Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2000, Blaðsíða 28

28
Helgarblað
LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000
DV
Ósjálfstæði í
utanríkismálum
Steingrímur gegndi embætti
utanrikisráðherra í eitt ár,
1987-1988. Hann varð fyrir ámæli
margra sjálfstæðismanna á ferli
sínum sem utanríkisráðherra.
Hann vingaðist við Gorbatsjov
Sovétleiðtoga, átti samskipti við
PLO og kvaðst fús til að hitta
leiðtoga þeirra, Arafat, auk þess
sem hann kvaðst tilbúinn að taka
varnarsamninginn við Bandarík-
in til endurskoðunar vegna
deilna um hvalveiðar Islendinga.
Steingrímur segist hafa rekið
sjálfstæða utanríkisstefnu en tel-
ur öðru máli gegna um utanríkis-
ráðuneytið undir stjórn Halldórs
Ásgrímssonar:
„Á síðustu árum liggur mér
við að segja að Framsóknarflokk-
urinn hafi rekið utanríkisstefnu
í anda Sjálfstæðisflokksins.
Bandarikjunum er fylgt í blindni.
Ég veit ekki hvort þess finnist
mörg dæmi að við förum eigin
leiðir. Gleymst hefur að sjálfstæð
þjóö þarf að hafa eigin stefnu og
standa fyrir máli sinu. Hvernig
stóð til dæmis á þvi að íslending-
ar studdu ekki meirihluta þjóða
heims sem vildi fá úr því skorið
fyrir Alþjóðadómstólnum í Haag
hvort tilvist og notkun kjarn-
orkuvopna stangaðist á við al-
þjóðalög? Aldrei heyrði ég nein
rök færð fyrir þeirri afstöðu.
Mér þykir ekki síður vafasamt
að styðja viðskiptabannið á írak.
Að minu mati er banniö alvarleg
mistök sem verður að leiðrétta.
Fjöldamargir vel metnir einstak-
lingar hafa lýst hroðalegum af-
leiðingum bannsins. Það hefur
styrkt einræðisherrann Saddam
Hussein í sessi í stað þess að
veikja hann. Um leið hefur það
leitt hörmungar og dauða yfir al-
menning í landinu. Börnin líða
mest. Hátt settir starfsmenn
Sameinuðu þjóðanna hafa bent á
þessar staðreyndir hvað eftir
annað á undanförnum árum. Is-
lendingar hafa þagað.“
Utanlandsferðir og
sambandsleysi
Steingrímur segir frá eins og
honum er einum lagið og er gjarn
á að viðurkenna þau mistök sem
honum hafa orðið á. Um utanrik-
isráðherraár sín segir hann
þetta:
„Þetta rúma ár var mér eitt
það erfiðasta á fimmtán ára ferli
á formannsstóli Framsóknar-
flokksins. Ég fann fyrir því að
hafa ekki þau tengsl við grasrót-
ina sem ég vildi hafa. Tíðar utan-
landsferðir voru ein meginskýr-
ing þessa. Útilokað var að hafa
jafnmikil samskipti og áður við
flokksmenn og félög í kringum
landið. Af þessum sökum varð ég
fyrir gagnrýni innan flokksins,
ekki slst frá þeim yngri. Þeir
höfðu vanist þvi að hafa greiðan
aðgang að mér út af smáu og
stóru. í mínum huga var gagn-
rýnin réttmæt."
í framhaldi af þessu gerir
Steingrímur örlög flokksforingja
í utanríkisráðuneytinu að um-
talsefni:
„Erfitt var að vera utanríkis-
ráðherra og um leið málsvari
Framsóknarflokksins í efnahags-
málum. Hvoru tveggja var í raun
fullt starf. Efnahagsmálin eiga að
vera í brennidepli hjá formanni
stjórnmálaflokks. Þau snúa að
einstaklingum og fyrirtækjum og
þeim veruleika sem við er að
glíma í samfélagi á hverjum degi.
Utanríkismál gera það ekki. Þótt
utanríkismál séu afar mikilvæg-
ur málaflokkur eru þau varasöm
fyrir flokksleiðtoga."
Steingrímur Hermanns-
son segir Halldór Ás-
grímsson hafi unnið
gegn sér í Evrópumál-
um á bak við tjöldin í
Framsóknarflokknum
þegar EES-samningur-
inn var til umfjöllunar.
Halldór hafði á orði að
ef Steingrímur hætti
ekki þá myndi hann
sjálfur hverfa frá
stjórnmálaþátttöku.
Þetta tvennt varð til
þess að Steingrímur
sagði skilið við stjórn-
málin. Þetta kemur
fram í fyrsta skipti í
væntanlegri ævisögu
Steingríms, Forsœtis-
ráðherrann, sem kemur
út á nœstunni. Stein-
grímur segir þar klofn-
ing þingflokks Fram-
sóknarflokksins í EES-
málinu hafa verið sér
mikið áfrall. Orðrétt
segir í bókinni: „í
fyrsta skipti á for-
mannsferli mínum
snerist stór hluti þing-
flokks Framsóknar-
flokksins gegn leiðsögn
minni. Eftir þá niður-
stöðu taldi ég tímabœrt
að hætta stjórnmálaaf-
skiptum.“
í rétt óútkomnu þriðja bindi
ævisögu Steingríms Hermanns-
sonar sem heitir Forsætisráðherr-
ann er viða fjallað á opinskáan
hátt um samskipti hans við arf-
taka sinn, Halldór Ásgrímsson.
