Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1999, Qupperneq 11

LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1999
11
Kolbrún Sverrrisdóttir heitir
ekkja vestur á ísafirði sem upp-
skorið hefur virðingu og aðdáun
flestra vegna þrotlausrar baráttu
sinnar fyrir því að kúfískbáturinn
Æsa ÍS verði tekinn upp af hafs-
botni þar sem hann liggur örstutt
undan landi á um 60 metra dýpi.
Hún hefur barist um á hæl og
hnakka í því skyni að upplýst
verði hvað hafi getað orðið til
þess að skipið sökk í blíðskapar-
veðri með þeim afleiðingum að
eiginmaður hennar og faðir fór-
ust. Eftir sat hún með þrjú böm
og án fyrirvinnu. Nærtækt hefði
verið hjá ekkjunni ungu að gefast
upp og sætta sig við hraksmánar-
legar bætur. Hugsanlega hefði
hún getað leitað á náðir félags-
málastofnunar og þannig kreist út
framfærslueyri til að lifa af. Nær-
tækt hefði verið að flytja til
Reykjavíkur og standa í röðinni
hjá Mæðrastyrksnefnd til að fá í
jólamatinn. Kolbrún tók annan
pól í hæðina og ákvað að berjast
fyrir réttlætinu með höfuðstöðvar
heima á ísafirði. Hún lagði því
nótt við dag og hóf baráttu sína
sem nú hefur staðið í þrjú ár. í
stað þess að leggjast í vol og víl
breyttist ekkjan á ísafirði í eins
konar stofnun sem sendi út bréf i
hundraða tali og hringdi í því
skyni að fá málið upplýst. Allir al-
þingismenn hafa fengið frá henni
bréf sem lýsir bágum bótum til
þeirra sem lifa maka sinn eða for-
eldri eftir sjóslys.
Úps!
Hún hefur verið óþreytandi við
að benda á þá skekkju sem er í
rannsóknum þegar sjóslys eru
annars vegar og flugslys hins veg-
ar. Farist flugvél er allt sett í gang
til að ná flaki, hvort sem það ferst
á landi eða í sjó. Enginn dregur af
sér við leit að líkum þegar svo
hörmulega vill til að fólk ferst.
Farist skip þá vitna menn gjarnan
í íslandssöguna og viðhorfið er
„úps, þarna fór enn einn.“ Þegar
minningarathöfn um hinar
horfnu hetjur hafsins er að baki
er málinu lokað sem óupplýstu
slysi. Gjaman stendur í skýrslum
„óhappatilviljun." í þeirri af-
greiðslu kristallast barátta Kol-
brúnar. Hún hefur ekki viljað
sætta sig við að Æsa ÍS hafi farist
í blankalogni uppi við kálgarða
Arnarfjarðar fyrir óhappatilviljun
eða handvömm skipstjóra eins og
ýjað var að. Hún barðist fyrir því
að skipið yrði tekið upp en uppsk-
ar skammir framan af. Á ein-
hverju stigi var tryggingafélagið
tilbúið að leggja peninga i að taka
skipið upp og gera við það. Vand-
inn var bara sá að hefði verið
gripið til þess var ekki lengur um
að ræða altjón og sú lausn hefði
kostað útgerðina, sem var í krögg-
um, stórfé í stað þess að við altjón
fékkst skipið greitt út að fullu. Þvi
var hugmynd tryggingafélagsins
ýtt út af borðinu. Síðar féllst sam-
gönguráðherra á að fá breskt köf-
unargengi til að rannsaka skipið á
hafsbotni. Gengið var til þess að
skoða flakið sem var erfitt verk
vegna þess að leir þyrlaðist upp
við minnstu hreyfingu. í raun má
segja að kafararnir hafi fálmað
sig áfram í flakinu og við það.
Enda hafði köfunin lítið upp á sig
annað en það að lík skipstjórans
og eiginmanns Kolbrúnar, Harðar
Bjamasonar, fannst og hann
var jarðsettur í vígðri
mold.
. ■
'''
Ekkjan í mál
Hafi einhver haldið að Kolbrún
myndi hætta baráttunni á þessu
stigi var það mikill misskilningur.
Hún krafðist þess af enn meiri
hörku að skipið yrði tekið upp.
Sjálf gekk hún í að hvetja kafara til
að gera tilboð í verkið. Þegar hún
fann að kerfið vildi ekki gera meira
Laugardagspistill
Reynir Traustason
fór hún í mál og krafði útgerðina og
tryggingafélagið bóta fyrir sína
hönd og barnanna. Kolbrún fékk
gjafsókn og réð lögfræðing. Krafan
var hógvær og hljóðaði upp á 7
milljónir króna i bætur. Rökin fyr-
ir kröfunni vora þau að útgerðin og
þar með tryggingarnar bæru
ábyrgð á því að skipinu hafði verið
breytt í nokkrum atriðum án þess
að yfirvöld siglingamála væru með
í ráðum. Víst er að hrollur er í
mörgum þeirra sem reynt hafa að
bregða fæti fyrir ekkjuna nú þegar
Héraðsdómur Vestfjaröa hefur fall-
ist í einu og öllu á kröfur hennar.
