Þjóðviljinn - 24.01.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 24. — 25. janúar 1981
NOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
(Jtgefandi: Otgáfufélag ÞjóBviljans.
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann.
Hitstiórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: GuBjón FriBriksson.
AfgreiBslustjóri: Valþór HlöBversson.
Blaöamenn: AlfheiBur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi
björg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Utlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
ttkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Keykjavik. simi 8 13 33.
Prentun : Blaöaprent hf.
Dagsbrún
# Nú á mánudaginn kemur á Verkamannafélagið
Dagsbrún í Reykjavík 75 ára afmæli. Af því tilefni vill
Þjóðviljinn senda félaginu og Dagsbrúnarmönnum
öllum baráttukveðjur og þakka störf þeirra fyrr og
síðar.
# Dagsbrúnarmönnum ber ekki aðeins að þakka þau
þjóðnýtu störf, sem þeir inna af höndum, hver á sínum
vinnustað árið um kring, heldur einnig og ekki síður f yrir
þá forystu, sem Dagsbrún hefur löngum veitt í verka-
lýðsbaráttunni á íslandi.
# Segja má að í baráttunni fyrir bættum hag vinnandi
fólks á landi hér hafi Dagsbrún verið í fararbroddi nær
allan þann tíma sem félagið hefur starfað. Þar héfur
fána verkalýðsbaráttunnar í okkar landi borið hæst.
# Við dagsbrún nýrrar aldar þann 26. janúar 1906,
komu verkamenn Reykjavíkur saman í Bárubúð við
Tjörnina og bundust samtökum um stofnun verka-
mannafélags, sem þeir völdu hið táknræna nafn Dags-
brún.
# Þá var kaupið í verkamannavinnu 18—25 aurar á
tímann að vetrinum en 25—30 aurar á sumrin. Vinnutími
var ótakmarkaður og kaupið hið sama hvort sem unnið
var á nótt eða degi. Verkafólkið bjó við örbirgð og mátti
heita réttlaust á nær öllum sviðum.
# Á þeim árum sem síðan eru liðin hefur Dagsbrún
marga hildi háð,stundum ein, stundum við hlið annarra
verkalýðssamtaka.
# Sú mikla saga verður ekki rakin hér í fáum línum, en
aðkallandi er orðið að hún verði skráð af færustu mönn-
um og ætti að verða námsefni í öllum menntastof nunum
þessa lands.
0 Eðvarð Sigurðsson hefur nú verið formaður Dags-
brúnar í 20 ár og á næsta ári verða liðin 40 ár síðan hann
tók sæti í stjórn félagsins.
# Á 70 ára afmæli Dagsbrúnar fyrir 5 árum segir
Eðvarð hér i Þjóðviljanum:
# „Ég tel að Dagsbrún hafi enn sem fyrr mjög veiga-
miklu forystuhlutverki að gegna, og þá fyrst og fremst
að standa vörð um hagsmuni þeirra lægst launuðu í þjóð-
félaginu. Barátta Dagsbrúnar á næstu árum hlýtur ekki
hvað síst að beinast að því að koma i veg f yrir, að i okkar
auðuga þjóðfélagi verði til sérstök undirstétt láglauna-
fólks.
# Þá vil ég hér leggja sérstaka áherslu á mikilvægi
þess, að hinn almenni verkamaður liti aldrei á sig sem
neinn annars flokks þegn í þjóðfélaginu, glati aldrei til-
finningunni fyrir rétti sínum, heldur varðveiti stolt
stéttar sinnar, það stolt, sem best hefur dugað í allri
jafnréttisbaráttu verkalýðsstéttarinnar, og sem engu
minni þörf er á að varðveita í dag en var á f rumbýlings-
árunum."
# Þessi orð Eðvarðs Sigurðssonar eiga ekki síður við
nú, — þau eru sígild.
# Og víst er um það, að oft hef ur verið stoltur hljómur
í nafni Dagsbrúnar. — En hvaða stolt er það, sem
Eðvarð talar hér um? — Það er ekki stolt sérhyggju-
mannsins, sem miklast af því að hafa náð að hrifsa til
sín feitari bita en einhver annar. Það er ekki stolt stór-
eignamannsins sem gleðst yf ir höll sinni, en veit ekki að
Litla-Brekka hafi verið til.
# Stolt verkalýðsstéttarinnar er annarrar ættar. Það
er sá hugur og sú manndómsmynd sem fylgir rísandi
baráttu fyrir jöfnum rétti allra manna til lífsins gæða.
Það er stolt hins snauða sem rís upp til baráttu fyrir
eigin rétti, en þó umfram allt fyrir rétti allra snauðra
manna til mannsæmandi lífs.Það er stolt stéttar, sem
ekki spyr um náð heldur um rétt og gerir þá kröfu að
auður og völd lúti hinum vinnandi manni.
