Þjóðviljinn - 11.09.1982, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 11.-12. september 1982
Eins og fjölmiðlanotendur kann-
ast við er fréttaflutningur frá öðr-
um löndum á hverjum tíma tak-
markaður við eitt eða tvö svæði í
heiminum í einu. Nokkrar vikur
heyrast varla fréttir frá öðrum
löndum en Póllandi og San Salva-
dor, síðan koma Falklandseyjar og
ýta fréttalöndum næstliðins tíma til
hliðar og svo tekur Líbanon við.
Fréttasöfnunin eigrar um heiminn
og rennur oftast á drunur af skot-
hríð. Og þegar blóð rennur ekki
lengur eftir slóð, þá er sem áhuginn
hraðdvíni, landið hverfur út af
fréttakortinu og allsendis óvíst að
það skjóti upp kollinum aftur. Eins
getur meira að segja farið fyrir
styrjöld ef hún dregst mjög á lang-
inn og enginn úrslit sýnileg: tökum
dæmi af „gleymdu” stríði eins og
því sem háð hefur verið í mörg ár
um framtíð Eritreu, sem Eþíópu-
keisara tókst á sínum tíma að fá í
sinn hlut úr þrotabúi ítalska ný-
lenduveldisins.
Brasilía
Fjölmenn ríki á stærö við heilar
heimsálfur koma svotil aldrei við
sögu í fréttum, að minnsta kosti
ekki hér á landi. Net'num Brasilíu
tii dæmis, þetta feiknaflæmi meö
rösklega hundrað miljónir íbúa.
Við kannski heyrum ávæning af
því, að þetta sé risi aö vakna, land í
mikilli og hraðri þróun, þar hafi
orðið drjúgur hagvöxtur í fimmtán
ár samfleytt, þar sé mikil fram-
kvæmdagleöi. Sá scm heföi litið á
skýrslur af þessu tagi gæti haldið að
þarna væri sjálft fyrirheitna landið í
þriðja heiminum. Land sem væri
fyrir tilstilli „hinnar ósýnilegu
handar" markaðslögmálanna að
yfirstíga vanþróun og stíga inn í
samfélag iðnríkja meö aðild og
rétti og náttúrlega siðferðisstyrk
gegn byltingarstraumum í Róm-
önsku Ameríku. Auk þess er
landið allmikið herveldi og ofar-
lega á lista yfir þau ríki sem gætu
komið sér upp kjarnorkusprengju
ef ekki á morgunn þá hinn daginn.
Við höfum kannski heyrt eitt-
hvaö (og þá helst þeir sem hafa les-
ið Þjóðviijann) um favelurnar, fá-
tækrahverfin í stórborgum lands-
ins, og um „rauða" biskupa eins og
Helder Camara, sem hafa gerst
málsvarar fátækra. Hér í blaðinu
hefur líka verið sagt frá verka-
mannaforingjanum Luis Ignacio
Da Silva („Lula") sem nafn hans
ber svipaðan ljóma og nafn Lechs
Walesa í Póllandi. En sem fyrr
segir: helst hafa menn getað lesið
slík tíðindi af hinu mikla ríki,
Brasilíu, í þessu vinstrivillublaði
okkar, Þjóðviljanum.
Hvað veldur?
Og maður veit ekki hvernig á
þessu stendur. Kannski vilja þeir,
sem trúa á forsjá auöhringa, mark-
aðshyggju, á bandaríska forsjá í
Rómönsku Ameríku, ekki hafa
hátt um þróunarmynstur sem er
óralangt frá fegruöum draumum
um blessun einkaframtaksins.
Kannski fara menn hjá sér þegar
þeir velta fyrir sér hvaða verði
framleiðslutölurnar, hagvöxturinn
í Brasilíu er keyptur. Líka þegar
það kemur á daginn að hann stend-
ur á brauðfótum.
Því nú er samdráttur í Brasilíu og
erlendar skuldir eru víst um sextíu
miljarðir dollara, ekki miklu minni
en skuldir Mexíkana sem nú gera
stór strik í reikninga alþjóðlegra
banka - og eiga þó upp á miklar
birgðir af olíu að hlaupa, auðselj-
anlegustu vöru heims þrátt fyrir
allt.
Bakhliðin
Og þessi staða dregur skýrar
fram en áður það, sem var á bak við
framhlið glæsihverfa í Rio de Jan-
eiro og Sao Paulo.
