Dagblaðið Vísir - DV - 30.07.1999, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020- Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMiÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Agaleysi í umferðinni
Umferðin tekur árlega mikinn toll. Óbætanlegt er
manntjónið sem er fylgifiskur umferðarslysanna. Hvert
líf er dýrmætt og hryggilegar fréttimar sem greina frá
dauðaslysum. Oft á í hlut ungt fólk sem á lífið fram und-
an. Eftir sitja harmþrungnir ættingjar og vinir. Þeir sem
slasast í bílslysum stríða oft lengi við afleiðingarnar og
sumir hljóta varanleg örkuml. Líf þeirra sem og þeirra
nánustu breytist. Ekkert verður eins og áður. Á bak við
stutta frétt um bílslys, sem einu sinni birtist, fylgir oft
mikil saga. Sú barátta sem við tekur fer hins vegar
sjaldnast hátt.
Þetta er rétt að hafa í huga þegar mesta umferðarhelgi
ársins gengur í garð. Bíllinn er almenningseign og veitir
okkur mikið frelsi. Menn geta farið á skammri stundu
hvert á land sem er og nýta sér það óspart. En það fylg-
ir því ábyrgð að aka bíl. í umferðinni taka menn ábyrgð
á sjálfum sér, farþegum sínum og öðrum vegfarendum.
Bíllinn er ekki leikfang. Ökuferðin getur breyst í harm-
leik bregði eitthvað út af.
Bílaframleiðendur hafa aukið öryggi bíla sinna. Far-
þegarými er styrkt sérstaklega og fram- og afturendar
bíla byggðir til þess að taka við höggum. Hið sama gild-
ir um vörn við hliðarárekstrum. Þá eru flestir nýir og
nýlegir bílar búnir öryggispúðum sem blásast út við
árekstur. Bílbeltanotkun er skilyrði þess að þeir komi að
notum verði bíllinn fyrir höggi. Bílbelti eru öryggistæki
sem sannarlega bjarga mannslífum og draga úr skaða í
slysum. Notkun þeirra er enda lögbundin.
Vegakerfi hér hefur batnað til muna undanfarin ár.
Varanlegt slitlag hefur tekið við af malarvegum á flöl-
fömustu leiðum. Betri bílar og bætt vegakerfi koma þó
ekki í veg fyrir bílslys. Þar reynir sem fyrr á vegfarend-
ur, fæmi, aðgæslu, tillitssemi og ábyrgð. í umferðinni
verður að fara eftir settum reglum en þar er mikill mis-
brestur á. íslendingar eru agalausir í umferð. Fjöldi öku-
manna virðir ekki hraðatakmörk, aðrir sinna ekki boð-
um umferðarljósa eða umferðarmerkja. Gangandi vegfar-
endur ana hugsunarlaust yfir götur, jafnvel á móti rauðu
ljósi. Dagfarsprúðir menn hafa hamskipti undir stýri og
gefa ekki sinn hlut fyrr en í fulla hnefana.
Það er áberandi að ökumenn í öðrum löndum sýna ná-
unganum í umferðinni yfirleitt meiri tillitssemi en
tíðkast hérlendis. Það á við við um Evrópulönd og Banda-
ríkin. Gefi ökumaður ytra til kynna breytta akstursstefnu
getur hann reiknað með að næstu menn hliðri til. Hér-
lendis er slík hegðun fátíðari og mörg dæmi um að næstu
menn gefi frekar í en að hægja á, öðrum til aðstoðar.
Þarna er almennur misbrestur í uppeldi og þörf á
breyttu hugarfari. Foreldrar kenna bömum sínum regl-
ur umferðarinnar og það er þeirra að sýna gott fordæmi.