# Á hverjum tíma verða verkalýðssamtökin að varð-
veita fullkomið sjálfstæði sitt gagnvart öllum stjórn-
völdum og stjórnmálasamtökum, en gerist þau óháð
sinni eigin rót þá er vá fyrir dyrum, og umbreytingin í
einskisverða sérhagsmunaklúbba á næsta leyti.
# Samstaða er það orð, sem saga Dagsbrúnar kennir.
Þjóðviljinn færir Dagsbrúnarmönnum þá afmælisósk,
að í stormum komandi tíða blakti áf ram við hún sá fáni,
er forðum reis yfir Bárubúð.
k.
# úr aimanakinu
„Frá sjónarhóli samfélags-
fræöinnar liggur mikilvægi sér-
hverv atburöar I þeim viðbrögö-
um sem hann kallar fram hjá
fólki. Þrátt fyrir miklar rann-
sóknir eigum viö þó enn langt í
land meö aö skilja aö gagni
hvaö veldur mismunandi hegö-
un einstaklings eöa fjölda fólks
á knattspyrnuleikjum. Reyndar
er hægt aö fullyrða, aö sérhver
leikur skapar ný tækifæri til
skoöunar á hegðun áhorfenda,
engir 2 leikir hafa sömu áhrifin.
Þetta skiptir fþróttina sjálfa
e.t.v. ekki svo miklu máli, en
staðreyndin er sú, aö ýmsar
samlíkingar, þess sem gerist á
knattspyrnuvellinum og annars
staöár i þjóöfélaginu, eru aug-
Ijósar.”
Litast um baksviðs
Sá sem þannig skrifar heitir
Fritz Stemme og er prófessor i
sálfræði við háskólann i Brem-
en. Ég rakst fyrir skömmu á
grein eftir hann, sem fjallar um
„knattspymu i þjóöfélagslegu
samhengi”. Ég held að slik
naflaskoðun sé ákaflega fróöleg
fyrir i"þróttaáhugamenn og leyfi
mér því aö endursegja lauslega
hér á eftir hluta af grein Fritz
Stemme:
Fyrir um 180 árum var knatt-
spyrna ákaflega ruddalegur
leikur, mjög dlík þeirri öguöu
iþrótt sem viö þekkjum i dag.
Þá voru einatt notuö alls kyns
brellibrögð til þess aö beita
mótherjann ofbeldi og gera
hann óvigan. Sérhver leikmaöur
geröiþaðsemhonum sýndist og i
mörgum tilfellum var knatt-
spyrnan einkar hentug útrásar-
leiö fyrir árásargjarna karl-
menn.
Um 1850 voru leiknum settar
sinar fyrstu reglur, sem höfðu 3
miö sem voru: 1. einfaldar og
. auöskildar. 2. máttu ekki eyöi-
, leggja spennu leiksins. 3. átti að
framfylgja i hvivetna. Fljótlega
breyttist knattspyrnan úr þvi að
vera villimannslegur leikur
„lágstéttarudda” i vinsælan
leik, sem nánast allar stéttir
stunduöu.
önnur stór breyting á knatt-
spyrnunni varö siöan i kjölfar
hinnar stórkostlegu þjóöfélags-
þróunar seinni hluta 19 aldar-
innar, sem leiddi af sér Iönbylt-
inguna. Likt og Iönbyltingin var
uppspretta „nútima Iþrótta” i
Englandi, öll ytri og innri skil-
yröi voru þar fyrir hendi.
Nýjar reglur (eða ný boöorö)
hins iönvædda samfélags, meiri
samkeppni, og meiri fram-
leiöni, yfirfæröust á hina
„frumstæðu” Iþrótt,knattspyrn-
una. Menn hættu aö leika vegna
ánægjunnar einnar, keppikeflið
varö aö sigra. Áöur voru hins
vegar allir leikir vináttuleikir,
enginn meistaratitill meö i spil-
inu. Þá var jafnvel talin meiri
sæmd aö þvf aö tapa, svo fremi
sem leikiö var algjörlega eftir
settum reglum og leikmenn létu
ekki í ljós ánægju eöa óánægju
meö gang leiksins. Sigurinn var
ekki takmark.
Stemme veltir þvi næst fyrir
sér breytingum á knattspyrn-
unni meö tilkomu hinna ýmsu
titla og vegsemda. Miöpunktur
leikhvatningarinnar varö þann-
ig sigurinn og vegsemdin sem
honum fylgir. Þá breyttist
knattspyrnan úr þvi aö vera
leikur margra einstaklinga i
þaö aö veröa leikur liðs.
