Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1997, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1997
óháð
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgalds.
Lítill tími til stefnu
Kjaraviðræður hafa dregist úr hömlu. Efnahagslíf
þjóðarinnar líður fyrir það. Erfiðara er að gera áætlan-
ir, fyrir launþega jafnt sem fyrirtæki. Óvissa ríkir um
niðurstöðu samninga og það hvort launþegahreyfingin
grípi til aðgerða til þess að þrýsta á kröfur sínar. Samn-
ingsaðilar hafa staðið í hægfara hnoði ffá því í haust.
Samningar voru lausir um áramót. Dýrmætur tími hef-
ur farið til spillis í verki sem hefði átt að vera lokið.
Vinnuveitendasambandið hefur fram til þessa kvartað
undan því að verkalýðshreyfingin sameini ekki kröfur
sínar. Þannig væri við færri að semja og mál gengju auð-
veldar fyrir sig. Það umkvörtunarefni er að hluta til úr
sögunni eftir að landssambönd innan Alþýðusambands
íslands lögðu fram sameiginlega kjarastefnu og kynntu
vinnuveitendum fyrir helgi. Tvö af stærstu verkalýðsfé-
lögunum standa að vísu utan við kröfugerð landssam-
bandanna, Verslunarmannafélag Reykjavíkur og Dags-
brún og Framsókn. Formaður Dagsbrúnar hefur þó lát-
ið hafa eftir sér að félögin séu ekki í andstöðu við kjara-
stefnu landssambandanna og ekki beri mikið á milli
krafna Dagsbrúnar og Framsóknar annars vegar og
landssambandanna hins vegar.
Kjarastefna landssambandanna og kröfugerð beinist
annars vegar að vinnuveitendum og hins vegar að
stjórnvöldum. Fléttað er saman launastefnu með áherslu
á kjarajöfnun og breytingar á skattkerfinu. Formenn
landssambandanna gefa sjáifum sér og viðsemjendum
tíu daga til þess að ná niðurstöðu. Gangi það ekki upp
verður tekin sameiginleg ákvörðun um undirbúning að-
gerða til þess að fylgja kröfugerðinni eftir.
Kröfur landssambanda ASÍ gagnvart vinnuveitendum
felast í hækkun lágmarkslauna og að launataxtar verði
færðir nær greiddu kaupi, auk krónutöluhækkunar
launa. Miðað er við tveggja ára samningstíma sem er ári
styttri tími en Verslunarmannafélag Reykjavíkur gerir
ráð fyrir í kröfum sínum. Hagdeild ASÍ metur kostnað
atvinnulífsins vegna krafnanna á um 5 prósent á hvoru
ári samningstímans og að verðbólga á þeim tíma verði
svipuð og hún er nú, eða um 2,5 prósent. Hagdeildin met-
ur kaupmáttaraukningu á samningstímanum 6 prósent,
mesta hjá hinum lægst launuðu.
Vinnuveitendur hafa lýst því yfir að gagnlegt sé að
landssamböndin séu komin saman að einu borði. Það
auðveldi viðræður. Þeir vefengja hins vegar útreikninga
Alþýðusambandsins á kostnaðaraukningu fyrirtækj-
anna. Þá sé og óljóst hvort launahækkun í krónutölu
muni margfaldast upp launastigann, með hækkun álags-
og aukagreiðslna.
Hér er um hefðbundin úrlausnarmál samningagerðar
að ræða og þörf er á þeirri úrlausn fljótt. Þjóðin krefst
þess að þegar verði gengið til þessa verks af einurð, festu
og ábyrgð allra sem að málinu koma. Um það er ekki
deilt að tækifæri er til að auka kaupmátt launafólks.
Viðurkennt er að lægstu taxtar eru ekki mannsæmandi.
Ábyrgð hvílir á aðilum beggja vegna borðs. Það þarf að
bæta kjörin en um leið að gæta þess að sá stöðugleiki
haldist sem færir fólki aukinn kaupmátt og fyrirtækjum
eðlilegan rekstrargrundvöll.
Úrlausn fæst ekki nema stjómvöld komi að, enda snýr
kröfugerðin að hluta til að þeim. Forsætisráðherra er til-
búinn til viðræðna við verkalýðshreyfmguna um skatta-
mál og hvetur um leið samningsaðila til að hraða vinn-
unni. Það er brýn nauðsyn.