Börn læra að bíða eftir græna karlinum á umferðarljós-
um en fullorðna fólkið skaðar til frambúðar með því að
brjóta reglurnar að þeim aðsjáandi. Unglingamir fylgjast
með foreldrum sínum við akstur og taka upp ósiði
þeirra, hvort sem um er að ræða brot á reglum eða til-
litsleysi. Unglingar mega taka bílpróf 17 ára gamlir. Töl-
ur sýna að fjórir af hverjum tíu þeirra valda tjóni á
fyrsta akstursári sínu. Það er ekki náttúrulögmál og
verður að breyta.
Lögreglan og umferðaryfrrvöld verða með áróður, leic-
beiningar og viðbúnað vegna verslunarmannahelgarinn-
ar. Á því er full þörf um þessa helgi sem og alla aðra
daga ársins.
Jónas Haraldsson
Því verður ekki á móti mælt
að líf okkar nútímamanna er
flókið. Sumir myndu komast
svo að orði að við lifðum í
tvenns konar umhverfl. Annað
krefst þess að við gagnrýnum
stöðugt það sem á vegi okkar
verður og endurmetum ákvarð-
anir okkar og skoðanir en í
hinu leyfum við okkur að njóta
kærkominnar hvíldar frá þess-
um kröfum í því trausti að
heimurinn sé ekki allur seldur
undir reglur efa og tortryggni.
Maðurinn þarf jú að rækta aðr-
ar hliðar sálarinnar eigi hann
að þroskast og dafna. Flest upp-
lifum við þessi skil daglega, t.d.
þegar við komum heim að lokn-
um vinnudegi, „kúplum“ okkur
út úr erlinum og setjum okkur í
annan gír.
Tvískinnungur?
I DV sl. föstudag er grein eft-
ir dr. Hjalta Hugason þar sem
Heilog saga og
vanheilög?
Á því kristnihá-
iöarári sem nú
ítendur yfir er eðli-
egt aö forystumönn-
ím þjóðkirkjunnar
>é tíðrætt um 1000
ira sögu kristni í
landinu. Þá er skilj-
anlegt aö þeim sé
upphafsskeiö
kristnisögunnar sér-
staklega hugstætt
Það er hins vegar
verðugt athugunar-
efni aö skoða hvern-
ig þeir umgangast
þennan mikilvaíga
kafia i sögu kirkju
ogJMófar____________
............ finna margvislegar
líiallsirinil helgisögur og þjóðsög-
njaiicumii t bland við
fræðilegri texta.
Helstu leiötogar is-
lensku þjóökirkjunnar
í lok 20. aldar aöhyllast
augljóslega söguskoö-
un Gunnlaugs á l>ing-
eyrum. Þeir viröast
líta svo á að allar
skráðar sagnir af upp-
tökum kristni I land-
inu séu jafntraustar,
óháö aldri þeirra. stil.
frásagnarhætti og bók-
menntaflokki þeina
njaltl Hugason rita sem þær eru sóttar
prófessor__________til. Af þeim sökum eru
um hvort til sé tvenns konar saga
Heilög saga scm hæfir hátíðlegun
tækifærum og segir frá helgum at
burðum á helgan hátt og svo önn
ur vanheilög saga til hverdags
brúks. Eins mætti spyrja hvor
kirkjan sem stofnun hljóti eöl
sínu samkvæmt aö aðhyllast aðn
söguskoöun en viötekin er á öör
um bæjum.
Hér er með öðrum oröum spur
hvort þaö sé eitthvaö i hugmynda
heimi eða heimsmynd kirkjunna
enn í dag sem sé ósamræmanleg
einföldum gmndvallarreglum al
mennrar heimildarýni. Spuming
in kann að viröast sérhæfö en húi
snýst 1 raun um samræmiö eö
ósamræmiö milli trúar og visinda
Greinarhöfundur vitnar í skrif dr. Hjalta Hugasonar í DV föstud. 23. þ.m. Seg-
ir hann gagnrýni dr. Hjalta ósanngjarna og byggjast á óraunsærri mynd af
veruleikanum.
