Þjóðviljinn - 24.12.1973, Page 19

Jólablað 1973 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 19
DROTTINN TÓK í TAUMANA
ef ekki ógermönskum anda. Ég
skrifaði á móti, að fyrirskipanir
hans væru litt framkvæmanlegar
I Berlin og tslendingar þar væru
vanari demókratiskari aðferðum.
Aö öðru leyti með þjóðlegri
kveðju osfrv.
minnir rétt, kom ég ekki til
Berlinar til dvalar fyrr en i april
1943. Við urðum að loka i Brúns-
vik vegna þess, að ég var orðinn
þar einn eftir með skrifstofu-
stúlkunni, fröken Zettmann, og
það þótti ekki sæma, enda þótt
hún væri komin nokkuð yfir
fimmtugt.
3. Forsagan -
Röddum fjölgar -
Snjóboltinn
leggur af stað
Ég frétti fyrst af myndun snjó-
boltans i Leipzig hjá vini minum
Magnúsi Z (hvernig á hann nú aö
skrifa nafnið sitt núna i setulausu
landi?! I þeim stað var annar
málsmetandi tslendingur, dr.
Matthias Jónasson. t Berlin sátu
m.a. þeir höfðingjarnir Jón Leifs
tónskáld og Kristján Albertsson,
þá lektor.
Röddin frá Hamborg sendi ekki
aðeins frá sér fréttabréf, heldur
boðaði til tslendingafunda um allt
Þýskaland, þangað sem frétta-
bréfin náðu — þó ekki þannig að
hann kæmi i visitasiu til að upp-
lýsa lýðinn, heldur sendi hann boð
um það, hvar og hvenær ts-
lendingarnir ættu að koma saman
og ræða um áhugamál sin. Þetta
var oftast á veitingastöðum, sem
Björn hafði heyrt getið um. Þó
valdi hann ekki réttina á mat-
seðlinum, sem var tæknilega séö
illmögulegt, þvi að okkur lá við
svelti. Að sjálfsögðu gat „For-
setinn” (en það tignarheiti tók
hann sér i FIÞ) ekki vitað, hvort
veitingastaðurinn væri opinn á
fyrirskipuðum fundartima. En á
öllu var að merkja, að hann tók
það óstinnt upp, ef fyrirmælum
hans var ekki fylgt. Mig minnir
að tveir áðurnefndir Leipzigbúar
tilheyrðu „Gau Berlin” og ættu að
sitja fundi tslendinga á þvi um-
ráöasvæði. Hinir stórlátu Berlin-
ar-tslendingar undu þvi jafnvel
verr að vera fjarstýrðir frá Ham-
borg en Leipzigbúar og fannst
enda ekki farið eftir islenskum
lögum og gott ef ekki fariö út fyrir
stjórnarskrána.
Sem sagt, óánægjuröddum
fjölgaði og bylting var i uppsigl-
ingu þegar ég kem frá hljóð-
mælingum minum til aðseturs i
Berlin. En vinur minn Magnús Z
var búinn aö setja mig inn i
ástandiö og svo það, að málið
strandaöi á þvi, að enginn vildi
taka aö sér forystu uppreisnar-
innar og steypa „Forseta” af stóli
i sjálfri höfuðborginni. Lagði
hann jafnvel að mér að takast á
hendur herstjórnina.
4. Snjóboltinn
veltur
Það þurfti ekki marga fundi til
að stofnaður var „Islendinga-
klúbburinn i Berlin” og ég gerður
aö formanni hans og gjaldkera i
einni persónu. Aösetur formanns-
ins var hljóðfræðistofnunin við
Háskólann i Berlin og þvi létt um
vik að láta fjölrita boðskort. Vin-
ur minn og forleggjari, Karl
Ohm, sem siðar fluttist með fjöl-
skyldu sinni til Kanada, bauöst til
að útbúa bréfsefnin með nafni
klúbbsins og tveim íslenskum
fánum þar sem stengurnar
mynduöu X. Litprentað. Með slik-
um útbúnaöi skrifaði ég „For-
setanum” og tilkynnti stofnun
klúbbsins, en við mundum áfram
þiggja fréttabréf hans og óskaði
eftir góöri samvinnu. Eins og
nærri má geta brást Björn hiö
versta við. Atti ekki von á árás úr
þessari átt, frá litt þekktum
fræðimanni úr Brúnsvik. Þetta
væri að sundra tslendingum og
niðurrifsstarfsemi i óþjóðlegum,
Þessa höll ætlaði Hitler að reisa yfir nasismann aðsigri unnum.
