Þjóðviljinn - 24.01.1981, Blaðsíða 17

16 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 24. — 25. janúar 1981.
Helgin 24.- 25. janúar 1981. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
OGSVO
Á einum stað segir Halldór Laxness i bók, að l'slend-
ingar séu tilbúnir að karpa djöfulinn raðalausan um
aukaatriði málsins, en þegar komi að kjarna þess, setji
þá hljóða. Eflaust er nokkuð til í þessu. I öllu þvi mold-
viðri sem feykt var upp í haust er leið í máli Gervasonis
og varla er lægt enn, var rætt um f lest annað en kjarna
málsins, sum sé f ranska herinn, en hann var og er undir-
rót alls málsins. Það var í þennan franska her sem
Patrick Gervasoni vildi ekki fara og því leitaði hann
landvistar hér sem pólitískur f lóttamaður, til að komast
hjá fangelsisvist. Mig rekur ekki minni til að hafa heyrt
neitt um þennan franska her í allri umræðu málsins.
Víst er um það, að herir landa eru æði misjafnir og vist
með þeim því misgóð. Til að mynda er sagt að víst í
spánska hernum sé ömurleg, matur vondur og máli nær
enginn og eiga ungir menn þarlendir vart verri stundir
en bíða þess að vera kallaðir til herskyldu. Því lék okkur
hér á Þjóðviljanum hugur á að fræðast nokkuð um það
hvernig vist það væri að gegna skyldu í þessum her. I því
sambandi leituðum við til Gerards Chinottis, sem
búsettur hefur verið hér á landi um langt árabil, en
gengdi á sínum tíma herskyldu í franska hernum.
Rœtt við
Gerard Chinotti
um herskyldu
í franska hernum
byrja að reyna að leika á kerfið.
Algengterað menn reyni að leika
sig fifl eða svo andlega brenglaða
að þeir sleppi.
— Tekst það?
— Já, það kemur fyrir að
mönnum tekst þetta, einkum á
friðartimum; á ófriöartimum
hygg óg að það takist aldrei.
Og svo er
öskrað á mann
— Nú, en ef menn standast
læknisskoðun, þá kemur bréf
nokkru seinna, þar sem menn eru
kvaddir á ákveðinn stað á
ákveðnum degi og tima. Oft eru
þær herstöðvar, sem menn eru
kvaddir til, langan veg frá heim-
ilum manna og þá er nög að sýna
þetta boðunarbréf þegar komið er
i járnbrautarlestina og farið þarf
ekki að greiða. Þegar maður svo
kemur til herstöðvarinnar eru
þar mættir mörg hundruð strákar
sömu herinda, að.gegna herþjön-
ustu. Það fyrsta sem gert er eftir
að maður hefur tilkynnt komu
sina, er að fá manni poka einn
mikinn, ekki ösvipaðan sjópoka.
Þar i er allur fatnaður og annar
útbúnaður sem hermenn fá. Sam-
tals eru það 40 kg. sem i hverjum
poka eru. Þvi næst urðu allir að
láta klippa sig, þannig var þaö
amk. þegar ég var i hernum. Og
maður var klipptur mjög stutt,
það er gert hreinlætisins vegna en
hreinlæti er mjög mikið i hernum
og þess stranglega gætt að menn
virði það.
Nú brosir Gerard og segir svo:
— Þvi næst er byrjað aö taka
mann i gegn. Það er öskrað á
Eg var heppinn
— Það eru nú liöin 18 ár siðan
ég var i hernum, þá var her-
skyldan 18 mánuöir, en nú er hún
aðeins 12 mánuðir. Ég var 19 ára
þegar ég var kallaður til her-
þjónustu. Auðvitað veit maður
þegar að þessu rekur og þá setja
menn oftast fram einhverjar sér-
óskir. Menn biðja um að fá að
fara i þessa eða hina deildina,
dvelja á þessum eða hinum
■staðnum o.s.frv. Ég gerði þetta
lika, bað um að fá að fara i flug-
herinn og að verða sendur til
Þýskalands, þar sem staðsettur
hefur verið franskur her frá lok-
um siðariheimsstyrjaldarinnar. 1
lang-flestum tilfellum er ekkert
tillit tekið til þessara sér-óska.
Það kemur þó fyrir og ég var i
hópi hinna heppnu. Ég fékk það
sem ég baö um.
— En formið á kvaðningu
manna til herskyldu, hvernig er
það?