Tryggingafélagið og útgerðin gripu
til þess í vamarskyni að halda því
fram að vanræksla skipstjóra hefði
valdið því að hálfoliulaus báturinn
lagðist á hliðina og sökk.
Það munaði um það fyrir rétt-
inum að fyrrverandi skipstjóri
Æsu bar fyrir réttinum að skip-
ið hefð verið stórhættulegt
undir ákveðnum kringumstæð-
um og að hann hefði ítrekað
varað útgerðina við að illa
kynni að fara. Hann hafði löngu
áður iýst því í DV að svo hættu-
legt væri skipið að þeð hefði ver-
ið „heilög regla“ að brenna
aldrei nema helmingi olíubirgða
skipsins. Þannig mátti aldrei
ganga á fremri tanka skipsins.
Vandinn var bara sá að útgerð-
in var fátæk og átti gjaman
ekki fyrir nema slatta af
olíu og því var ekki um
annað að ræða en brenna
úr fremri tönkunum. Mik-
il mannaskipti voru á
skipinu og ekki er hægt
að ætlast til þess að vél-
stjóri með örstuttan
starfsaldur hafi áttað
sig á því að skipið
var þvílíkt
háskafley
að

dagleg aðgát var lífsspursmál.
Sama á við um skipstjórann sem
aðeins hafði verið nokkrar vikur á
skipinu. Hann gat varla vitað að
dallurinn væri nánast eins og kork-
tappi á sjónum. Að samanlögðu
féllst Héraðsdómur á að ekki væri
réttlætanlegt að skella sök á skip-
stjóra og áhöfn og lýst var ábyrgð á
hendur útgerðinni. Kolbrún hafði
þar með unnið fuilan sigur.
í Noregi hefur í nokkur ár verið
fjallað ítarlega um baráttu konu
fyrir því að tekið verði upp flak
togara sem sökk yfir hund-
rað sjómílur undan
landi. Með skipinu
fórst sonru- hennar og
norskir fjölmiðlar
hafa mikinn áhuga
á þessu máli. Mál-
ið er kannski
merkilegast fyrir
þær sakir að
skipið er á tífalt
meira dýpi en
Æsan sem hvílir
í fjöraborði Arn-
arfjarðar. Norsk-
ir fjölmiðlar hafa
haldið málinu
mjög á lofti og krafa
móðurinnar um að
flakið verði rannsakað
þykir sjálfsögð.
Á Halamiðum er flak ís-
lensks togara, Krossness
SH, sem fórst á auga-
bragði án þess að nein
skýring hafi
fundist. Skip-
ið sökk
febrúar
árið 1992
og með
því fór-
ust
þrír
menn. Þetta var á þeim árum sem
menn trúðu því varla að togari gæti
sokkið og engin skýring hefur feng-
ist á því að skipið fórst í ágætis-
veðri og sökk á 5 mínútum. Skipið
liggur á 300 metra dýpi og kröfur
um rannsókn hafa ekki farið hátt.
Það má kannski segja sem svo að
ekki sé von til að flak sem hvílir á
300 metra dýpi sé rannsakað þegar
yfirvöld hafa ekki vilja til að rann-
saka af viti flak sem er á 60 metra
dýpi uppi í harða-
landi.
Enn er barist
Ekkjan vestur á ísafirði er enn
að. Tryggingafélagið og útgerðin
munu ekki áfrýja til Hæstaréttar.
Barátta hennar hefur einkennst af
hörku og húmor. Fram kom í DV
að færi málið fyrir Hæstarétt
myndi hún taka slaginn þar. Nú er
ljóst að á það reynir ekki og hún
hefur fengið sínum ítrustu kröfum
til skaðabóta framgengt. Hvað sem
dómsmálum og skaðabótum líðm
er ljóst að Kolbrún hefur unnið
stórsigra fyrir hönd íslenskra sjó-
manna. Ragnhildur Hjaltadóttir,
formaður Siglingaráðs og fyrrver-
andi formaður Sjóslysanefndar,
lýsir þessu ágætlega í DV í dag þar
sem hún óskaði Kolbrúnu til ham-
ingju með árangurinn. Þar benti
Ragnhildur á að barátta hennar og
kjarkur hefði skilað því að framlög
til rannsókna á sjóslysum hefðu
verið stóraukin. Fyrir liggur að
búið er að gera Rannsóknar-
nefnd sjóslysa sjálfstæðari og
hún hefur fengið eigið aðsetur
utan samgöngimáðuneytisins.
Það er ekki að ástæðulausu að
ekkjan sem breyttist í stofnun
fær nú hlýjar kveðjur alls staðar
að af landinu og miðunum. Hún
hefur þegar stuðlað að meiri breyt-
ingum á sjóslysarannsóknum en
nokkur annar. Þá er borðleggjandi
að hugarfarsbreyting hefur
orðið hvað sjóslys
varðar og kannski
segja menn ekki
bara „úps“
næst þegar
skip ferst.