Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1995, Qupperneq 12

erlend bóksjá
LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995 T*>V
Metsölukiljur
I •••••••••••••••
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Mary Hlgglns Clark:
The Lottery Wlnner.
2. Dean Koontz:
Dark Rlvers of the Heart.
3. Tom Clancy & Steve Pleczenlk:
Mlrror Image.
4. Sldney Sheldon:
Nothlng Lasts forever.
5. Davld Guterson:
Snow Falllng on Cedars.
6. George Dawes Green: The Juror.
7. Whltney Otto:
How to Make an Amerlcan Quilt.
8. Carol Shlelds:
The Stone Dlarles.
9. Sharyn McCrumb:
She Walks These Hills.
10. Catharlne Coulter:
The Duke.
11. W.E.B. Griffln:
The Murderers.
12. John Sandford:
The Empress Flle.
13. Danielle Steel:
Wlngs.
14. Celeb Carr:
The Allenlst.
15. Robert Jordan:
Lord of Chaos.
Rit almenns eðlis:
1. Paul Relser:
Copplehood.
2. Mary Plpher:
Revivlng Ophella.
3. Tlm Allen:
Don’t Stand to Close
To a Naked Man.
4. Richard Preston: The Hot Zone.
5. R. McEntire & T. Carter:
Reba: My Story.
6. Barbara Bush:
Barbara Bush: A Memoir.
7. Delany, Delany & Hearth:
Havlng Our Say.
8. H. Johnson & N. Rommelmann:
The Real Real World.
9. Dorls Kearns Goodwin:
No Ordlnary Tlme.
10. Thomas Moore: Care of the Soul.
11. Clarlssa Plnkola Estés:
Women Who Run with the Wolves.
12. B.J. Eadle & C. Taylor:
Embraced by the Llght.
13. Laurie Garrett:
The Comlng Plague.
14. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
15. Jlll Ker Conway: True North.
(Byggt á New York Tlmes Book Revlew)
Philip Roth hlýtur
National Book Award
Bandaríski rithöfundurinn Philip
Roth, sem löngum hefur veriö um-
deildur fyrir verk sín, fékk á dögun-
um ein kunnustu bókmenntaverð-
laun Bandaríkjanna, National Book
Award, fyrir nýjustu skáldsögu
sína, Sabbath’s Theatre. Sumir telja
reyndar að hún verði líka síðasta
skáldsagan þar sem Roth er nú svo
alvarlega sjúkur að hann gat ekki
mætt til að taka við þessari merku
viðurkenningu.
Þetta er hins vegar ekki í fyrsta
skipti sem Philip Roth fær verðlaun-
in eftirsóttu. Hann var nefnilega
heiðraður með sama hætti árið 1960
fyrir frumraun sína sem skáld-
sagnahöfundur, Goodbye Columbus.
Náinn vinur hans tók við tíu þús-
und dollara verðlaununum og flutti
þakkarávarp frá höfundinum. Þar
var vitnað í bréf sem Herman Mel-
ville (höfundur Moby Dick) skrifaði
vini sínum og skáldfélaga, Nathani-
el Hawthorne (höfundur The Scarlet
Letter), en í bréfinu sagði Melville:
„Ég hef skrifað syndsamlega bók og
finnst ég vera saklaus eins og
lamb!“
Móðursýki
á 450 blaðsíðum?
Philip Roth hefur vafalaust með
þessu viljað gefa til kynna að lýsing
Melville eigi vel við um hann sjálf-
an og Sabbath’s Theatre.
Þar fer hann líklega nærri lagi ef
marka má umsagnir gagnrýnenda í
Bretlandi og Bandaríkjunum. Enski
rithöfundurinn Martin Amis líkti til
dæmis skáldsögu þessari við „450
blaðsíðna móðursýkiskast. Þetta er
móðursjúk skáldsaga um móðursýki
Philip Roth: sæmdur bandarískum
bókmenntaverðlaunum.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
móðursjúks manns, og hún skilur
eftir hjá lesandanum móðursýkis-
lega tilfinningu!”
Hann segir jafnframt að skáldsag-
an sé „ótrúlega sóðaleg” og uppfull
af grófum kynlífslýsingum. Það
kemur kannski fáum á óvart sem
lesið hafa fyrri verk Roths, svo sem
Portnoy’s Complaint (1969), en að
sögn minnir nýja sagan að sumu
leyti á þá frægu bók.
Gagnrýnendur vestanhafs hafa
ekki dregið dul á að margt sé í þess-
ari bók sem lesendum kunni að
þykja ógeðfellt í meira lagi en telja
að á heildina litið sé Sabbath’s
Theater margbrotnasta og merkasta
skáldverk höfundarins. Það skýrir
vafalítið áðurnefnda verðlaunaveit-
ingu.
