Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2000, Blaðsíða 10

Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2000, Blaðsíða 10
10 Skoðun LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 2000 JOV Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf. Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000 Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999 Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777 Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/ Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605 Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf. Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf. Áskriftarverð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk. DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur- gjalds. DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim. Tungumál guðs Vísindamenn hafa lært tungumál guðs við sköpun mannsins. í því eru aðeins fjórir bókstafir, sem raðast á ýmsa vegu í þriggja milljarða röð bókstafa i 23 bókar- köflum. Þannig raðast erfðavísar í bókarkafla litninga og mynda heila bók erfðamengis hvers manns. Þótt vísindin séu komin á slóð guðs með þvi að finna mestallt handritið að sköpun mannsins, eiga þau langt í land við að nota þá þekkingu til að búa til Snorra-Edd- ur sköpunarverksins. En þau eru komin á slóðina og hingað til hefur ekkert getað stöðvað vísindin. Á næstu árum munu verða stórstígar framfarir í staðsetningu veikleika mannsins í þessari miklu lífsins bók. Nú þegar vita vísindamenn mikið um, hvar í litn- ingum sjúkdómar eiga rætur sínar og vilja afla sér nán- ari staðsetningar með hinni nýju þekkingu. Vitað er, að alzheimer er í fyrsta litningi, ristilkrabbi í öðrum litningi, lungnakrabbi í þriðja litningi, parkin- son í fjórða litningi og svo framvegis. Næsta skref verð- ur að staðsetja slík vandamál nánar, svo að skipta megi inn heilum erfðavísum fyrir gallaða. Flestir sjúkdómar eiga sér rætur í veikleikum í gena- mengi mannsins, sem magnast við ytri aðstæður, eins og segir í spakmælinu, að fjórðungi bregði til fósturs. Þannig eiga hjartamein, krabbamein, áfengismein og raunar flest likamsmein rætur sínar í erfðavísum. Lífsskilyrði og lífsstíll ráða svo i mörgum tilvikum, hvort þessi mein verða hættuleg heilsu manna. Mikil áherzla verður því lögð á hvort tveggja í senn, að breyta lífsskilyrðum og lífsstíl fólks og að laga það, sem aflaga hefur farið, með íhlutun í erfðamengi þess. Ekkert þýðir að efast um réttmæti innrásar sérfræð- inga inn á verksvið guös. Engin leið er að sjá það ferli fyrir sér, að siðfræðilegar eða guðfræðilegar efasemdir muni hemja sókn vísindanna innar á þau svæði, sem hingað til hafa verið talin einkalönd guðs. Pólitískur ótti við villta vestur erfðafræðinnar í einkageiranum hefur leitt til þess, að rikisstjómir Bandaríkjanna og Bretlands hafa knúið aðilana tvo, sem langfremst standa, til að leggja saman þekkingu sína og fæmi og opinbera lífsbókina öllum lýðum. Annar þessara aðila er bandaríska einkafyrirtækið Celera og hinn er brezk-bandariska rannsóknastofnun- in National Human Genome Research Institute. Þeir hafa verið að finna upp hjólið samtímis, en munu nú væntanlega snúa bökum saman og skipta verkum. Vegna þessa samstarfs yfir