Það var fyrir nokkrum árum að
við heyrðum djöfullegar fréttir af
því, hvernig landgráðugir menn
eitruðu fyrir Indjána og útrýmdu
þeim með öðrum hætti til að sölsa
st jórnmál á sunnudegi
Arni
Bergmann
skrifar
Land
sem
er
sjaldan í fréttum
undir sig land þeirra. Þau morð
halda áfram. Og landránið bitnar í
æ ríkari mæli á sjálfri þeirri kynlegu
blöndu aðfluttra þjóða sem byggja
landið.
Höfuðeinkenni þróunarinnar
eru þessi: Auðfélög og voldugir
landeigendur, sem annaöhvort
hafa lögregluna á sínum snærum
eða hafa ráðið sér byssubófa til illra
verka, flæma fátæklinga af því
landi sem hingað til hefur dugað
þeim til framfærslu. Eins og frá
segir í frægri skáldsögu perúanskri
sem út kom á íslensku fyrir
skömmu hefur gaddavírinn skriðið
um landið og iokað fólkið úti. rænt
það landi og brauði og sá sem and-
mælir getur helst átt von á limlest-
hafa orðið að sama skapi fátækari.
Þessi helmingur bænda fékk um
23% teknanna árið 1970, en nú er
hlutur hans kominn niður fyrir
fimmtán prósent.
Þannig vinnur hin ósýnilega
hönd markaðshyggjumanna-enda
er hún í reynd ofur sýnileg og held-
ur á kylfu eða byssu.
Á vergang
Og þó er ekki nema hálf sagan
sögð. Það landrán sem stundað er í
nafni hagvaxtar og útflutnings hef-
ur hrakið gífurlegan fjölda fólks úr
sveitum og í favelurnar, skúra-
hverfi stórborganna þar sem það
dregur dram lífið með íhlaupa-
vinnu, vændi, þjófnaði og þar fram
sér matar ganga nú hungraðir.
Undirstöðufæði sem fyrir sjö árum
kostaði 43% lágmarkslauna kostar
nú 60%. Víkjum aftur til ársins
1970 eins og þegar vikið var að
sveitunum. Þá fékk sú hálf miljón
Brasilíumanna sem hæstar tekjur
hafði svipað og þær sextán miljónír
launamanna sem minnst báru úr
býtum. Átta árum síðar, 1978, fékk
þessi sama hálfa miljón hinna
tekjuhæstu tvisvar sinnum meira
en nam samanlögðum tekjum
þeirra 15 miljóna sem fátækastir
voru. Hér við bætist að 12% vinn-
andi manna höfðu cngar þær tekjur
sem reikna mætti í peningum.
í þessu gósenlandi markaðarins
er tekjumismunurinn milli „efsta”
og „neðsta” flokks 225 á móti ein-
Verkalýðs-
barátta
Ástandið er hábölvað, en ekki
svo slæmt að enginn þori eða geti
barist: hér er kirkja hinna snauðu
öflugust og hefur sig mest í frammi
til að efla sjálfstraust og þekkingu
fátækra, hér eru líka háðar merki-
legar orrustur í verksmiðjum og
um verklýðssamtökin. Það hafa
víst ekki margir veitt því athygli, en
í þessu landi einkaframtaksins,
Brasilíu, verða furðu margar hlið-
stæður við baráttu verkafóíks í Pól-
landi (og er þó margt ólíkt um
stöðu verkamanna í þessum ka-
þólsku löndum tveim). Til dæmis
að taka mátti í franska blaðinu Le
Monde ekki alls fyrir skömmu lesa
fróðlega frásögn af átján ára bar-
áttu Waldemars Rossi og félaga
hans gegn erindrekum þeim, sem
stjórnin og kapítalistarnir hafa gert
út til að stýra að þeirra vilja einu
stærsta verklýðssambandi lands-
ins, Sambandi málmiðnaðarmanna
í Sao Paulo. Rossi hefur 19 sinnum
verið rekinn frá vinnu fyrir baráttu
sína - en hann hefur jafnan haldið
ótrauður áfram-gegn lögreglu, at-
vinnukúgun, gegn meiriháttar
fölsunum kosninga í verkalýðssam-
bandinu (þeir sem valdhafar hafa
komið þar í forystu ráða sjálfir
framkvæmd kosninga og hafa
margsinnis orðið uppvísir að meiri-
háttar kosningasvikum). Lula,
Rossi og fleiri hafa skráð marga
eftirminnilegustu kaflana í baráttu
fyrir raunverulega óháðum verka-
lýðssamtökum í heiminum á und-
anförnum árum - og þeim finnst að
vonum miður, að blöð heimsins
vita hundrað sinnum minna um þá
sögu en um pólska verkamannafor-
ingjann Walesa, sem a.m.k. Lula
hefur oft verið borinn saman við.
verið látinn í friði fyrir að hafa í-
trekað skoðanir á borð við þessa
hér. Vopnaðir hægrimenn hafa
rænt biskupi. barið hann til óbóta
og skilið hann eftir nakinn úti á
götu, útbíaðan í rauðri málningu.
