Dagblaðið Vísir - DV - 30.06.2001, Blaðsíða 17

LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2001
DV
Helgarblað
17
óþekk við félagana. Eiga kannski
marga vini og leikfélaga en eru
með uppreisn heima hjá sér.
Það er erfitt að vera foreldri
barns með ofvirkni, alveg eins og
það er erfitt að vera barn með of-
virkni. Foreldrarnir, sem oft eru
hið blíðasta og dagfarsprúðasta
fólk, eru kannski farnir að standa
sig að því að öskra á bamið! Og
við vitum öll að það á aldrei að
öskra á börn, hvort sem þau eru
ofvirk eða ekki.“
Skapofsaköst
„Krakkar með ofvirkni eiga það
jafnvel á hættu að verða fyrir lík-
amlegu ofbeldi af hendi foreldra
sinna þvi að þau eru búinn að
reyna þolrifin alveg út í gegn. Það
er ekkert eftir af þolinmæði og því
miður stafar það allt af því að
barnið er hreinlega veikt. Svo er
það hitt að þegar það er öskrað á
barn þá heyrir það ekki það sem
verið er að segja, heldur heyrir
það bara öskur. Börn með of-
virkni eiga það til að fá skapofsa-
köst. í bókinni er t.d. að finna
ýmsar ábendingar um hvernig er
hægt að bregðast við þessu. Það á
t.d. ekki að reyna að rökræða við
barn sem er í skapofsakasti, held-
ur á að bíða eftir því að barnið
verði orðið rólegt og því líði vel.
Þá getur foreldrið notað tækifærið
og spurt barnið: Þegar þér líður
svona eins og þér leið í gær, hvað
er það sem þú vilt? Hvað á ég þá
að gera? Þegar þú spyrð svona þá
er líklegt að barnið komi með
svar. Þá segir það þér kannski að
það langi bara til að sitja í fanginu
á þér. Að þú takir utan um það
eða eitthvað í þeim dúr, en þegar
barnið er tryllt og gengur í gegn-
um skapofsakast þá er ekki hægt
að ræða við það af neinu viti og
það er ekki hægt að ætlast til þess
af því.“
Voru víkingarnir ofvirkir?
Heldur þú að ofvirkni sé einn af
þessum svokölluðu tuttugustu ald-
ar sjúkdómum, í svipuðum skiln-
ingi og anorexía/átröskun sem oft
er litið á sem sjúkdómsafbrigði
nútímafirringar? Elín er ákveðin í
svörum og hefur greinilega
ígrundað málið:
„Nei, alls ekki. Ég held að það
hafi alltaf verið til ofvirkir ein-
staklingar. Þetta hefur fylgt mann-
kyninu frá upphafi. Á víkinga-
tímabilinu var örugglega skárra
að vera ofvirkur heldur en það er
í dag. Jafnvel hefur það bara ver-
ið fínt á köflum - sérstaklega ef
Uppeldisboðorðin 10
1. Meta skaltu börn þín eftir því
hvernig þau eru - en ekki eftir því
hvernig þú vilt að þau séu.
2. Líta skaltu á sérhvert barn sem
sjálfstæðan einstakling - ekki sem
krakkann.
3. Sinna skaltu sjálfum/sjálfri þér
og lifa ekki lífinu ! gegnum börnin
þín.
4. Taka skaltu vel eftir öllu sem vel
er gert, hvort sem það er í smáu eða
stóru - og veita því viðurkenningu.
5. Láta skaltu börnum þínum í té
óyggjandi upplýsingar eftir fremsta
megni. Treystu þeim síðan til að
vega þær og meta og draga af þeim
eigin ályktanir.
6. Þú skalt ekki láta börn þín nota
þig eða misnota, vegna þess að það
skaðar ÞAU.
7. Fela skaltu börnum þínum
ábyrgð hvenær sem færi gefst svo
að sjálfstæði verði þeim ekki um
megn.
8. Gera skaltu börnum þínum
Ijóst að þú elskir þau án skilyrða
hvort sem ákvarðanir þeirra falla þér
í geð eða ekki.
9. Gefa skaltu börnum þínum ráð-
rúm til að gera sér grein fyrir afleið-
ingum gjörða sinna, í stað þess að
halda yfir þeim hlífiskildi eins og þú
hefur tilhneigingu til.