— Já fyrster maður boðaður til
læknisskoöunar, þar sem likam-
legt ■ og andlegt ástand manna
er rannsakaö. Þessi læknisskoðun
er mjög ýtarleg og á friöartimum
er hún ströng, þ.e. að menn sem
eitthvað amar að sleppa við
herþjónustu. Þegar ég var
kallaður til herþjónustu voru ekki
friðartimar hjá franska hernum,
striðiö i Alsir var i algleymingi og
maður var hræddur viö að veröa
sendur þangað. Á slikum timum
sleppa fáir við herþjónustu og
mér er sagt að i styrjöldum séu
menn teknir i herinn, svofremi að
þeir geti gengið uppréttir og hafi
alla útlimi i lagi. En þaö er ein-
mitt viö læknisskoðun, sem menn,
er ekki vilja gegna herskyldu,
ERÖSKRAÐ
Gerard Chinotti
mann af liðþiálfum, sem reyna að
gera mönnum það ljóst að hér riki
sko agi og það mikill agi. Þér er
eins gott að hiyð? ljúfurinn,
annars fer illa fyrir þér, er sagt
við mann.
— Og er aginn mikill?
— Það fer nú eftir þvi hvernig á
það er litið.
Sannleikurinn er sá, að það er
með agann i franska hernum eins
og margar strangar reglur, hann
linast þegar frá liður og maður
fer að þekkja mann, og hinir ó-
breyttu fara að læra á kerfið. Nú,
en ég var að segja frá byrjuninni.
Þegar klippingu var lokið var
manni visað á svefnskála. Þar
voru 8 strákar saman i herbergi
og okkur var þegar i upphafi
kennt hvernig við ættum aö haga
okkur. Búa svona um rúmin,
hreinsa þetta og hreinsa hitt, ef
útaf yrði brugðið myndi það kosta
refsingu. Sannleikurinn er sá að
hreinlæti er óskaplega mikið i
hernum, svo mikið að stundum
gengur það út i öfgar. Stundum er
skoðað undir skóna manns og ef
þeir eru ekki burstaðir undir,
milli sóla og hæls verður allt vit-
laust. Þetta er dæmi um öfgana.
en það hreinlæti sem menn eru
vandir við er auövitað til góðs.
Þetta er sem sagt byrjunin, auk
þess sem menn fara aftur i
læknisskoðun eftir að þeir koma i
herstöðina og þá eru þeir spraut-
aðir gegn margskonar sjúkdóm-
um. Ég man ekki lengur hvað
sprauturnar voru margar, en þær
voru margar og það svo að allir
veröa lasnir á eftir og fá 2ja daga
fri til að jafna sig áður en djöful-
gangurinn byrjar, likamsþjálfun-
in.
Stríðsleikir
— Segja má að fyrstu mánuð-
irnir séu samfelld þrekþjálfun.
Maöur er látinn skriða á jörðinni,
klöngrast yfir margskonar hindr-
anir, ganga og hlaupa timunum
saman, auk þess sem manni er
auðvitaö kennt að fara með vopn.
Mönnum er kennt á byssur og að
fara með handsprengjur og fleira
iþeim dúr. Svo er stundum farið i
striðsleiki, eins og litlir strákar
leika sér stundum i, nema þar er
mönnum beinlinis kennt hvernig
á að drepa fólk, sem er hlutverk
hermanna ef til ófriöar kemur.
— Taka ungir piltar þetta ekki
mjög alvarlega?
— Sjálfsagt er það misjafnt, en
einhvern veginn var það svo
þarna hjá okkur i flughernum, að
menn tóku þetta ekki alvarlega,
miklu fremur sem leik en alvöru.
Ég er alveg vissum þaö að enginn
okkar ætlaði sér að leika ein-
hverja hetju, ef við yrðum sendir
til Alsir i styrjöldina þar, það þori
ég aö fullyrða/og við vorum allir
skithræddir við að verða sendir
þangaö.
— Hvernig er fæðið i franska
hernum?
— Það var gott. Meðan frum-
þjálfunin fór fram dvöldumst við i
Svartaskógi i V-Þýskalandi, en
siðan var ég sendur til V-Berlinar
þar sem ég siðan dvaldi meðan á
herskyldunni stóð, auk nokkurs
tima i Paris og á þessum stöðum
var nógur og góður matur.
— Kannski drukkið rauðvin
með mat eins og hjá öðrum
Frökkum?
— Auðvitaö, annars hefði nú
allt orðið vitlaust. Það borðar
enginn Frakki mat án þess að
hafa rauðvin með mat og skiptir
þá ekki máli hvort hann er i hern-
um eða ekki.