Því er lýst hvernig Halldór beitti
sér leynt og ljóst gegn Steingrími í
/ ævisögu sinni lýsir Steingrímur því hvernig afstaöan til þessa umdeilda kerfis varö þeim aö ágreiningsefni.
„Þótt kvótakerfiö væri nær alfariö smíö Landssambands íslenskra útvegsmanna var þaö löngu runniö Halldóri í
merg og bein. Hann tók gagnrýni á galla þess sem ádeilu á sig. Halldór varö aldrei þungbúnari en þegar hart
var deilt á fiskveiöistjórnunarkerfiö. Þegar verst lét setti hann hljóöan eöa hann rauk út af fundi. “
Halldór vann gegn
Steingríml
Um afgreiðslu EES segir Stein-
grímur:
„Þegar EES-samningurinn var
til lokaumfjöllunar á Alþingi vann
Halldór Ásgrímsson að því á bak
við tjöldin að fá þingmenn flokks-
ins til að sitja hjá í atkvæða-
greiðslu um samninginn. Ég hafði
lýst yfir andstöðu minni. Nánustu
fylgismenn Halldórs fylgdu hon-
um í þessu efni. [...] Ég varð fyrir
vonbrigðum með sum þeirra. Sér-
staklega sárnaði mér að Finnur
[Ingólfsson] og Ingibjörg [Pálma-
dóttir] brygðust. Ég hafði talið
þau á mínu bandi. Aðeins einu at-
kvæði munaði að ég lenti 1 minni-
hluta í eigin þingflokki."
Halldór Ásgrímsson hótaði að hœtta fengi hann ekki formannsstól. Kvótakerfið
runnið Halldórí í merg og bein. Vann gegn Steingrími bak við tjöldin í EES-mdl-
um. Steingrímur einangraður í Seðlabanka og hitti samherja á laun.
Oftast var kært með Halldóri og Steingrími og Steingrímur treysti Halldóri
Þess sárari uröu vonbrigöin þegar Halldór vann gegn formanni sínum í ákveönum málum og fékk gróna flokksmenn á
sitt band. „Þegar EES-samningurinn var til lokaumfjöllunar á Alþingi vann Halldór Ásgrímsson aö því á bak viö tjöldin
aö fá þingmenn flokksins til aö sitja hjá í atkvæöagreiöslu um samninginn. Éghaföi lýst yfir andstööu minni... Aö-
eins einu atkvæði munaöi aö ég lenti í minnihluta í eigin þingflokki. “
Evrópumálum og hrakti hann
smátt og smátt út í horn i sínum
eigin flokki.
Halldór Ásgrímsson beitti sér
fyrir jákvæðri stefnu gagnvart
EES innan Framsóknarflokksins
og tókst að koma í veg fyrir að
stofnanir hans útilokuðu stuðning
við samninginn. Steingrímur lýsir
andrúmsloftinu í samskiptum
þeirra Halldórs þannig:
„! þingflokki Framsóknarflokks-
ins talaði ég ákveðið fyrir þeim
sjónarmiðum að EES-samningur-
inn stangaðist á við stjórnar-
skrána. Halldór Ásgrímsson þagði
þegar þessi atriði bárust í tal.
Sömu sögu var að segja um önnur
ákvæði samningsins. Hann rök-
ræddi þau aldrei við mig.“
Steingrímur upplifði sig stöðugt
einangraðri í eigin flokki eftir að
andróður Halldórs varð skýr.
Um ástæður þess að Steingrím-
ur kaus að sækja um stöðu seðla-
bankastjóra segir hann:
„Eftir að undirgangurinn hófst
innan Framsóknarflokksins og
óþolinmæði Halldórs jókst var að-
eins spurning hvenær ég hyrfi að
öðrum störfum. Satt að segja átti
ég ekki úr mörgum kostum að
velja í því efni. Erlendis er barist
um starfskrafta fyrrverandi
stjórnmálaforingja. Þeir geta valið
úr spennandi verkefnum við
stjórn fyrirtækja eða störf á al-
þjóðavettvangi. Ég hefði getað orð-
ið sendiherra. Ég afþakkaði það.
Þá var ekki um margt að ræða.
Eftir áralanga návist við efna-
hagsmálin var Seðlabankinn ef til
vill rökréttasti vettvangurinn í
lok starfsævinnar."
Halldór óþolinmóður
Það kemur fram i bókinni að
Halldór Ásgrímsson vildi gjarnan
komast fyrr í formannsstól flokks-
ins en Steingrímur var honum
sammála um. Um óþolinmæði
Halldórs segir hann:
„Þennan vetur varð ég var við
vaxandi óþreyju Halldórs að kom-
ast í formannsstól Framsóknar-
flokksins. Fleiri en einn og fleiri
en tveir létu þess getið við mig að
hann léti í það skína í trúnaðar-
samtölum að færi ég ekki að hætta
gerði hann það sjálfur. Á flokks-
þinginu [1992] varð þessa enn
frekar vart. Hörðustu stuðnings-
menn Halldórs fyrir austan unnu
að því leynt og ljóst að hann fengi
sem flest atkvæði í formannskjör-
inu. Ég hafði hlotið nánast rúss-
neskt endurkjör allt frá formanns-
kosningu minni árið 1979. Á þing-
inu 1992 hlaut ég 286 atkvæði en
Halldór 35, sem ég var reyndar
ekki ósáttur við.“
Hispurslausar lýsingar Steingríms Hermannssonar í óútkominni ævisögu:
Ýtt út í kuldann