Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.1995, Síða 29

DV LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995
29
Nær áttræður skraddari. enn með nál og tvinna í höndunum, horfir um öxl:
þótti gott að sauma
þrjá jakka á viku
- segir Hreiðar Jónsson klæðskeri um gullöld klæðskeranna
Herramaður og flugliði. Utstilling á framleiðslu Hreiðars í glugga Málarans í
Bankastræti, líklega á sjöunda áratugnum.
„Ástæðan fyrir því að ég byrjaði í
þessu var dálítið sem þið unga fólk-
ið þekkið ekki - það var kreppan
sem tróð mér í þetta gegn mínum
vilja. Ég var 16 ára og þráði það að
verða sjómaður eins og bræður mín-
ir og faðir höfðu verið. Það var
hvergi pláss að fá og einhver hafði
samband við foður minn og sagði
honum að hann gæti komið mér að
sem sveini hjá klæðskerameistara.
Faðir minn vúdi að ég gerði þetta og
þá þekkti maður það ekki að óhlýön-
ast foreldrum sínum. Þar með var
þetta ráðið og ég lærði í fjögur ár,“
segir Hreiðar Jónsson, 79 ára klæð-
skeri.
Kiæðskeri í 63 ár
Hreiðar starfar enn í dag, 63 árum
seinna, við saumaskap en hann
lærði til klæðskera hjá Jóhannesi
Arngrímssyni i Hafnarfirði. Hann
hóf námið árið 1932 en að því loknu
fór hann til starfa hjá Andersen og
Lauth, þekktri saumastofu hér á
árum áður. Áður en hann stofnaði
eigið verkstæði árið 1942, þá 26 ára
gamall, var hann hins vegar í eitt ár
hjá Kristjáni Friðrikssyni í Últíma
þar sem hann byrjaði sinn klæð-
skerameistaraferil. Verkstæði hans
var fyrst til húsa í Garðastræti 2,
síðan við Laugaveg 11 og enn seinna
í húsi númer 18 við sömu götu. Einn
helsti viðskiptavinur Hreiðars, auk
fjölmargra einstaklinga, var
Flugfélag íslands en Hreiðar
saumaði alla einkennisbún-
inga fyrir flugfélagið í 25 ár,
allt þar til það sameinaðist
Loftleiðum. í dag er Hreiðar
einyrki og rekur saumastöfu
á annarri hæð verslunarmið-
stöðvarinnar við Eiðistorg.
Hreiðar segir, þegar hann ber
saman gamla og nýja tímann, að
margt hafi breyst. Þegar hann hafi
verið að byrja í faginu hafi nær all-
ur fatnaður verið saumaður í land-
inu. Fermingarföt og allt þar upp úr
hafi verið handsaumuð og það hafi
ekki verið fyrr en eftir stríð sem
innflutningur á fötum hafi byrjað í
mjög litlum mæli í fyrstu. Innflutn-
ingurinn hafi svo aukist með árun-
um og það var ekki fyrr en löngu
seinna sem hann var orðinn jafn
mikill og við þekkjum hann í dag.
Laugavegur 11 í London
Hann segir viðskiptin hafa byggst
upp á því að hafa góð föt og helst fal-
leg því þá hefði náðst í fastakúnna.
„Þegar ég var að byrja með eigin
rekstur voru snið dálítið stöðnuð og
evrópska tískan, helst dönsk áhrif,
rikjandi. Um þetta leyti var að byrja
innflutningur frá Bandaríkjunum.
Ég man að ég og samstarfsmaður
minn þá, Svavar Ólafsson, fórum í
fataverslunina Geysi, sem hafði
byrjað ári fyrr, og keyptum jakka og
sprettum honum upp og tókum nið-
ur sniðið. Öll fót höfðu verið þröng,
mátuleg og passað vel en Ameríkan-
inn kom með það sem okkur þótti
fallegt. Þetta líkaði voða vel, var eft-
irsótt og menn vöktu athýgli i þess-
um fotum út fyrir landsteinana. Ég
man til dæmis eftir því að Sigurgeir
Sigurjónsson hæstaréttarlögmaður,
sem var fastakúnni hjá mér í fjölda
ára og góður vinur, var eitt sinn í
Hreiðar segir, þegar hann ber sam-
an gamla og nýja tímann, að margt
hafi breyst. Þegar hann hafi verið að
byrja í faginu hafi nær allur fatnaður
verið saumaður í landinu.
DV-mynd Brynjar Gauti
„Það má segja að starfið sé meira
orðið hobbí en nokkuð annað. Ég
dunda mér hér til að leggjast ekki í
volæði," segir Hreiðar.