— En hvernig var málinn?
— Hann var og er mjög slæm-
ur. Ég fékk 20 pakka af sigar-
ettum fritt á mánuði og svona
sem svarar til 200 nýkr. á mánuði
i laun eöa vasapeninga. Og svo
fékk maöur auðvitað föt og klæði.
Maður lifir fyrir þetta en heldur
ekkert meira. Menn geta litið sem
ekkert skemmt sér né gert annað
sem kostar peninga.
— Er sæmilega séð fyrir
tómstundamálum manna i
frönskum herstöövum?
— Sjáðu til, ég hef aldrei verið i
herstöð i Frakklandi. Herstöðin,
sem ég dvaldi i, var eins og ég
sagði áðan i V-Berlin og þar var
ágætlega séö fyrir þeim málum
innan stöðvarinnar. Ég get þvi
ekki gert samanburð við her-
stöövarnar innan Frakklands.
— En þegar þú varst i París?
— Þá vann ég skrifstofustörf i
hermálaráöuneytinu og ég vann
raunar einnig skrifstofustörf i V-
Berlin. Þess vegna dvaldi ég ekki
i neinni herstöð i Paris.
Að læra að
svindla
og ljúga
— Við minntumst aðeins á ag-
ann áðan, var hann ekki mikill
eftir að þú varst sendur til
Berlinar?
— Nei hann var það ekki.
Auðvitað fer hann eftir yfirmönn-
um og aginn er mismikill milli
deilda i hernum. Mér er sagt að
ÁMANN
hann sé mestur i landhernum en
minnstur i flughernum. Og svo -
mikið er víst að hann var ekki
mikill hjá okkur. Flugherinn er
yfirleitt betur mannaöur en aðrar
deildir, þar eru yfirleitt betur
menntaðir menn en annars-
staðar. I herstöð eins*og þeirri
sem ég var i, lærir maður fljótt á
yfirmennina og kerfiö. Maður
lærir að svindla og ljúga. Eins og
ég sagði áðan er kaupið sama og
ekkert en af tur á móti var hægt að
kaupa vin og tóbak mjög ódýrt
innan herstöðvarinnar og þetta
gerði maður og seldi svo i Berlin.
Ýmsar leiðir voru til aö smygla
góssinu út, bæði að fela varning-
inn og eins sú leiö að þekkja þá
sem við hliðið voru og kannski
múta þeim örlitið. Með þessu
móti höfðu menn svolitil auraráð.
Eins var það aö menn fengu
kvöldleyfi og gátu þá farið inni
borgina. En maður varð að vera
kominn heim fyrir vissan tima.
Og áður en skálunum var lokað
kom liðþjálfi og framkvæmdi
nafnakall til að gæta þess
að allir væru komnir heim. Suma
þessa liðþjálfa þekkti maður og
bað þá sjá i gegnum fingur við
mann ef maður var ekki kominn
heim og það gekk. Og svindlið
fólst i ýmsu öðru. Allir vissu um
þetta en enginn sagði neitt.
Að eiga sér óvin
— Það hættulegasta Lsvona her
er að fá einhverií yfirmabn'upp á
móti sér. Ég lenti í þessu, og sá
drjóli gerði allt sem hann gat til
að reyna að hanka mig, og honum
tókst það. Ég átti það til aö koma
of seint i morgunmat og læddist
þá inni eldhús og fékk eitthvaö að
borða og siðan var læðst út aftur
og þá tók enginn eftir neinu. En
eitt sinn kom hann að mér þar
sem ég var að boröa i eldhúsinu
orðinn allt of seinn og hann fékk
mig dæmdan i hálfan mánuö i
fangelsi. Það var staðsett nokkuö
langt frá sjálfri herstöðinni og
þangað var safnað öllum sem
gert höfðu sig seka um agabrot.
Nú var það eitt sinn meðan ég var
i fangelsinu að einhver órói varð i
A-Berlin og franski herinn setti
sig i bardagastellingar. Allir voru
kallaðir til, lika við sem vorum i
straffinu. En þar sem min herstöð
var nokkuð iangt i burtu, þá
gleymdu þeir mér. Svo uppgötv-
aðist þetta og ég var sóttur
klukkustund eftir aö hasinn byrj-
aði. Þegar ég mætti spurði ég
hvað ég ætti að gera og hvar ég
ætti að vera. Þaö vissi enginn.