10. Gleöjast skaltu innilega þeg-
ar forsjár þinnar er ekki lengur þörf -
því þá hefur þú haft árangur sem
erfiði.
um stráka var að ræða. Ekkert
vesen og ekkert mál, þetta hefur
bara nýst þeim í bardögum þar
sem þeir vógu mann og annan. í
íslendingasögunum er talað um að
menn hafi verið ódælir í æsku og
við könnumst öll við gamla mál-
tækið að einhver sé óalandi og
óferjandi. Það hefur samt örugg-
lega farið mikið eftir tímabilum,
stétt og stöðu hvernig fór fyrir of-
virkum börnum. Oft voru þessi
börn einfaldlega barin til hlýðni,
brotin niður, þannig að þau urðu
fljótt að vesalingum. En samfélag-
ið í dag, eins og við erum að lifa í
því, er ekkert sérstaklega auðvelt
fólki með ofvirkni. Það hentar því
engan veginn vel og margt má bet-
ur fara í því hvernig við tökum á
þessum málurn."
Öll þekking til staðar
„Skrefi á undan verður dreift
núna seinnipart sumars og við
ætlum okkur að gefa hana notend-
um að kostnaðarlausu. Ástæðan
fyrir því að viljum gera þetta
svona er sú að það er vissulega til
alls konar efni um þessi mál þar
sem er farið ítarlegar í saumana,
en ekkert hefur verið til af að-
gengilegu efni sem foreldrar geta
lesið og nálgast á auðveldan hátt.
Hingað til hafa sérfræðingarnir
mestmegnis verið að ljósrita efni
upp úr erlendum bókum og dreifa
því til foreldra. Það hefur ekki
verið á boðstólum neitt alíslenskt
efni fyrir foreldra ofvirkra barna.
Núna erum við búin að ráða bót á
því máli. Á hverju hausti heldur
Eirð, sem er félag sál- og sérfræð-
inga sem vinna m.a. með börnum
með ofvirkni, námskeið fyrir for-
eldra þessara barna. Við ætlum að
byrja á því að afhenda þeim og
foreldrafélagi misþroska barna
bókina svo að þau geti dreift
henni áfram til þeirra sem á
henni þurfa að halda, og það eru
fyrst og fremst foreldrarnir því
forvarnarstarfið byrjar hjá þeim!
Bókin á að vera til á heimilinu
sem uppflettirit. Stundum líða að-
eins örfá ár á milli þess að barnið
er greint með sjúkdóminn þar til
það fer í alvarlega neyslu, sem
segir okkur að við höfum skamm-
an tíma til að vinna það nauðsyn-
lega forvarnarstarf sem þarf með.
í dag erum við komin með miklu
betri leiðir til að greina ofvirkni
og alls konar raskanir heldur en
voru áður. Hér á landi eru bæði
þekking og allar aðstæður til að
geta unnið mjög markvisst starf,
öll tæki og tól eru til staðar en
hnífurinn stendur í kúnni þar
sem það vantar fólk og fjármagn
til að nýta þessi verkfæri. Biðlist-
inn á BUGL (barna- og unglinga-
geðdeild Landspítalans) er langur
og foreldrar þurfa að borga allan
annan kostnað af þessu sjálf. Þess
vegna kemur ekki annað til
greina en gefa þeim þessa bók,“
segir Elin Elísabet að lokum.
Góðgerðarfélagið Stoð og styrk-
ur er núna að selja geisladisk með
sígildum islenskum dægurlögum.
Allur ágóði af diskinum rennur til
verkefnisins.
Margrét Hugrún Gústavsdóttir
starfar sem lausapenni á DV
Elín Elísabet segir aö ofvirk börn leiöist oft út í neyslu.
„Ástæöan fyrir því að ofvirk börn leiðast oft auðveldlega út í neyslu og misnotkun á vímuefnum og áfengi er
margþætt og jafn einföld og hún er flókin. Það fer oft saman með ofvirkninni að barnið er kvíðið og þunglynt.
Frá M. Night Shyamalan,
höfundi og leikstjóra
“Thé Sixth Sense”
BRUCE WILLIS
SAMUEL L. JACKSON
Ef Unbreakable er ekki inni
jr_
bá færðu hena FRITJ næst
hegar bú kemur.
LÁGMÚLI 7
SPÖNGINNI
GEISLAGÖTU 10 AKUREYBI