Jónas Haraldsson
Þó hreint ekki verði jafnað við
þær óbærilegu voðafregnir af
margvíslegum hermdarverkum
sem daglega berast frá Afríku,
Asíu og ýmsum öðrum svæðum á
okkar langhrjáða hnattkríli, þá
hljóta þær margbirtu hérlendu
fregnir á undanfornum árum að
teljast til mikilla ótíðinda, að þús-
undir manna, ekki síst fólk á efri
árum, standi bókstaflega á götunni
og hafi misst allt sem það eignað-
ist um ævina, vegna þess að skrif-
að hafði verið uppá víxla eða
skuldabréf fyrir hörn, barnabörn
eða önnur skyldmenni.
Þetta veldur ekki einungis sárri
þjáningu eignamissis og allsleysis,
sem engin ástæða er til að gera lít-
ið úr, heldur hefur einnig í mörg-
um tilvikum í fór með sér tvístrun
fjölskyldna og logandi hatur milli
náinna skyldmenna, sem er
kannski sárara en allt annað.
Nýbirtar fregnir herma að
18.000 manns hafi orðið fyrir fjár-
hagstjóni af þessum sökum, og má
Persónulegar skuldbindingar um 475 af öllum bankaábyrgöum á íslandi.
Ómannúðlegt kerfi
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
skipti.
Kannski er þess ekki að
vænta, að hérlendir
bankar fái rækt þessa
skyldu, með því reglan
hefur verið sú allt til
dagsins í dag, að banka-
stjórastöður falli i hlut
afdankaðra og lang-
þreyttra pólitíkusa,
sem verðlaunaðir eru
með þægilegum og
áhyggjulausum emb-
ættum fyrir áralanga
þjónkun við flokkinn.
Hér á landi þykir það
sérstökum tíðindum
sæta, ef bankastjóra-
staða er veitt sérfróð-
um, framtakssömum og
reyndum bankamanni.
„Það er vísast engin tiiviljun,
heldur hluti af allsherjarspilling-
arkerfí stjórnmálanna, að löggjaf-
inn hefur búið svo haganiega um
hnútana, að enginn ber beina
ábyrgð á þessari gegndarlausu
sóun á fjármunum landsmanna. “
vel gera sér i hugar-
lund harmsöguna
sem tengist hverju
einstöku tilviki.
Átjánþúsund sorg-
arsögur hjá einni
hamingjusömustu
þjóð veraldar!
Öll á þessi dæma-
lausa ósvinna ræt-
ur i kerfi sem hér
hefur verið hlúð að
svo lengi sem menn
muna, og á sér ekki
- að því er ég best
veit - hliðstæðu í
neinu svokölluðu
siðmenntuðu ríki.
Ráðherra banka-
mála upplýsti að
hérlendis næmu
persónulegar
skuldbindingar
47% af öllum
bankaábyrgðum,
en hlutfallið væri
10% í nálægum
löndum, og segir
það sína mælsku
sögu um ástandið
hér á landi.
Samtrygging-
arkerfi
Um er að ræða
samtryggingarkerfi banka og
sparisjóða um að firra sig ábyrgð
á eigin gerðum og skella henni á
blásaklausa ættmenn eða vini
þeirra sem lán þurfa að taka. í al-
vöruríkjum er bankastofnunum
Ijóst að þær eiga sjálfar að hera
ábyrgð á lánsviðskiptum sinum og
ráða til þess sérstaka ráðgjafa að
meta stöðu væntanlegra lántak-
enda og getu þeirra til að standa í
skilum. Auðvitað útheimtir þetta
bæði hæfa sérfræðinga, talsverða
vinnu og lifandi tilfinningu for-
ráðamanna fyrir sóma og ábjrrgð
bankans. Banki sem ekki rækir
þessa skyldu við sjálfan sig og við-
skiptavinina er fljótlega úr leik í
samkeppni um arðvænleg við-
Þetta hefur landslýður látið sér
lynda áratug eftir áratug, og virð-
ist litlu hcifa breytt, þótt banka-
stjórar ríkisbankanna hafí gert sig
seka um yfirgengilega óráðsíu í
lánum til ævintýramanna sem af
einhverjum duldum orsökum virð-
ast ævinlega eiga innangengt í
fjárhirslur bankanna, samanber
tveggja ára afskriftir uppá marga
milljarða hjá einum banka ekki
alls fyrir löngu vegna óinnheimt-
anlegra lána í sambandi við fisk-
eldi og loðdýrarækt. Nýjasta dæ-
mið er skuld Laxárvirkjunar sem
„týndist" í kerfinu þartil Ríkisend-
urskoðun fór í saumana á óráð-
seminni!