Þar til einn kvað uppúr með það
að ég skyldi fá mér hjálm og
hriðskotabyssu. Ég fékk mér
hvorttveggja og spuröi hvað ég
ætti nú að gera. En það vissi eng-
inn heldur, allt var i upplausn.
Loks sagði einn að ég skyldi bara
setjast niður, fá mér kaffi og biöa
og það gerði ég og var látinn biöa
meðan aðgerðirnar stóðu yfir og
fór svo aftur i fangelsiö.
— Stundum var lika svo mikið
að gera aö skrifstofunni að ég var
látinn vinna þar dögum saman en
siðan farið með mig i fangelsið til
að sofa. Siðan losnaði ég út eftir
hálfan mánuð og þá var eins og
ekkert hefði skeð.
Veisluhöld
— Allir þeir strákar sem voru
meö mér i herþjónustunni voru
andvigir þessari vitleysu. Þeir
einfaldlega nenntu ekki að vera i
hernum, eftir að þeir fundu
tilgangsleysi þessa. Þess vegna
var það fastur liður hjá öllum að
halda veislu þegar þeir áttu 100
daga eftir og 50 daga. Upp á þetta
héldu menn og töldu dagana
þangað til að þeir losnuöu.
— Er það þá ekki timasóun að
senda unga menn i herþjónustu?
— Þaö þykir mér, eins og mál-
unum var háttað hjá okkur. Þó er
ég þeirrar skoðunar að lönd eins
og Frakkland, Þýskaland og
Bretland, svo ég nefni dæmi,
verði að hafa her. Og þá vaknar
sú spurning hvort þá eigi ekki
bara að vera her skipaður at-
vinnumönnum. Margir halda þvi
fram að atvinnuher geti orðið riki
i rikinu, nái allt of miklum völd-
um og stefni lýðræðinu i hættu.
Það sé minni hætta á slíku ef
uppistaðan i hernum sé
herskylduher. Þetta má vel vera
rétt, og ég er þeirrar skoðunar.
— Verður niðurstaðan sú aö
menn læri alls ekkert á herþjón-
ustu?
— Það er nú kannski of mikið
sagt. Menn læra allt um hreinlæti
eins og ég minntist á fyrr og menn
læra einnig nokkuð að þekkja
sjálfa sig og það sem ef til vill er
mikilsverðast, að umgangast
annað fólk. En frá herfræöilegu
sjónarmiði lærir maður ekki
neitt! Ég get sem dæmi sagt þér,
að mér var aldrei sagt frá þvi
hvert mitt hlutverk ætti að vera ef
til ófriðar kæmi. Ég haföi aldrei
hugmynd um hvað þá tæki við
hjá mér og ég var ekkí'þjálfaður
til neins sérstaks verkefnis.
Slæmur mórall
— Er það rétt að þinu mati, að
Frakkar séu lélegir hermenn?
— Ef við rekjum söguna, þá
kemur i ljós að Frakkar hafa ver-
iö góðir hermenn. En það hefur
svo margt gerst sem hefur
eyðilagt allan móral i franska
hernum. Það kom i ljós i siðari
heimsstyjöldinni að hann var
mjög illa skipulagður og hrundi
eins og spilaborg. Siðan kom
striðið i Indókina, þarsem hann
bar mikið afhroð. Og loks er svo
að nefna það sem kannski hefur
farið verst með hann, striðið i
Alsir. Menn voru þvi almennt
andvigir og ég þekki mjög marga
Frakka, sem hafa enn þann dag i
dag samviskubit af þvi sem gert
var i Alsir. Allt hefur þetta orðið
til þess að veikja mjög franska
herinn og eyðileggja móralinn
innan hans.
— En svo er það ef menn vilja
ekki bera vopn, þá stendur þeim
annað til boða innan franska
hersins?
— Já, ég er bara ekki nógu
kunnugur þvi hvað þar er um aö
ræöa. Þó veit ég að ef menn neita
að bera vopn i 12 mánaða her-
skyldu, geta þeir farið i 24ra
mánaða vinnubúöir. Þar er um
gróðursetningu að ræða, bygg-
ingavinnu og fleira. Þó veit ég að
þetta er litið sem ekkert borgað.
Eins er það, ef menn eru mennt-
aðir að þeir geta farið útum heim
að kenna, þeir eru mikið sendir til
landa þriöja heimsins. En það er
sama hvort er, menn eru ekki
öfundsverðir af þvi að Ijúka þessu
skylduverki sem á þá er lagt.
— S.dór