London í fmu samkvæmi. Þetta var
rétt eftir stríð þegar Bretar voru
ekki búnir að rétta úr kútnum eftir
stríðið og töluverður skortur þar í
landi. Þá vatt sér að honum maður í
samkvæminu og spurði hann:
„Hvar fáið þér fotin yðar?“ Sigur-
geir svaraði að bragði: „Á Lauga-
vegi 11.“
Hugurinn reikar
enn á sjóinn
Hreiðar segist enn ekki vita hvort
hann sjái eftir því að hafa gert
klæðasaum að sínu ævistarfi. Hins
vegar hafi hann alltaf langað til að
verða sjómaður, enda uppalinn á
Arnarstapa á Snæfellsnesi. Flestir
bræður hans eru viðloðandi sjó-
mennsku og faðir hans, Jón Sigurðs-
son, oftast kallaður Jón á Stapa, var
útvegsbóndi. Annað hafi því aldrei
komið til
greina á
hans
uppvaxt-
arárum.
Kreppan
hafi þó,
eins og fyrr
segir, sett stórt strik í reikninginn
sem enn sér ekki fyrir endann á og
gerir líklega aldrei héðan í frá.
héldu tryggð við okkur. Efnamenn
keyptu dýr föt af okkur - jakka, vesti
og tvennar buxur úr sama efninu - og
létu þetta duga á ári. Það þótti gott að
sveinar saumuðu þrjá jakka á viku
þegar ég var sveinn en það var kom-
ið niður í tvo þvl
vinnutíminn
styttist
þegar
fram
liðu
stund-
Hann segir aðspurður
reksturinn í dag til
dæmis ekki byggj-
ast upp á neinu,
svo að segja. Eitt-
hvað sé um erma-
styttingar, fald-
anir og
breyt-
ing-
ar:
„Ég kem hingað til þess aö vera
hérna einhvers staðar að deginum
tO. Ég nenni ómögulega að vera
heinia þótt ég eigi yndislega konu.
Ég segi reyndar að ég sé að gera
þetta fyrir hana til að valda henni
ekki leiðindum. Maður er búinn að
vera að vinna alla ævina og kann
ekki hitt. Ég leyfi mér þó að flækjast
og ferðast og heimsækja börnin mín
sem búa orðið um aOan heim. Það
má segja að starfið sé meira orðið
hobbí en nokkuð annað. Ég dunda
mér hér til að leggjast ekki í vol-
æði.“
Aðspurður segist hann fylgjast
vel með tískunni og taka vel eftir
klæðaburði fólks í dag.
„Mér finnast menn miklu
skemmtOegri sem ganga vel til fara.
Ég er ekkert hissa á því að alþingis-
menn þurfi að hafa sæmOeg laun til
að geta klætt sig svo þeir séu ekki
eins og einhverjir menn úr maðka-
fjöru.
Ég hugsa það oft að ef ég hefði
saumað sumt af þessu sem fólk er að
kaupa í dag þá hefði ég ekki orðið
langlífur í stéttinni. Ég þekki sumt
af þessu ekki sem fot.“
Hann var spurður einnar sam-
viskuspurningar í lokin: Hvort
stoppar hann eða frúin í sokkana á
heimilinu? Sagði Hreiðar hvorugt
þeirra gera það - þeir færu í rusla-
fotuna. Hins vegar sæi hann um
aðrar viðgerðir á fatnaði.
-PP
Verksmiðjuframleiðslan
„Þetta voru fínir fagmenn hér áður
fyrr. Það sem gerðist hins vegar var
að íslensk verksmiðjuframleiðsla
kom á markaðinn. Það var mikið
tekist á um fagréttindi strax í upp-
hafi en það fór sem fór að það tók
að halla undan fæti hjá okkur
gömlu fagmönnunum. Það gerði
það líka hjá þessum innlendu fata-
verksmiðjum en þegar þær týndu töl-
unni tröllreið innfluttur verksmiðju-
framleiddur fatnaður húsum hér á
landi. Við vorum ekki lengur sam-
keppnisfærir með okkar sveina sem
handsaumuðu fot. Fólk áttaði sig al-
veg á gæðamuninum á verksmiðju-
framleiðslunni og handsaumuðu flík-
unum en þeir urðu æ færri sem
Treystir sár
til fyrri verka
Hreiðar segir ekkert um sér-
sauma lengur. Enginn 'starfi sem
klæðskeri lengur hér á landi, að geti
kallast, því fatnaðurinn yrði allt of
dýr. Þess utan sé ekki hægt að fá
þau efni hér á landi sem klæðskerar
noti til sinna verka. Hreiðar treyst-
ir sér til dæmis ekki til að skjóta á
hvað klæðskerasaumuð jakkaföt
myndu kosta - „það yrði mjög dýrt“,
segir hann en samt myndi hann
treysta sér tO fyrra verklags ef á
þyrfti aða halda.
Götóttir sokkar í
ruslið