Ávit
fortíðarinnar
í stuttu máli fjallar skáldsagan
um líf og starf Morris Sabbath sem
er 64 ára að aldri. Hann stýrði brúð-
um í leikhúsi þar til liðagigtin kom
til sögunnar og gerði hann óhæfan
til slíkra verka.
Morris, sem reyndar er kallaður
Mickey, hefur búið með Roseanna,
seinni konu sinni, um árabil í litlu
sveitaþorpi, Madamaska Falls, og
kenndi leiklist við skóla þar í ná-
grenninu uns hann varð að láta af
störfum vegna kynlífshneykslis.
Nokkrir nánir vinir hans deyja
hver af öðrum, þar á meðal ástkona
til margra ára, Drenka Balich að
nafni, og gamall félagi frá leikhús-
sárunum. Þá ákveður Mickey að
fara hinstu ferð á fomar slóðir og
kveðja svo þennan heim með því að
fremja sjálfsmorð. Um leið rifjar
hann upp sitt fyrra líf í leikhúsinu.
Það er einkum sá hluti sögunnar
sem gagnrýnendur telja magnaðan
skáldskap.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett:
Interesting Tlmes.
2. Jane Austen:
Pride and Prejudlce.
3. Doug Naylor:
The Last Human.
4. Dick Francis:
Wild Horses.
5. David Guterson:
Snow Falling on Cedars.
6. Danielle Steel: The Gift.
7. Ruth Rendell:
Slmisola.
8. Patricla D. Cornwell:
The Body Farm.
9. Colin Dexter:
The Daughters of Cain.
10. Ellls Peters:
Brother Cadfael’s Penance.
Rit almenns eðlis:
1. S. Birtwistle & S. Conklln:
The Making of Prlde and Prejudlce.
2. Alan Bennett:
Wrltlng Home.
3. Nelson Mandela:
Long Walk to Freedom.
4. Andy McNab: Bravo Two Zero.
5. Ranfurly:
To War with Whltaker.
6. S. Nye & P. Dornan:
The A-Z of Bahavlng Badly.
7. lan Botham:
Botham: My Autoblography.
8. Carl Glles: Glles 1996.
9. Bill Watterson:
Calvin & Hobbes lOth Anniversary
Book
10. Terry Pratchett:
A Map of the Dlscworld.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Danmörk
1. Jung Chang:
Vllde svaner.
2. Kirsten Thorup:
Elskede ukendte.
3. Llse Norgaard:
De sendte en dame.
4. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
5. Lise Norgaard:
Kun en plge.
6. Bret Easton Ellis:
Uskrevne regler.
7. Peter Hpeg:
De máske egnede.
(Byggt á Polltiken Sondag)
„Gleraugu á eyrun"
gegn leserfiðleikum
þeim á ráðstefn-
um. Sally
Saywitz, sérfræð-
ingur í leserfið-
leikum við Yale
háskólann, hefur
hlustað á þau og
finnst niðurstöð-
r m mm
vismdi___________________
1200 ára
lótusblóm
Vísindamönnum við Kalifor-
níuháskóla í Los Angeles, sem
rannsaka uppruna lífsins, hefur
tekist að láta 1200 ára gamalt lót-
usblómsfræ spíra. Það er elsta
fræ sem vitað er til að hafi fund-
ist.
Fræið, sem fannst í Kína,
brumaði á fjórum dögum, rétt
eins og nútíma lótusblómafræ,
segir í grein í ameríska grasa-
fræðitímaritinu.
Vísindamönnunum tókst
einnig að láta þrjú önnur gömul
lótusfræ spíra, þar af eitt sem
var 600 ára gamalt. Rannsóknir
vísindamanna þessara gætu haft
mikla þýðingu fyrir rannsóknir
á öldrunarferlinu, m.a. í mann-
fólkinu.
Umsjón
með Lffhvolfi
Columbia háskólinn í New
York hefur tekið aö sér að reka
hið umdeilda tilraunaverkefni
Lífhvolf 2 og á að breyta því í
skólastofur þar sem stúdentar
geta rannsakað tilbúið umhverfi
þess. Lífhvolfið var upphaflega
gert til að kanna hvernig maður-
inn gæti lifað í lokuðu umhverfi,
svipað og gerist á jörðinni, á
annarri reikistjörnu.
Háskólinn ætlar að koma upp
gagnvirku námsefni sem nem-
endur í skólum um öll Bandarík-
in geta haft aðgang að um Inter-
netið.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Tveir banda-
rískir vísinda-
menn hafa þróað
algjörlega nýja að-
ferð til að með-
höndla böm sem
eiga í miklum erf-
iðleikum með
málskilning og
lestur. Aðferð
þessi er talin
munu verða til
bóta mörgum
þeirra sem haldn-
ir eru svoköfluð-
um leserfiðleikum
(dyslexíu).
