Þjóðviljinn - 17.06.1983, Síða 14

14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fðstudagur 17. júní 1983
Svctlana Savistkaya fór í geimferð í
fyrra.
Fyrsti kvengeimfarinn fyrir réttum
tuttugu árum var Valentína Teresc-
hova.
unni er breytt í verksmiðju fyrir
slík verkefni. Og sú sjöunda verður
í engu frábrugðin að þessu leytinu
til. Hins vegar er minna skrifað og
sagt frá óhugnanlegra hlutverki
þessara ferða sem er hernaðarlegs
eðlis. Ferðir geimskutlunnar eru
fullbókaðar fyrir fyrirtæki og ríkis-
stjórnir til ársins 1990.
í þessari sjöundu ferð geimskutl-
unnar (önnur ferð „Áskoranda" en
„Columbía" fór fimm ferðir) koma
geimfararnir fyrir tveimur sjón-
varpshnöttum. Annar þeirra heitir
„Anik C 2“ og er kanadískur en
hinn „Palapa B-l“ er fyrir Indó-
nesíu.
En eitt stærsta verkefnið verður
að koma fyrir í geimnum heljar-
mikilli geimstöð, sem Vestur-
Þjóðverjar smíðuðu. Vonast er til
að þetta tæki geti í framtíðinni svif-
ið um sem ómönnuð geimstöð þar
úti í hvolfunum. Hér er um að ræða
4,8 metra langan, 3,4 metra háan
og eins og hálfs metra breiðan pall,
sem vegur 1800 kíló. Pallurinn eða
geimstöðin er talið kosta 32 miljón-
ir þýskra marka. Pallurinn gengur
undir nafninu „SPAS-01“ og á að
sinna ýmsum rannsóknarverkefn-
um. Ef allt gengur samkvæmt áætl-
unum á þessi stöð að verða brúkleg
í fimm skipti og allt uppí tíu þúsund
skipti samvæmt tölvuútreikning-
um. Hversu fer í framtíðinni um
það mál fer mikið eftir því hvernig
gengur í þessari ferð núna.
Geimfararnir eiga að hefja
stöðina úr geymslurými skutlunnar
með „armi“, sem mun vera flókið
vélmenni - og koma henni fyrir
þannig úti í geimnum. Samkvæmt
áformum á skutlan að nálgast
geimstöðina úr 800 metra fjarlægð
tvisvar sinnum, einu sinni með
handstýringu og einu sinni með
sjálfvirkum stýriútbúnaði.
Síðan á að taka stöðina aftur
með 15 metra löngum arminum og
koma fyrir að nýju í geymslurými
skutlunnar. Petta er sagt vera sér-
stakt nákvæmnisverk og geimfar-
arnir margþjálfaðir í því. Þessi til-
raun er fyrst sinnar gerðar, sem
getur hjálpað til þess að geimfarar í
skutlum framtíðarinnar geti tekið
gervihnetti sem þarfnast viðgerðar
um borð í skutluna og skilað þeim
síðan á sinn stað eftir viðgerð á
jörðu niðri.
SPAS-01 er einnig með flóknum
rannsóknarbúnaði fyrir öreinda-
rannsóknir og fleira og er ætlað að
þær standi í tíu tíma. Og ef þetta
tekst verður það í fyrsta sinn sem
hægt er að ná aftur rannsóknar-
hnetti, sem getur aftur farið í slíka
ferð.
Áætlað er að geimskutlan lendi
þann 24. júní - í fyrsta sinn á sama
stað og hún leggur upp frá:
Canaveral-höfða eftir sex daga
ferð. Mistakist það af einhverjum
ástæðum er fyrirhugaður neyðar-
lendingarstaður á „Banana"
strönd, sem er flöt en þétt setin
krókódílum.
-óg
Gestir
uti
geimnum
Bandaríska flugfélagið Pan Am
auglýsti bókun á farþegum til
tunglsins árið 1969. Að sjáfsögðu
var það fyrst og fremst gert í
auglýsingaskyni eins og tíðkast í
þvísa landi. En þó er svo komið, að
NASA geimferðarstofnun Banda-
ríkjanna mun taka farþega frá og
með árinu 1986 í geimskutlunum.
Einungis er reiknað með um átta
farþegum á ári til að byrja með.