Það er vísast engin tilviljun,
heldur hluti af allsherjarspilling-
arkerfi stjómmálanna, að löggjaf-
inn hefur búið svo haganlega um
hnútana, að enginn ber beina
ábyrgð á þessari gegndarlausu
sóun á fjármunum landsmanna.
„Þetta bara gerðist, það var ófyrir-
sjáanlegt," segja menn og þvo
hendur sínEir, áðuren hafist er
handa um næstu sólund.
Víöa pottur brotinn
Menn benda væntanlega á, að
víðar en á íslandi fari bankar illa
með fjármuni eða verði fyrir barð-
inu á óprúttnum fjárglæframönn-
um, og er frægt dæmi um það
hrun Barings-banka fyrir tveimur
árum, sem rekja mátti til ungs
starfsmanns í útibúinu í Singa-
pore og slælegs eftirlits Englands-
banka. Það er mikið rétt, að pottur
er miklu víðar brotinn en í henni
Reykjavík, en það getur með engu
móti réttlætt það vítaverða og for-
dæmislausa athæfi að setja lög,
sem beinlínis stuðla að því að
sundra fjölskyldum og ræna aldr-
að fólk aleigunni.
í stað þess ætti að setja lög sem
skylduðu allar bankastofhanir til
að ráða til sín hæfa sérfræðinga til
að meta allar aðstæður lántak-
enda. Enginn er fullkominn, og
auðvitað mundi sú tilhögun líka
leiða af sér eitthvert tap fjármuna,
en þó ekkert í líkingu við þá
ábyrgðarlausu sóun sem við höf-
um horft uppá í sambandi við fisk-
eldi og loðdýrarækt.
Hinsvegar mundi slík tilhögun
valda margfalt minni skaða á
sjálfri undirstöðu samfélagsins,
fjölskyldunni, og ekki slá til jarðar
kynslóðina sem raunverulega bar
hitann og þungann af uppbygging-
unni sem átt hefur sér stað frá
stríðslokum, hvort heldur hún var
til góðs eða ills. Verður er verka-
maðurinn launa sinna, stendur í
Helgri bók, en því virðast löggjaf-
inn og bankavaldið illu heilli
löngu hafa gleymt.
Sigurður A. Magnússon
Skoðanir annarra
Smugudeilan
„Deilumar um Smuguna hafa rist djúpt í stjóm-
málaátökum á íslandi, og jafnaðarmenn hafa ráðið
miklu um að Norðmönnum var mætt af fullri hörku.
Það ber að rifja upp, að í djúpri efnahagskreppu á
siðasta kjörtímabili var það forysta Alþýöuflokksins,
sem tók af skarið og lagðist alfarið gegn áætlun sjáv-
arútvegsráðherra um að stöðva Smuguveiðamar,
með hæpnum lagarökum...Auðvitað þarf áræði til að
breyta um stefnu í málinu. Það gildir ekki síst um
jafnaðarmenn, sem hafa fylgt harðri stefnu gagnvart
Norðmönnum frá upphafi."
Úr forystugrein Alþýðubl. 13. febr.
Algjör uppstokkun
„Núverandi tekjuskattskerfi gefur ekki þá mögu-
leika og er nú svo komið að fólki finnst sjálfsagt að
svíkja undan því sé þess einhver kostur. Lítilsháttar
lagfæringar á kerflnu em ekki til neins. Á því verð-
ur að vera algjör uppstokkun með það að markmiði
að einfalda skattkerfið og leyfa fólki að njóta ávaxta
erfiðis síns. Það verður að borga sig að vinna i þessu
landi!“
Guðlaugur Þór Þórðarson í
Degi-Tímanum 13. febr.
í góðærinu
„Nú skiptir meginmáli, að við fótum okkur jafn
vel í góðærinu. Niðurstöður þeima kjaraviðræðna,
sem nú standa yfir ráða úrslitum um það. Verzlun-
armannafélag Reykjavíkur hefur tekið frumkvæði í
því að beina þessum viðræðum í ákveðinn farveg, og
ástæða er til að fagna því. Það sýnir mikinn styrk
hjá þessu fjölmennasta launþegafélagi landsins...Það
er full ástæða til að ætla, að björt framtíð blasi við,
ef rétt er á haldið næstu daga og vikur og samstaða
tekst um skynsama kjarasamninga en jafnframt
sanngjama í garð launþega."
Úr forystugrein Mbl. 13. febr.