myndinni. Hendur móður og barns mynda mjúka hringbyggingu, sem fær skemmtilegt andsvar i formi bátsins, en dálitið miskunnarlauststefnið minnir á þær hættur sem sjómannsins biða. Ekki er gamansemin fjarri myndhöggvaranum, sem sýnir okkur i myndinni Himinn og jörðhvernig himin- geimurinn leikur sér að jörðinni, tilbúinn aðgripa hana meö fæti, hyggi hún á flótta. Oilu hátiðlegar sýnir hann hvernig Móðir jörð nærir afkvæmi sin. Flest munum viö þekkja Systurnar tvær: Hin bliðlynda — hin stórlynda, meyjan mjúkláta — stelpan stæriláta, ástkonan undirgefna — valkyrjan volduga, viðhaldið viðkvæma, ef ekki eins, þá margra — stöðuga stólpakvinnan, litt árennileg og ekki likleg til að láta meydóm sinn fyrir túskilding. Eiginkonan ástrika — piparkonan prjónaklædda. Hin tilfinninganæma og rómatiska — hugsjóna- manneskjan baráttuglaða, sem berst fyrir máli sinu og ber blak af systur sinni. Tvær ólikar manngerðir, aðdáunarveröar hvor á sinn máta. Ef til vill hefur Asmundi óviöa tekist betur að sam- ræma formgildi hinni táknrænu merkinu en i myndinni Listhneigð.Tvöföld hringbygging arms — styttu — fót- leggja —-búks, bundin styrkum armi viö grunnflötinn, tákni þess hvernig það sem á undan er gengið i listinni er það sem heldur henni á réttum grunni. Hreyfing sem hefst á tilteknum punkti og heldur siðan áfram i stöðugri framrás — hvernig á ein mynd að vera tákn- rænni fyrir listhneigð mannsins? Krjúpandi kona sýnir augljósan skyldleika þess formleiks sem mörg af siðari verkum Asmundar byggja einkum á. Ég hef nú talið upp meiri hluta þeirra verka As- mundar, sem fæddust i Kaupmannahöfn á vetrinum 1935-36. Ótaldar munu þó nokkrar: Sjómennirnir, Draumsýn, Björgun. Ég hef ef til vill gert meira úr skilgreiningu mynd- efnis en formrænum eiginleikum. Hvort tveggja skal þó aö verðleikum metið. Það kann að valda deilum hvert hlutfall hefur verið þar á milli við sköpun verk- anna.A það legg ég engan dóm og læt hverjum eftir aö vega og meta eftir eigin skilningi. Menn greinir á um hvort formrænn styrkur skuli koma til góða verðugu myndefni, eða myndefnið þjóna formrænum áhrifum. Deili menn áfram. Ég vil ljúka þessum pistli meö þvi að gefa enn As- mundi orðiö: „Eiginlega dugar engin gagnrýni að ráði nema timinn sjálfur. Það er hann sem sker úr um hvort listaverk stendur eða fellur”. Fyrstu sjómannssporin Járnsmiðurinn Björgun
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.