í Bandaríkjunum eru fjölda-
mörg félög og fyrirtæki sem vinna
að því að geimferðir verði almenn-
ingi mögulegar. Enn fremur eru
ótrúlega mörg slík áhugafélög til
um geimstöðvar; nýlendur verði
settar á laggirnar.50 stærstu áhuga-
félögin hafa sameinast um það
markmið að koma upp geymný-
lendu. Um þetta eru gefnar út
bækur og haldnir fundir. Þetta
sjónarmið á einnig formælendur
innan geimferðarstofnunar Banda-
ríkjanna. „Það eru ótal ástæður
fyrir því að við ættum að koma upp
geimnýlendu; efnahagslegar og til
þess að læra meira um okkar eigin
plánetu. En umfram allt er það
mikilvægt fyrir þróun mannkyns-
ins“ segir Appollo-geimfarinn
Rusty Scheickart.
Fimm manna áhöfn á bandarísku geimskutlunni
„Áskorandinn", geimskutlan sem hér var á
dögunum leggur áleiðis út í geim um helgina, ef alit
fer samvæmt áætlun.
Áætlaður brottfarartími ferjunnar er á
laugardagsmorgun, og 44 mínútum og rúmum 23
sekúndum síðar á ferjan að hafa komist út fyrir
gufuhvolf jarðar.
Bandarískir fjölmiðar hafa mik-
ið fjallað um þessa ferð - ög þá
aðallega einn farþegann Sally Ri-
de, sem er fyrsta konan meðal
bandarískra geimfara. Stóru viku-
blöðin Time og Newsweek helga
henni mikið pláss og hún prýðir
forsíðu Newsweek tímaritsins í vik-
unni. í bandarískum blöðum er
lífshlaup hennar rakið í smáatr-
iðum og endalausar myndir birtar
af henni og fjölskyldunni. Sally Ri-
de er 25 ára gamall eðlisfræðingur
og stjórnufræðingur - og hún er
þriðja konan sem fer út í geiminn.
Áður hafa tvær konur frá Sovét-
ríkjunum lagt leið sína út í
geiminn; þær Valentína Terescho-
va sem fór þann 16. júní 1963 og
Svetlana Savitskaya sem fór í
geiminn í ágúst í fyrra. Ferð Val-
entínu þótti ekki takast sérlega vel,
þar sem hún var veik á ferðalaginu.
Var því m.a. kennt um að hún
hefði verið illa undir ferðina búin,
en hún var undirbúin með
skömmun fyrirvara af pólítískum
ástæðum að sögn. Verið var að
undirbúa Heimsþing kvenna í
Moskvu um þetta leyti. Hins vegar
tókst ferð Svetlönu með miklum
ágætum í fyrra.
Eins og áður sagði er mest fjallað
um þessa ferð geimskutlunnar
vegna þess að nú er fyrsta konan
meðal bandaískra geimfara með í
áhöfninni. Og aldrei áður hafa jafn
margir verið með í sömu ferð eða
alls fimm sem taka þátt í þessari
ferð geimskutlunnar. Og þeirra
bíða margvísleg verkefni úti í
geimnum.
Geimstöðin
Fyrri sex geimskutluferðir hafa
sannað, að hægt er að brúka
geimferðir til aðskiljanlegustu
verkefna fyrir fyrirtæki og ríkis-
stjórnir margra landa. Geimskutl- Geimskutlan á íslandi
1) „Áskorandi“ leggur í hann frá Kennedy
geimferðarsstöðinni 18. júní. 2) Geimskutlan lætur
fjarskiptahnettina frá sér, fyrst þann kanadíska og
síðan þann indónesíska. 45 mínútum eftir að geim-
skutlan hefur látið þá fyrir borð eru þeir komnir á
sporbaug 22.300 mílur frá jörðu. Þetta gerist 18. og
19. júní. 3) Þann 22. júní verður geimstöðin vestur-
þýska tekin með 15 metra löngum armi vélmennis úr
geymslurými skutlunnar og rannsóknir á öreindum
hefjast. Eftir tíu tíma törn verður stöðin tekin aftur
um borð. 4) Og þann 24 júní lendir geimskutlan aftur
við Kennedy stöðina.
F yrsta bandaríska
konan út í geiminn
Fyrsta konan meðal bandarískra
geimfara Sally Ride, sem hefur ver-
ið vinsælasta efni bandarískra
fjölmiðla síðustu daga.