Dagblaðið Vísir - DV - 21.10.2000, Síða 20

20
Helgarblað
LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000
r>v
Siguröur Skúlason segir vinnubrögð og aðferðir Rimasar Tuminas hræra mjög í tilfinningalífinu:
Hafsjór hugmynda
Sigurður Skúlason er einn
þeirra leikara Þjóðleikhússins sem
hefur starfað með Rimasi Tuminas
að uppfærslu tveggja leikverka
Antons Tsjekhovs. í fyrra skiptið
fór Sigurður með hlutverk Kulyg-
ins í Þremur systrum sem Þjóð-
leikhúsið setti upp árið 1997. Um
síöustu helgi var Kirsuberjagarð-
urinn frumsýndur, en það er fjórða
verkið sem Rimas setur upp i Þjóð-
leikhúsinu og hið þriðja eftir
Tsjekhov.
Sigurður fer í Kirsuberjagarðin-
um með hlutverk Leoníds
Andrejevitsj Gajev, bróður óðals-
frúarinnar. Sigurður leikur í hlut-
verkinu á jafnt kómíska og
tragíska strengi persónu sinnar af
sjaldséðri einlægni. Yfirborð sýn-
ingarinnar er lygnt en undiraldan
er sterk þrátt fyrir að ná aldrei að
rjúfa yfirborðið.
í leikskrá er vitnað í orð Rimas-
ar þar sem segir: „Það er ekki
hægt að sýna kirsuberjagarðinn.
Hann er innra með okkur sjálfum.
Það er okkar að hlú að honum og
rækta.“
Hafsjór af hugmyndum
Likt og aðrar sýningar sem
Rimas hefur stýrt í Þjóðleikhús-
inu ber Kirsuberjagarðurinn
sterk persónuleg einkenni leik-
stjórans. Sigurður segir að megin-
einkenni Rimasar sem leikstjóra
sé sköpunarkrafturinn.
„Rimas er leiksviðsskáld. Hann
býr yfir ótrúlegum sköpunarkrafti
og hámn listrænum standard.
Hann hefur næmt auga fyrir öll-
um áhrifsþáttum einnar leiksýn-
ingar. Hann er óþrjótandi hafsjór
af hugmyndum og sögum um líf
persónanna í verkinu, um sam-
skipti þeirra jafnt utan sviðs sem
innan. Hann spyr endalausra
spuminga um líf hverrar einustu
persónu.“
Á æfingatímabilinu dregur
Rimas upp margvíslegar myndir
af heimi verksins og þeir sem
fylgjast með æfingum sjá að
margar tilraunir eru gerðar en
ekki er allt notað. Sumir myndu
kalla slíkar aðferðir timasóun en
Sigurður er fjarri því sammála
því.
„Þetta er ekki tímasóun. Rimas
elur leikarana á safaríkri fæðu.
Og þótt ekki sé allt notað seytlar
það inn og hreyfir við manni vits-
munalega og tilfinningalega.
Aldrei er jafn mikið að brjótast
um í manni tilfinningalega og
þegar Rimas leikstýrir. Það er
afar sjaldgæft að æfingar og
vinnubrögð leikstjóra hreyfi svo
við manni. Það á jafnt við um æf-
ingar á Þremur systrum og Kirsu-
berjagarðmum, að ég hló og grét
til skiptis og fann til undrunar og
aðdáunar í meira mæli en alla
jafna. Og um leið líður manni svo
vel í návist þessa manns, hann er
hvorutveggja góður maður og
mikill listamaður, það er aldrei
neinn æsingur í gangi eða láta-
læti, þótt verið sé að glíma við
stórar spurningar og mikil átök.
Og það sem gefur honum þetta
áhrifavald er fyrst og fremst frá-
bært innsæi. Rimas er mikill
mannþekkjari og hefur ótrúlega
djúpa innsýn í náttúru mannsins.