Hitler i húsaleik með Speer
Það er ægifögur sjón aö sjá borgir brenna...
5. Máliö John
Sigurd gegn
Forseta - Innskot
A embættisferli minum i Berlin
sneri sér landi minn, Sigurður
Skagfield i Régensburg sem gekk
þar undir nafninu John Sigurd, til
min vegna meiðyrðamáls gegn
Birni Kristjánssyni i Hamborg.
Tilefni deilu þeirra man ég ekki
lengur. Hann hafði tekið sér þýsk-
an lögfræðing til að sækja Björn
tilsaka. En þá strandaði á þvi, að
meðal annarra ágætra skammar-
yrðatungunnar haföi Björn skrif-
að, að John Sigurd væri „fifl”.
Þetta orð gat JS ekki þýtt nægi-
Iega vel á þýsku fyrir lögfræöing
sinn og leitaöiþvitilmin. Eg fletti
orðabókum minum og fann ýmis
orð, sem til greina gátu komið, og
sparaði ekki að lýsa þvi á ýmsa
vegu, hvað Skagfield gæti verið i
augum Bjarnar. Þetta var
skemmtilegur lestur. Niðurstað-
an var þó, að hann væri „Trottel”
á þýsku, sem þýðir meðal annars
andlegur aumingi, fáviti, eðjót.
Sigurður þakkaði mér kærlega
fyrir hjálpina og við urðum góðir
vinir þegar við hittumst siöar i
Reykjavik. Eftir þvi sem ég veit
best sjatnaði málið, engin viður-
lög.
6. Snjóboltinn
nemur staöar -
íslendingaklúbbur
inn í Berlín
Nú þótti mönnum I Berlin sem
þeir væru frjálsir ferða sinna,
óháðir Forsetafyrirmælum. Ég
pantaði pláss i tæka tið og við sát-
um jafnvel á svo viðfrægum stað
eins og á „Luther og Wegener”-
kjallaranum i Charlottengötu,
þar sem vin var hægt að fá með
úngverskri músik. Þá héldum viö
meiriháttar hóf fyrsta desember
á Savigny-hóteli, þar sem
Kristján Albertsson hélt ræðu og
ég las upp týnda sögu. Jón Leifs
sagði að hún minnti á Gerhard
Hauptmann. Það var rétt, ég varð
fyrir einkennilegum áhrifum þeg-
ar ég sá „Pippa dansar” á sviði.
Þá skoðaði ég það sem emb-
ættisskyldu að komast i samband
við sem flesta landa i Berlin er
lltiö eða ekkert var vitað um, og
fá þá á fundi. Ég fann tvær is-
lenskar konur, giftar þýskum
mönnum og tvær ungar stúlkur i
verksmiðju, nýkomnar frá Dan-
mörku. Þær komu svolitið viö
sögu Greifans. öllum þótti gaman
að geta hitt landa sina. Um
sumarið stigum viö jafnvelá land
á Páfuglaeyjunni i Potsdam.
Ekki var samkomulagið alltal'
jafngott meðal hinna heldri
manna. Þannig var um Jón Leifs,
sem ég hafði heimsótt á Rádýrs-
brú (Rehbruck) i Potsdam, að
honum fannst ég gæti kallaö fólk
saman á öðrum stað (eyjan er þó
hin fegursta) og yfirleitt veldi ég
ekki þá réttu staöi. Ég bauð hon-
um að taka við formennskunni,
sem Jón afþakkaöi hofmannlega.
Annars deildum viö mest um
framburö isiensks máls. Siöast
hittumst viö Jón Leifs á flugvelli
á leið til útlanda löngu eftir strið.
Alltaf sama leyndarráðsbrosiö og
menningaráhuginn. Skildumst
vinir eins og jafnan áður.
Ég var sjálfur allvel settur I
miðri höfuðborginni, hafði sam-
band við Humboldtfélagsskapinn
frá þvi ég var skiptistúdent 1936
og var oft boðinn á samkomur
fyrir útlendinga sem og i ferða-
lög. Fyrir atbeina þessara gest-
gjafa minna stóð mér til boða
hinn finasti klúbbur fyrir sam-
komur okkar landa. Hægindastól-
ar, allt i rauðu plussi og bardisk-
ur. Vantaði bara barþjóninn með
flöskur sinar. Þar héldum við
landar okkar siðasta fund. En ég
tilkynnti að þetta þægilega klúbb-
herbergi stæði okkur til boöa i
framtiðinni án greiðslu. Þetta fór
á annan veg þvi að:
Framhald ál60. siðu.