Gleðin og
gagnrýnin
Kjallarinn
Skúli S. Ólafsson
prestur í ísafjarðarkirkju
Bókstafstrúin taki
hreinlega við þar sem
þekkinguna þrjóti.
Hátíð og vfsindi
Þessi gagnrýni dr.
Hjalta er ósanngjörn,
enda byggist hún á
óraunsærri mynd af
veruleikanum. Hann lit-
ur fram hjá því að þótt
prestar eigi, eins og aðr-
ir nútímamenn, vísind-
um og fræðum mikið að
þakka og lifi að hluta til
í þeirra heimi er ekki
þar með sagt að þar sé
tilvera þeirra öll geymd.
Þeir eiga sér, eins og
aðrir nútímamenn, af-
„Þegar fyrir valinu verður vett-
vangur frásagna af kristniboði
Þorvalds víðförla er það ekki
frágangssök þótt ströngum lög-
málum fræðanna sé ekki fylgt
heldur er það vegna þess að
sögurnar hafa lifað með þjóðinni
öldum saman...“
fundið er að því að
við framkvæmd
kristnihátíðar hafi
kröfum vísinda-
legrar sagnfræði
ekki verið fylgt eft-
ir sem skyldi. Frá-
sagnir Flateyjar-
bókar af kristni-
boði Þorvalds víð-
fóíla í Húnaþingi
standist ekki
fræðilegar kröfur
um áreiðanleika og
falli samkvæmt
því undir helgisög-
ur eða þjóðsögur.
Hér er væntanlega
vísað til hátíðar-
halda Húnvetninga
frá því í síðasta
mánuði þar sem
kristniboðs Þor-
valds var minnst.
Dr. Hjalti heldur
því fram að hér
geri kirkjunnar
menn sig seka um
alvarlegan tví-
skinnungshátt og
spyr hvemig þeir
geti lifað í heimi
tækni og vísinda
um leið og þeir
sýni fræðunum
slíka lítilsvirðingu sem þessa.
Hann hefur það einnig fyrir satt
að guðfræðingar lesi Biblíuna með
gagnrýnu hugarfari en taki hins
vegar kirkjusöguna bókstaflega,
án tillits til rannsókna fræði-
manna. Greininni lýkur með
þeirri hugleiðingu að vísast sé
söguleg þekking kirkjunnar
manna svo bágborin að hæpið sé
að tala hér um meðvitaða afstöðu.
drep sem mikilvægur hluti lífs
þeirra er helgaður.
Þegar kirkjan, með presta i far-
arbroddi, heldur hátíð er það m.a.
gert í því skyni að efla með sér
samhug og samstöðu, lyfta sér upp
og gleðjast á merkum tímamótum.
Þegar fyrir valinu verður vett-
vangur frásagna af kristniboði
Þorvalds víðfórla er það ekki frá-
gangssök þótt ströngum lögmálum
fræðanna sé ekki fylgt heldur er
það vegna þess að sögumar hafa
lifað með þjóðinni öldum saman
og fyrir löngu öðlast mikilvægan
sess í lífi hennar og sjálfsskilningi.
Að gleðjast og gagnrýna
Hér er kirkjan, með öðrum orð-
um, að rækta þá hlið sína sem ger-
ir vægari kröfur til fræðilegrar ná-
kvæmni en sú vísindalega gerir.
Það gerir hún einnig hver jól og
hverja páska þegar hún flytur
þjóðinni fagnaðarerindið um fæð-
ingu og upprisu Krists. Vitanlega
hlífir hún þá söfnuðunum við
flóknum vangaveltum og spekúla-
sjónum um það hversu áreiðanleg-
ar frásagnir guðspjallanna eru í
raun og veru. Hvort tímasetning
þessara hátíða sé raunverulega
rétt. Hvort hér hafi kirkjan tekið
yfir heiðnar hátíðir og notað þær
sem ramma utan um helga leynd-
ardóma sína.