Atlantshafið verður lík- lega ókleift að búa til einkaleyfavædda einokun í rann- sóknum á þessu sviði. Það þýðir, að miklu fleiri geta tekið þátt í kapphlaupinu og að framfarir fræðanna verða sennilega enn örari hér eftir en hingað til. Ekki er hægt að sjá, að þessi niðurstaða muni skaða önnur fyrirtæki, sem ætla sér hlut í frekari þróun máls- ins, svo sem þau fyrirtæki, sem starfa á íslandi, deCODE genetics og Urður Verðandi Skuld. Þvert á móti gæti birting gagna hjálpað slíkum fyrirtækjum. Athyglisvert er þó, að ríkisstjórnir Bandaríkjanna og Bretlands kusu að hafna einkaleyfum og að kreQast op- inberunar gagna, en fóru ekki leið íslenzku ríkisstjórn- arinnar að gefa einu gæludýri sínu ókeypis einokun á erfðaupplýsingum um lífs og liðna íslendinga. Ekki er ofsagt, að uppgötvun tungumáls guðs á sjálfri lífsbókinni og opinberun upplýsinganna feli í sér mesta afrek og mestu tímamót vísindasögunnar. Jónas Kristjánsson Er kalda stríðinu loksins að ljúka í Karíbahafinu? Bandaríkjaþing samþykkti í vik- unni að létta að hluta áratuga við- skiptabanni af Kúbu og leyfist nú Bandaríkjamönnum í fyrsta sinn í tæp 40 ár að selja Kúbumönnum landbún- aðarafurðir og fleiri vörutegundir, einkum lyf. Það er að sumu leyti tákn- rænt að þingið ákveður þetta á sama tíma og þeir Gonzales-feðgar fá farar- leyfí heim til Kúbu. Þeir hafa verið eitt helsta fréttaefni vestra síðan þehn yngri var bjargað af rafti úti fyrir strönd Flórída fyrir sjö mánuðum. Deilt hefur verið um hvort senda beri drenginn heim til sín eða leyfa ættingj- um í Flórída að taka hann að sér. Far- sinn í kringum það forræðismál er tal- inn hafa styrkt Bandarikjastjóm í þeim ásetningi að slaka á löngu úrelt- um efhahagsþvingunum gagnvart Kúbu. Viðskiptabannið var lögfest á síð- ustu vikum Eisenhower-söómarinnar árið 1960, nokkm eftir að Fidel Castro varð hæstráðandi á Kúbu. Það var einn hluti af þeirri atburðarás sem skipaði Kúbu á bekk með Sovétríkjun- um og fylgiríkjum þeirra. Efhahagsaðgerðir Bandaríkjamanna gegn Kúbu á fyrstu árum Castro- stjómarinnar vora að sjáifsögðu til þess ætlaðar að stöðva kommúníska þróun á Kúbu. En raunin varð önnur: Hvað eftir annað snerast vopnin í höndum Bandaríkjamanna og engar aðgerðir þeirra skiluðu tilætluðum ár- angri. Verst varð afhroð þeirra þó í misheppnaðri innrásartilraun kúbverskra útlaga sem hiotið höfðu þjálfun hjá CIA, bandarísku leyniþjón- ustunni. Bandarískir eignamenn sem áttu fasteignir og fyrirtæki á Kúbu töp- uðu um einum milljarði dollara þegar upp var staðið sem var miklu meira fjárhagslegt tjón en Bandaríkjamenn höfðu af byltingum annars staðar í heiminum á 20. öld. Hvaða máli skiptir afnám bannsins? Margir hafa á síðustu dögum bent á að það sé fyrst og fremst táknræn að- gerð að slakað sé á þvingunum því það er ekki þar með sagt að viðskipti við Kúbu hafi verið gefin frjáls. Banda- ríkjastjóm verður eftir sem áður bann- að að veita Kúbu lán eða fjárhagslega fyrirgreiðslu og sömuleiðis verður bandarískum bankastofhunum bann- að að fjármagna viðskipti við Kúbu. Það verður því Kúbumönnum erfitt aö nýta sér nýfengnar heimildir til við- skipta, þeir verða annaöhvort að greiða út í hönd fyrir þær vörur sem þeir kaupa eða afla sér lána annars staðar. Og þó að banni við að selja Kúbumönnum