Hann er dramatískur en hefur
myljandi húmor og bræðir þessa
tvo eiginleika saman á sniRdar-
legan hátt.“
Engin tómleikakennd
Skoðanir Rimasar á leikhúsi eru
ekki allra. Hann sagði einhvers
staðar að „á frumsýningu byrjar
sýningin að deyja“ sem kann að
virðast nokkuð eigingjamt viðhorf
gagnvart áhorfendum.
„Aðaltími leikstjórans er æfinga-
DV-MYND ÞÖK
Tilfinningaleg umbrot
„Aldrei er jafn mikiö aö brjótast um í manni tilfinningalega og þegar Rimas leikstýrir. Þaö er afar sjaldgæft aö æfingar
og vinnubrögö leikstjóra hreyfi svo viö manni. Þaö á jafnt viö um æfingar á Þremur systrum og Kirsuberjagaröinum,
aö ég hló og grét til skiptis og fann til undrunar og aödáunar í meira mæli en alla jafna. “
timabilið þegar sköpunin fer fram
þangað til búið er að teikna upp
stærstu drætti sýningarinnar. Ekk-
ert er endanlegt, hvorki í list né
lífi. Endanleg niðurstaða er ekki til
- eða hvað? Því er það að þegar að
frumsýningu er komið er eins og
búið sé að taka ákvörðun um
hvemig hlutimir eigi að vera. Það
er búið að negla niður. Ferlinu er
lokiö og því fylgir oft söknuður.“
En söknuðurinn er ekki aðeins í
huga leikstjórans.
„Oft hendir það eftir gjöful æf-
ingatímabil að þegar fmmsýningin
er afstaðin hellist yfir mann tóm-
leikakennd. Það gerðist þó ekki
núna eftir frumsýninguna á Kirsu-
berjagarðinum. Samt er ég ekki
hissa, þrátt fyrir aö æfingamar
hafi verið óvenju gjöfular og
frjósamar; ég er bæði glaður og
þakklátur, ég lít á það sem forrétt-
indi að fá að starfa með Rimasi. Og
ferlið heldur áfram. Það fylgir
manni þegar vel er að hlutum stað-
ið.“
Veldur hver á heldur
Sigurður segir að það sé gifur-
lega mikils virði að fá hingað
heimsóknir frá erlendum leikstjór-
um sem bera með sér nýja
strauma. Hann tók á síðasta ári
þátt í uppfærslu þeirra Stefans
Metz og Philippe Bischof frá hinu
virta og heimsfræga Theatre de
Complicité i London á Krítar-
hringnum í Kákasus eftir Bertolt
Brecht.
„Stefan lagði mikla áherslu á lík-
amsfimi og næmi fyrir rými, sam-
leikurunum og framvindu sögunn-
ar í verkinu. Sýn hans byggist á
heildinni. Hann lagði svo mikið
upp úr smáatriðunum í sýning-
unni að gárungamir voru famir
að tala um svissneska úragerðar-
nákvæmni en þeir Stefan og Phil-
ippe eru einmitt frá Sviss. Krítar-
hringurinn var frábært „hand-
verk“.
En það er erfitt og raunar frá-
leitt að bera saman ólíka menn og
ólík verk. Hvort sem eru útlend-
ingar eða ekki. í raun er þetta ekki
spurning um hvaðan leikstjóri
kemur eða kyn hans eða aldur.
Spumingin snýst um hjartalag við-
komandi manneskju. Hér eins og
alls staðar annars staðar á það við,
að veldur hver á heldur.“
Kemur Rimas aftur?
Sigurður er ekki viss um að
Rimas komi aftur.