Eins og dr. Hjalta er fullkunn-
ugt um mætti fylla heilu bókasöfn-
in með skrifum frómra manna um
þessi atriði. En ég geri ráð fyrir
því að dr. Hjalta sé það einnig ljóst
að hátíðin er ekki vettvangur
slíkra þanka. Hátíðin er tími gleði
og innlifunar. Gagnrýnin og fræð-
in eiga sér annan stað í lífi okkar.
Og þar kemur kirkjusagan m.a.
til skjalanna. Einn mikilvægasti
vettvangur þessara tímamóta í
sögu kirkju og þjóðar er skrásetn-
ing kirkjusögu íslands, löngu tíma-
bærs framlags sem dr. Hjalti hefur
umsjón með. Með þessu tvennu, há-
tíðinni og vísindunum, má segja að
kirkjan geri þessum atburðum þau
skil sem þeir verðskulda, jafnt í
gleði sem og með gagnrýni.
Skúli S. Ólafsson
Skoðanir annarra
Kynslóðaskipti í viðskiptalífinu
„Auðvitað er ljóst, að stjórnunaraðferðir og hug-
myndir nútímans hafa komið frá Bandarlkjunum á
síðustu áratugum. En það fer ekki á milli mála, að
það eru að verða kynslóðaskipti í evrópsku við-
skiptalífi og ný, ung og vel menntuð kynslóð er að
komast þar til áhrifa, sem leitar fyrirmynda vestan
hafs og þá ekki sízt í viðhorfi til hluthafa, þeirra,
sem leggja fjármagn í fyrirtækin... Þessi þróun hef-
ur aö sjálfsögðu sett mark sitt á íslenzkt viðskiptalíf,
alla vega síðustu tvo áratugi og ekki fráleitt að halda
því fram, að stjómendur Eimskipafélags íslands hf.,
að frumkvæði Harðar Sigurgestssonar, forstjóra
þess, hafi lengi verið þar í fararbroddi og áhrif frá
þeim náð út í viðskiptalífið til fleiri fyrirtækja."
Úr forystugrein Mbl. 29. júlí.
Kosningaloforð fjúka
„Einkaframtakiö er farið að keppa svo stíft við
það opinbera, að ekki dugir annað en hörfa... En
hvar ríkið ætlar að skera niður er leyndarmál. Það
eina sem vitað er með vissu að ekki verður látið
bíða, er lagning nýs Miðbæjarflugvallar, sem borgar-
stjóra er hugleiknari en allar aðrar framkvæmdir, ef
mark er takandi á viðbrögðum hennar við samdrátt-
arhjali forsætisráðherra í fréttaviðtali... Hætt er við
að fjárlaganefnd fái slæman höfuðverk þegar hún
fær fyrirskipanir úr stjórnarráðinu um niðurskurð-
inn... Þá fjúka kosningáloforðin fyrir lítið.“
Oddur Ólafsson, í Degi 29. júlí.
Nektardans hluti af menningunni?
„Fólk veigrar sér við því að vera á móti nektar-
dansstöðum því enginn vill vera stimplaður aftur-
haldsscimur nöldrari og vera gegn frjálsu framtaki.
Ég tala nú ekki um gamla öfundsýkisstimplinn, þ.e.
að konur sem gagnrýni þessa starfsemi séu svo Ijót-
ar og kynþokkalausar að þær hljóti einfaldlega að
vera öfundsjúkar. Svo er það máttleysisafstaðan, að
Reykjavík sé að vaxa sem borg og að þetta sé eitt af
mörgu sem ekkert er hægt að gera í, eins og hver
önnur mengun... Fjölmiðlar hafa tekið þátt í að sam-
þykkja nektardans sem sjálfsagðan hlut af menningu
okkar og íslandsmeistaratitillinn hefur nú verið
veittur í fyrsta sinn.“
Hildur Fjóla Antonsdóttir, í Morgunblaðsgrein 28. júií.