Dagblaðið Vísir - DV - 11.03.2000, Page 11

LAUGARDAGUR 11. MARS 2000
11
Kinnfiskasog að kvöldi
Mér er það í barnsminni að hafa
sótt ýsuna í fiskbúðina fyrir móð-
ur mína. Ef ég man það rétt þá var
dagskammturinn ýsa fyrir 10
krónur. Engan samanburð hef ég á
tímakaupi þeirra tíma og nú en
þykist þó vita að soðningin hafi
verið talsvert ódýrari þá. Þá voru
flök ekki keypt nema spari. Ýsan
var í heilu lagi, slægð að vísu.
Sumir jafnaldrar mínir þykjast
muna það að hafa fengið ýsuna af-
geidda yflr borðið með vír í gegn-
um augu og borið hana þannig
heim. Þess minnist ég ekki. í fisk-
búðinni í mínu ungdæmi var
henni pakkað inn í gömul dagblöð.
Þá fór fram endumýting á pappír
án þess að nokkur þekkti það hug-
tak.
Enginn mótmælti
Þá var heitur matur í hádeginu
og kallað á börn af götunni til
borða. Feðurnir í hverfinu komu
heim í hádeginu og borðuðu
þverskorna ýsu. Það þurfti áreið-
anlega óhemju mikið af ýsu til
þess að metta munna í ölium þess-
um húsum. Enginn mótmælti
soðningunni. Tólgin var á sínum
stað, smjörið eða hangiflotið. Með
voru kartöflur. Mæður á hverju
heimili sáu um að skræla þær og
gengu frá fiski á diskum barna
sinna þannig að engin hætta var á
að bein leyndist í fiskinum. Undir
öllu þessu hljómaði sú eina og ei-
lífa Gufa, veður, tilkynningar,
andlát og jarðarfarir, síðasta lag
fyrir fréttir og jafnvel fugl dagsins.
Að því loknu hófst loks fréttalest-
urinn. Traustar raddir Péturs Pét-
urssonar og Jóns Múla Ámasonar
héldu við öryggistilfinningu heim-
ilismanna. Við treystum því að
svona yrði þetta um aldur og ævi.
En allt er í heiminum hverfult.
Mæðurnar fóru út á vinnumarkað-
inn líkt og feðurnir. Smábörnin
fóru á leikskóla og eldri börnin
fengu skóladaginn lengdan svo
þau færu sér síður að voða ein
heima. Um leið lagðist af hádegis-
maturinn á heimilunum. Ýsan
sást ekki lengur í heilu lagi enda
liðu fiestar fiskbúðir undir lok
með breyttum þjóðfélagsháttum.
Nú finnst hún flökuð innan um
ýmislegt annað i fiskborðum stór-
markaðanna. Sá góði og laglegi
fiskur er ekki lengur undirstaða
alls. Ýsuflökin eru líka orðin dýr
matur og keppa við margt það sem
flnna þótti á árum áður.
Ungdómurinn strækar
Þá hefur það líka gerst, sem
ekki var séð fyrir þegar Jón Múli
og Pétur héldu jafnvægi á heimil-
um landsmanna, að unga kynslóð-
in strækar á flskát. Gildir þar einu
þótt foreldrarnir séu tilbúnir að
splæsa i ýsuflök sem eru tvöfalt
dýrari en kjúklingur, svo dæmi sé
tekið. Á mínu heimili lýsa blessuð
börnin frati á ýsu jafnt sem flat-
fisk. Ýmislegt höfum við foreldr-
arnir reynt en með litlum árangri.
Dugar þar lítt þótt faðirinn segi
hreystisögur af sjálfum sér, til
dæmis um útlegðina á Snæfells-
nesi fyrir um þrjátíu árum eða
svo. Þá vann pistilskrifarinn, ung-
lingur að aldri, hjá ríkisfyrirtæki
sem sinnti erindum víða um land,
meðal annars á því fagra nesi
Vesturlands. Vinnuflokknum var
komið fyrir í vist hjá ágætri hús-
móður. Hún sá um að allir fengju
nóg en fjölbreytt var það ekki. Við
fengum nætursaltaðan fisk sex
daga vikunnar, hvort sem var í há-
deginu eða á kvöldin. Vera kann
að við höfum fengið sömu trakter-
ingar á sunnudögum líka en hug-
ur minn er of nætursaltaður til að
muna það. Þótt þannig tilreiddur
fiskur sé ágætur má öllu ofgera.
Krakkarnir mýkjast ekkert við
þessa sögu. Þú lifðir í árdaga sið-
menningarinnar, pabbi minn,
segja þeir og bæta við að sosum.
ekkert sé við því að gera. Um leið
biðja þeir um pitsur, kjúklinga,
pítur og yngsta barnið vill helst
pylsur í öll mál. auðétnar og fljót-
matreiddar. Eldri krakkarnir geta
einnig hugsað sér grillaða kjötrétti
og almennilegar steikur til til-
breytingar. Þeir sem meðvitaðir
eru orðnir um hollustuna muna
einnig eftir pasta og grænmeti.
Fisk tjóir ekki að tala um.
Laugardagspistill
Jónas Haraldsson
aðstoðamtstjóri
Gellur freista
Við foreldrarnir viljum þó ekki
gefa okkur og kaupum fisk annað
veifið. Við vitum fyrir fram að það
kostar átök við kvöldverðarborðið.