„Rimas er ekki allra, hvorki
leikhúsfólks né áhorfenda. Hann
gerir kröfur til allra, jafnt til sjálfs
sín sem samstarfsfólks, en hann
gerir ekki síður kröfur til áhorf-
enda. Það eru ekki allir tilbúnir
að taka því. Ég veit ekki hvort við
gemm okkur almennt grein fyrir
því hvað við erum heppin að hafa
fengið að njóta krafta hans jafn oft
og raun ber vitni. Hann er mjög
eftirsóttur leikstjóri núna um all-
an heim og það streyma til hans
viðurkenningar og vegtyllur nú
síðustu árin. Til marks um þessa
eftirsókn get ég sagt þér eitt lítið
dæmi sem er danski leikarinn
Jesper Vigant. Hann er mikill að-
dáandi Rimasar og hefur komið
nokkrum sinnum hingað til lands
til að fylgjast með honum að
starfi, bæði kom hann á æfingar á
Þremur systmm og á Kirsuberja-
garðinum, auk þess sem hann
dúkkaði upp á frumsýningu á
Kirsuberjagarðinum og hafði þá
tekið með sér leikhússtjórann
sinn til að fylgja málum eftir að fá
Rimas til Danmerkur. Þessi áhugi
og eftirfylgni Jespers er falleg og
aðdáunarverð. Ég vona svo sann-
arlega að Jesper verði að ósk
sinni. Og ég á líka þá ósk að
Rimas komi til okkar aftur, þó síð-
ar verði. Mér finnst hann hafa svo
mikið að gefa okkur.“
Vlö háiflifum lífinu
Sigurður er mjög hrifinn af
verkum Tsjekhovs og hefur, fyrir
utan Þrjár systur og Kirstuberja-
garðinn, tekið þátt í uppfærslum á
Platonov í Þjóðleikhúsinu og í
leiklestrum á verkum hans hjá
Frú Emilíu.
„Tsjekov fjallar fyrst og fremst
um manneskjuna og eðli hennar.
Hann skrifar um sitt samtímafólk,
en með þeim hætti að hafið er yfir
stund og stað. Mér er mjög minn-
isstæð ein setning úr Platonov,
þar sem ein persónan segir eitt-
hvað á þessa leið: ‘Við lifum ekki
lífinu til fulls. Við hálflifum líf-
inu.’ Er þetta ekki einmitt dæmi-
gerð lýsing á okkur nútímafóki.
Við finnum ekki almennilega fyrir
sjálfum okkur, við finnum til
óhamingju og óánægju, en tök-
umst ekki á við það í alvöru, við
nennum ekki að horfast í augu við
okkur sjálf og breyta okkur. Lát-
um okkur bara fljóta.“
Ijós og hlýja leikhússins
Greinilegt er að vinnan með
Rimasi hefur átt vel við Sigurð.
Hann hefur fimdið persónu Gajevs
í sjálfum sér og er sannur á svið-
inu. Hann virðist ekki leika - hann
er. Það er því erfitt að ímynda sér
Sigurð í öðru ævistarfi en starfi
leikarans. Sigurður fékk þó á yngri
ármn þá hugmynd að verða kaup-
maðurinn á hominu og gekk því í
Verzlunarskólann. Áður hafði
hann þó kynnst leikhúsinu náið og
þangað sneri hann aftur.
„Ég kom fyrst inn á leiksvið tíu
ára gamall í gegnum Listdansskóla
Þjóðleikhússins. Sem bam skynj-
aði ég jákvæða athygli í sviðsljós-
inu og sótti í leikhúsið til að reyna
að fullnægja óuppfylltum innri
þörfum. Ég sótti i ljós, hlýju og æv-
intýri leikhússins. Það gengur þó
aldrei til lengdar. Það er ekki hægt
að fela sig fyrir sársauka lífsins og
þjáningu í starfi eða listsköpun, þó
maður geti komist langt með það.
Það kemur ekkert til móts við
ófullnægða frumþörf nema það að
lifa hana beint og umbúðalaust.
Það er eitt af þvi sem mér hefur
lærst. Og kannski hefur leikhúsið
átt sinn þátt í þeirri lexíu. En und-
anfarin ár hef ég aðeins reynt að
hægja á mér og sleppa bindingunni
við leikhúsið eftir því sem ég hef
getað. Ég hef sótt um frí og leitað
hlés til að slaka á og skoða það sem
mér finnst skipta máli fyrir minn
lífsveg. Leikhúsið er bara hluti af
lífinu."
-sm