Smátt og smátt fóru áhorf-
endur aö veröa allt aö þvi nauö-
synlegur hluti leiksins og þáttur
þieirra hefur vaxiö meö hverju
árinu. Lffsreynsla allra áhorf-
enda aö knattspyrnuleik er
ákaflega svipuö og mörgum
finnst aö i 90 min. séu þeir þegn-
ar f nokkurs konar stéttlausu
þjóðfélagi. Þama eru saman-
komnir verkamenn, ráöherrar,
rfkir og fátækir, hliö viö hlið.
Hiö eina sem skilur áhorfend-
ur aö eru 2 aðskildir áhangenda-
hópar liöanna tveggja sem leika
niðri á vellinum. Þannig verður
skiptingin á knattspyrnuvellin-
um eins áþreifanleg og úti i
þjóðfélaginu sjálfu, hvar allir
skiptast i pólitiskar linur eftir
stjórn og stjórnarandstööu. Þeir
sem eru skoðanabræöur eða
halda meö sama liöinu jarma
sig sfðan saman. Einhvern veg-
in viröist sú kenning Karls
Marx, að i kapitalisku þjóö-
félagi muni stéttirnar fjarlægj-
ast hverja aðra sifelltmeir, ekki
eiga viö á knattspyrnuvellinum.
Einn er sá hlutur sem gaman
er aö skoöa i knattspyrnu, en
þaö er framkoma liöa og knatt-
spyrnusambanda fyrir leiki.
Söngvar eru leiknir, meö
hátfðarbrag (þjóösöngvar fyrir
landsleiki) og fánar og merki
eru afhent. Þessu má helst lfkja
við framkomu sendinefnda ný-
frjálsra rfkja á 19. öldinni.
Þannig er oft illmögulegt aö
greina á milli þess hvort hér séu
komnir fulltrúar knattspyrnu
viðkomandi lands eöa fulltrúar
hinna pólitfsku yfirvalda. Marg-
ir freistast þvi til þess aö lita á
landsliö sem fulltrúa lands og
þjóöar, en þaö er annaö mál.
I víðara samhengi má sjá að
gott gengi f Iþróttum getur veriö
fljótlegasta og auöveldasta leið-
in til þess aö öðlast alþjóölega
viöurkenningu og viröingu.
Brasilfa er t.d einkum þekkt
fyrir kaffi og knattspyrnu og
iþróttirnar brutu niður þann
Ingólfur
Hannesson
skrifar
pólitíska einangrunarmúr sem
byggöur var i kringum Austur-
Þýskaland.
Löngum hefur verið hægt að
nota knattspyrnuna sem
nokkurs konar loftvog á sam-
félagslegt veöurfar. En hana er
aöeins hægt aö nota til þess að
mæla hræringarnar ekki til þess
aö orsaka þær.
Fyrir nokkrum árum braust
út styrjöld á milli E1 Salvador
og Hondouras eftir að þjóðirnar
höföu háö landsleik i knatt-
spyrnu. Allt var vitlaust á leik-
vanginum á meðan leikurinn
stóö yfir. Þannig má segja, aö
knattspyrnan hafi getað mælt
spennuna, sem rikti á milli
þjóöanna og hinir striðsglööu
stjórnendur notað fótboltann
sem tylliástæöu til múgæsinga.
Ef til vi 11 varö fótboltinn þarna
órsakavaldur.
Mannfræðikönnun i borg
nokkurri 1 Wales fyrir skömmu
leiddi i' ljós aö gengi knatt-
spyrnuliös bæjarins haföi ótrú-
lega mikil áhrif á allt lif manns.
Það eru að visu tiöindi sem
þurfa ekki aö koma svo ýkja á
óvart þeim sem fylgjast með
breskri knattspyrnu.
í Englandi hefur einmitt verið
mikið fylgst með hegðun áhorf-
enda á knattspyrnu og reynt aö
útskýra hana einkum ung-
menna, sem umturnast i villi-
dýr á knattspyrnuvellinum. Slik
tilvik voru nær óþekkt framund-
ir heimsstyrjöldina seinni, en
eru nú hálfgerður plagsiður.
Þarna hefur almenn aukning of-
beldis iheiminum mest aö segja
og einnig aö með tilkomu
Evrópukeppna og slikra stór-
móta er sigurinn orðinn mun
eftirsóknarveröari en áöur og
tapiö mun sársaukafyllra, jafnt
fyrir leikmenn sem áhorfendur.
Þetta hangir allt saman —
Það er vissulega gaman að
velta fyrir sér þeim hræringum
sem eiga sér stað baksviös, likt
o g sálfræöiprófessorinn
Stemme gerir, en hér er vist
timi til að láta staöan numiö, að
sinni. , „
—IngH