Krakkarnir narta í fiskinn til
málamynda og bjarga sér síðan á
brauði, jógúrt eða öðru tilfallandi
úr kæliskápnum. Þar sem við eig-
um ekki kött fer afgangurinn í
ruslið.
Stöku sinnum gef ég heimilis-
friðnum langt nef og kaupi i
stráksskap mínum þjóðlegan mat
og fornan, að mati barna minna.
Gellur freista mín stundum þegar
ég sé þær í fiskborðinu. Þá sting
ég upp slíkri fjárfestingu við konu
mína þegar við bregðum okkur
saman í búðina. Hún stynur og
dæsir og spyr mig hvort ég viti
hvað ég sé að kalla yfir okkur. Ég
játa því en minni hana um leið á
það hverjir stjórni á heimilinu.
Sætti ungviðið sig ekki við það
fæði sem á boðstólum er geti það
leitað annað. Eftir þessa ræðu læt-
ur konan gjarnan undan og treyst-
ir því að börnin fmni sér eitthvað
annað til næringar. Hún veit það
eins vel og ég að gellur prófa þau
alls ekki. í fyrsta lagi finnst þeim
nafnið á þessum mat segja nóg og
i annan stað séu gellur svo slepju-
legar að klígju veki.
Við hjónin sitjum því ein að
gellunum og einkum ég. Þótt hún
fari ekki hátt með það held ég að
konu minni þyki margt fegurra á
diski en gellur. Ég geng þá fram af
börnunum með því að borða gell-
urnar af augljósri nautn og segi
fátt slá þetta út nema ef vera
skyldi að fá þær nætursaltaðar og
bragðsterkari. Þá standa þau
gjarnan upp frá kvöldverðarborð-
inu.
Fjórar, takk
Þetta létta stríð mitt við börnin
finnst mér skemmtilegt og einkum
þjóðlegt. Konan biður mig þó að
fara með gát í þessum leik. Ég hef
lofað því en stenst þó ekki alltaf
freistinguna, komist ég í færi. Svo
var í síðustu viku í okkar daglega
rápi í hverfisversluninni. Þá höfð-
um við innbyrt pitstur, pítur,
pasta og kjúklinga dögum saman.
Krakkarnir voru þvi sælir og
saddir og fullir af vítamínum. Þvi
taldi ég rétt að þeir þyldu eina
þjóðlega umferð þegar ég rakst á
kinnar í fiskborðinu. „Kaupum
kinnar," sagði ég, spenntur eins og
smástrákur. Þær hef ég raunar
sjaldan borðað og minnist þess úr
æsku minni að mér þóttu þær forn
matur þá. Hvað þá núna. Konan
dró heldur úr. Heimilisfriðurinn
hefði verið með besta móti og vart
ástæða til þess að rugga þeim báti
fyrir svo sérkennilegt áhugamál
að bjóða þeim upp á þorskkinnar.
Ég var hins vegar kominn í
stellingar og varð ekki haggað.
„Ætli við fáum ekki fjórar,“ sagði
ég við kaupmanninn og benti á
kinnarnar. Við borguðum, að mér
fannst, smánarverð fyrir þetta
lostæti. Ég áttaði mig raunar ekki
þvi hve mikill matur væri í hverri
kinn en konan bað mig að hafa
ekki áhyggjur af því. Það yrði
varla samkeppni um kinnfiskinn.
Vonin sem brást
„Hvað er í matinn?“ spurðu
krakkarnir einum rómi þegar
við komum heim. Móðir þeirra
sagði ekki orð og ég glotti. „O, nú
hefur pabbi fengið að ráða. Það
verður fiskur," sagði eldri dóttir-
in. í villtustu draumum sínum
reiknaði sú góða stúlka þó ekki
með því að faðir hennar drægi
upp fjórar kinnar af þorski. „Oj,“
sagði yngri dóttirin, „það eru göt
þar sem augun áttu að vera.“
Matarlyst þeirra virtist vera í
lágmarki og saman leituðu þær á
náðir móður sinnar, í þeirri
vissu að hún hefði hvergi komið
nærri valinu.
Verst léku kinnarnar þó strák-
inn á þrítugsaldrinum. Hann var
sennilega svangur eins og strákar
á þessum aldri eru alltaf. I sak-
leysi sínu hafði hann bundið von-
ir við það að mamman kæmi
heim með almennilegan mat og
helst að pabbinn væri ekki með í
innkaupaleiðangrinum. Strákur
hlunkaðist því niður og starði
ýmist á kinnamar eða föður sinn.
„Pabbi, góði sýndu ekki svo aug-
ljós merki klikkunar, að velja
þennan andskota," stundi strák-
urinn loks er hann mátti mæla.
Hann var of undrandi til að
hrópa á föður sinn.
Hvað með þá signu?
„Ætli þetta dugi þér ekki, elsk-
an,“ sagði konan er hún rétti mér
pottinn með kinnunum fjórum. Af
karlmennsku einni saman og til
þess að ganga fram af börnum
mínum át ég þær allar. Á eftir
dæsti ég og bar mig vel en viður-
kenni að tvær hefðu dugað.
Það er ekki víst að þetta frum-
kvæði mitt og þjóðlegt hátterni
hafi aukið löngum barna minna í
fisk. Þau óttast mest að ég kaupi
signa grásleppu næst, rétt til þess
að kynna þeim fullkomnun þjóð-
legrar matarmenningar. Það væri
auðvitað spennandi en konan tæki
sennilega í taumana. Ég held að
henni líki ekki lyktin.