ákveönar vörutegundir frá Bandarikjunum verði nú aflétt era Fidel Castro, einvaldur á Kúbu. Ýmislegt bendir til þess að kaida stríöinu í Karí bahafinu milli Kúbu og Bandaríkjanna sé að Ijúka. engar tilslakanir boðaðar á innflutn- ingi frá Kúbu. En þrátt fyrir þetta má hæglega færa rök fyrir því að tilslakanimar marki upphafið að endalokum þving- unarstefnu Bandaríkjanna gagnvart Kúbu. Hagsmunirnir era slíkir að full- víst má telja að þrátt fyrir alla fyrir- Jón Ólafsson heimspekingur nm varana muni bandarískir framleiðend- ur sjá sér hag í því að stofha til við- skiptasambanda við Kúbumenn. Tilslakanir gagnvart Kúbu era gerð- ar um leið og Bandaríkjamenn breyta afstöðu sinni tU nokkurra rikja i heim- inum sem hingað tU hafa verið talin ógna Bandaríkjunum. Þetta era auk Kúbu, fran, Súdan, Líbýa og Norður- Kórea. Um leið og gefinn er kostur á viðskiptum við þessi rUci ætlar utan- rUúsráðuneytið bandaríska að mUda orðfærið sem það viðhefur um þau. í stað þess að nefna þau „rogue states" (úrhraksríki) munu þau nú verða nefnd „states of concem" (ríki sem valda áhyggjum). Það er aðeins gagnvart Kúbu sem sérstakir fyrirvar- ar era gerðir um tUslakanir og skýrist það af sterkri stöðu kúbverskra útiaga inn- an bandaríska stjómkerfis- ins en þeir hafna staðfast- lega öUu samstarfi við Castro. Fulltrúar þeirra í hópi þingmanna á Banda- ríkjaþingi fuUyrða að við- skipti við Kúbu verði hverf- andi lítti vegna þeirra fyrir- vara sem tekist hafi að koma inn í frumvarpið. Aðrir gera þó ráð fyrir að viðskiptin verði strax nokkur eða sem svarar 100 miUjónum Banda- rikjadoUara á ári tU að byrja með og muni ná 4-500 dottur- um á ári eftir fimm ár. Með vaxandi viðskipta- hagsmunum vex tilhneiging- in tU frekari tUslakana og því er hægt að geta sér þess tti að viðskipti við Kúbu fær- ist frekar í frjálsræðisátt á næstu árum. Hvaða áhrif slíkt gæti haft á valdastöðu Castros er önnur saga. And- stæðingar hans óttast að aukning viðskipta verði vatn á myUu hans og þar hafa þeir sjálfsagt rétt fyrir sér. Heimsviöskipti og pólitík Þegar öUu er á botninn hvolft er langnærtækast að setja þessa ákvörð- un Bandaríkjaþings í samband við þróun heimsviðskipta á síðustu árum. Þau rtiti sem áður mörkuðu sérstöðu sina með eindreginni andstöðu við Bandaríkin hafa týnt tölunni og ekki einu sinni Líbýumenn standa lengur í því að berjast gegn bandarískum áhrif- um af nokkrum krafti. Á sama tíma er það að verða eitt helsta hagsmunamál allra rikja heims að tryggja sér aðgang að heimsmörkuðum, skapleg kjör í viðskiptum við önnur ríki og aðUd að samningum sem í gUdi eru um heims- viðskipti. Það hefði verið hlálegt ef Banda- rUcjamenn hefðu aflétt viðskiptabanni gagnvart öUum ríkjum nema nágrönn- um sínum Kúbumönnum. Þó að and- stæðingar Castros séu sterkir í Banda- ríkjunum sýnir þetta þó að þeim era takmörk sett. Það sýnir líka að kalda stríðinu er ekki fyUUega lokið. Því er enn að ljúka. Það sem tekur við er þó ekki heimur þar sem mannréttindi og frelsi era endUega í neinu fyrirrúmi. Það er heimur heimsviðskipta þar sem gengið er út frá því sem vísu að frjáls viðskipti geti af sér siðferðis- og stjóm- málaverðmæti. En um það er hægt að efast og raunar fuU ástæða tU þess.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.