Visindamenn-
imir kalla aðferð-
ina „gleraugu fyr-
ir eyrun".
Aðferð vísinda-
mannanna tveggja, þeirra Paulu
Tallal við Rutgers háskólann í
Newark og Michaels Merzenichs við
læknadeild Kaliforníuháskóla í San
Francisco, byggist á notkun ákveð-
innar geröar tölvuraddar í meðferð-
arforriti sem er hannað til að
þvinga fram breytingar í þeim hluta
heila barnanna sem vinnur úr hljóð-
áreitum, breyta frumum sem vinna
úr einföldum hljóðum. Á sama hátt
og gleraugu leiðrétta slæma sjón,
bæta þessar breytingar á heyrnar-
berki heilans til muna getu bam-
anna til að greina töluð hljóð og lesa
úr skrifuðum orðum.
í grein í IHT segir að nýlegar til-
raunir sýni að eftir aðeins fiögurra
vikna meðferð þroskist málskilning-
ur málhamlaðra barna um heil tvö
ár. Vísindamennirnir segja að bat-
inn haldist eftir að meðferðinni
ljúki. í raun geti bömin þá kastað
„gleraugunum” frá sér.
Þau Paula Tallal og Michael
Merzenich hafa sagt í viðtölum að
þau telji aðferð sína geta orðið fiöl-
mörgum börnum og fullorðnum
með leserfiðleika að liði. Þau vara
þó við því að orsakir leserfiðleik-
anna séu fiölmargar og að ekki
muni allir með leserfiðleika njóta
góðs af þessari nýju aðferð.
Grein um rannsóknir Tallal og
Merzenichs bíður birtingar í virtu
vísindariti en þau hafa skýrt frá
urnar mjög
spennandi. Hún
varar þó við of
mikilli bjartsýni
þar sem menn
hafi oft farið flatt
á því. Hún segir
að frekari til-
raunir séu nauð-
synlegar.
Margir aðrir vís-
indamenn eru
bjartsýnni. „Mér
finnst vinna
Paulu Taflal og Michaels Merzen-
ichs vera alveg stórkostleg,” segir
Ursula Bellugi við Salkstofnunina í
San Diego. Hún segir að þetta sé
sennilega fyrsta meðferðin við les-
erfiðleikum sem byggist á dýpri
skilningi á því hvernig heilinri í
okkur er skipulagður.
í Bandaríkjunum eru tíu milljón
börn meö leserfiðleika. Félagslegur
kostnaður vegna þessa er mjög mik-
ill þar sem mörg bamanna hætta
fyrr í skóla en ella hefði orðið. Þá
eru þau einnig haldin mikilli vantrú
á sjálf sig og eiga oft í erfiðleikum
með að finna sér vinnu.
Lyf skerðir
greindina
Tvær rannsóknir sem gerðar
hafa verið í Danmörku benda
, til þess að börn kvenna, sem
fengu róandi lyf sem gjarnan
eru gefin við ýmsum slappleika
j vegna þungunar, eins og morg-
unógleði og háþrýstingi, eigi á
hættu að greind þeirra skerðist.
í rannsóknum á ungum
mönnum kom í Ijós að tveir
þriöju hlutar þeirra, sem áttu
mæður sem fengu barbítúr-
sýruna fenóbarbítal, voru und-
ir meðaltali á gáfnaprófi, tvö-
falt fleiri en í samanburðat'-
hópnum. Sagt er frá rannsókn-
inni í blaði bandarísku lækna-
samtakanna.
Mæður 22 milljóna barna
sem fæddust í Bandaríkjunum
I frá 1950 fram á áttunda áratug-
inn tóku barbítúrsýrur á með-
göngutímanum. Rannsóknimar
I í Danmörku náðu til manna
sem fæddir voru á árunum 1959
til 1961.
Lengstu slóðarnir
Nýuppgötvaðir risaeðluslóð-
ar á leirsléttunum við land-
mæri Úsbekistans og Túrk-
j menistans eru hluti lengstu
risaeðluslóða sem vitað er um í
heiminum. Slóðarnir fimm eru
allt frá 200 metrum að lengd til
rúmlega 300 metra. Slóðar þess-
ir eru eftir 20 risaeðlur,
megalósára sem voru kjötætur,
og eru um 155 milljón ára.
Sérhvert fótspor er um 60
sentímetra langt, með teygðum
hæl. og skreflengdin bendir til
S að dýrið hafi verið örlítið
I minna en hinn ógurlegi 13
metra langi T. Rex.