Fyrir þrern árum fannst sprengja á
bak við altarið í dómkirkju hans.
ingum eða morði. Stórbúgarðar
stækka og nýir verða til, þar sem
framleitt er til útflutnings, til að
greiða fyrir iðnþróun síðustu ára.
En þetta þýðir líka, að hinir ríku
verða ríkari og hinir fátæku fátæk-
ari. Árið 1970 fékk það eina pró-
sent bænda sem ríkastir voru í sinn
hlut um 10% tekna af landbúnaði -
en tíu árum síðar höfðu þessir
sömu stórbændur þrefaldað hlut
sinn - fengu þeir um 30% allra
tekna í landbúnaði. En sá helming-
ur bænda, sem þennan áratug hef-
ur verið á flótta undan mútuþægum
embættismönnum, einkalögreglu
ríkismanna og svo þeirri lögreglu
sem á að vernda þegnana - þeir
eftir götum . 1 Sao Paulo fylki einu
saman hafa þessir lífshættir skilið
eftir sig 400 þúsundir „yfirgefinna"
barna og unglinga. Klerkar halda
því reyndar fram, að a.m.k. 25
miljónir barna og unglinga (undir
18 ára aldri) séu annaðhvort á ver-
gangi eða lifi við beinan skort. Hér
er um að ræða 40% allra Brasilíu-
manna af uppvaxandi kynslóð.
Fátækir
verða fátækari
Og ástandið fer versnandi.
Þeir sem fyrir nokkru gátu aflað
um. I efsta flokkinum eru allir þeir
sem hafa 20 sinnum meira en lág-
markslaun eða meira. í neðsta
flokki eru þeir sem bera úr býtum
minna en fjórðung lágmarkslauna.
Orð biskups
Don Adriano Hipolito, biskup í
Igauacu kemst svo að orði um
þessa þróun:
„f þessu landi er allt sveigt undir
yfirstéttina. Alþýðan lifir með öllu
utan við félagslegar breytingar.
Hagvöxtur var áður fyrr að nokkru
leyti lýðræðislegur. Svo er ekki
lengur". Þetta virðast einstaklega
hógvær orð. En biskup hefur ekki
Pá og nú
Eins og fyrr var um getið: heims-
álfan Brasilía er ekki í fréttum né
þau lönd önnur þar sem sú saga
gerist enn, að hinir ríku verða rík-
ari og hinir fátæku fátækari. Þeir
sem trúa því statt og stöðugt að
„hægra einræði er betra en vinstra
einræði”, að kapítalisminn sé eina
færa leiðin út úr fátækt, þeir munu
kannski vísa til þess þegar þeir eru
minntir á slíkt land. að annað eins
hafi heyrst áður. Til dæmis hafi
Evrópu iðnbyltinganna á 19, öld
um margt svipað til Brasilíu nú - og
sjáið þá velmegun sem síðar reis af
blóði, svita og tárum! En það er
ekki víst að sú saga endurtaki sig.
Sú velmegun sem reis af iðnbylt-
ingum var í mjög ríkum mæli tengd
því, að nýlenduheimurinn þjónaði
undir iðnríkin, að það var nóg af
auðsóttum auðlindum jarðar sem
hægt var að fleyta rjómann af. Síð-
an hefur verið sóað geysilega miklu
af orku, hráefnum, skógum, mold
og vatni sem áður fyrr sýndust ó-
tæmandi. Og á nítjándu öld gátu
evrópskir gróðamenn sem voru að
koma á „hagræðingu" í búskap
hrakið það fólk sem var fyrir þeim
til Ameríku (t.d. Hálendinga og þá
fra sem ekki voru fallnir úr
hungri). Nú verða ekki lengur
fundin þau strjálbýlu gróðurlendi
sem allsleysingjar Evrópu voru
reknir á áður. Hinn brasilíski stór-
kapítalismi í borgum og land-
búnaði hefur engin svör við því,
hvað hann ætli að gera við sína alls-
leysingja, sem eru honum hvorki
vinnuafl né neytendur svo heitið
geti.