Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.2001, Page 10

10
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dvdreif@dv.is
Akureyri: Strandgata 31, sími: 460 6100, fax: 460 6171
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerö: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverö 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins I stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndþirtingar af þeim.
Réttarfarsbrestur
Brotalöm er í einum af fimm hornsteinum vestræns lýð-
ræðis hér á landi. Þótt þættir á borð við kosningar, mann-
réttindi, valddreifingu og gegnsæi séu með nokkrum und-
antekningum í þolanlegu lagi hér á landi, fer því fjarri, að
sómasamlega sé haldið á lögum og rétti.
Stofnanir ríkisvaldsins tryggja ekki öryggi borgaranna
nægilega vel. Dómar yfir ofbeldishneigðum síbrotamönn-
um eru vægir eins og ótal dæmi sanna. Nýlegur þriggja
ára dómur í óvenjulega grófu ofbeldismáli er ávísun á
meira af sama ofbeldi eftir skamman tima.
Umræðu um væga dóma er drepið á dreif með deilu um,
hvort fangelsisdómar eigi að vera uppeldi eða hefnd. Þeir
hafa í rauninni hvorugt hlutverkið. Fangelsisdómum er
ætlað að losa þjóðfélagið við hættulega menn, suma um
tíma, meðan þeir ná áttum, en aðra ævilangt.
Tilgangslaust er að reyna að ala síbrotamenn til betri
hegðunar, jafnvel þótt fangelsin væru rekin sem slíkar
stofnanir með ærnum kostnaði. Fólk á hins vegar þá
kröfu á hendur ríkinu, að það sjái um, að hættulega of-
beldishneigðir síbrotamenn verði ekki á vegi þess.
Vandinn er sumpart, að dómarar beita oft lægri kanti
svigrúmsins, sem þeir hafa. Ennfremur hafa þeir tilhneig-
ingu til að leggja ekki saman brot, þegar þeir dæma sí-
brotamenn, heldur veita þeim magnafslátt. í færri tilvik-
um hefur Alþingi sett dómurum of þröngt svigrúm.
Alþingi þarf að fara yfir gildandi ákvæði laga um þyngd
refsinga og færa ofar svigrúmið í lengd dóma í sumum til-
vikum, einkum í síbrotum. Jafnframt þarf að mennta
starfandi dómara betur til að fá þá til að skilja, að svigrúm
í lögum er ekki aðeins sett til að nota neðri kantinn.
Framkvæmdavaldið á sinn þátt í öryggisleysi manna.
Það rekur svo fámenna og lélega löggæzlu, að hún ein
slíkra stofnana á Vesturlöndum getur ekki varið miðbæ
höfuðborgarinnar fyrir drukknum skríl. Slíkt ástand er
hvorki í London né New York, París né Amsterdam.
Virðingarleysi framkvæmdavaldsins fyrir limum og
eignum fólk er slíkt, að nú er í alvöru ráðgert að halda hér
að ári í einum rykk tvo fundi óvinsælla stofnana, sem eru
samkvæmt reynslunni til þess fallnir að draga að sér at-
hygli ofsafenginna mótmælenda af ýmsu tagi.
Framkvæmdavaldið rýrir á ýmsan annan hátt stöðu
laga og réttar í landinu. Ríkið hefur lagt fram kröfur um
bótalaust eignarnám í þinglýstum landeignum bænda
víða um land. Slík árás á eignaréttinn væri. óhugsandi í
nokkru ríki, sem flokkast til lýðræðisríkja jarðar.
Sem betur fer hafa borgarar landsins öðlast mikilvæg-
an búhnykk lýðræðis í aðgangi að yfirdómstólum úti í
heimi. Þegar héraðsdómarar og jafnvel hæstaréttardómar-
ar ganga erinda ríkisvaldsins gegn fólki, eiga menn kost á
að kæra til Strassborgar, Bruxelles eða Haag.
Þess vegna nær ásælni ríkisins í eigur bænda ekki fram
að ganga. Þess vegna hefur ríkið á ýmsum sviðum orðið
að draga saman seglin í yfirgangi gegn borgurum lands-
ins. Þess vegna hefur réttarstaða íslendinga batnað og
þessi fimmti hornsteinn lýðræðisins styrkzt að mun.
Réttarbótin að utan virkar aðeins í borgaralegum mál-
um, þar sem einstaklingar eða samtök einstaklinga geta
sótt rétt sinn til útlanda. Hún nær ekki til sakamála. Eng-
in leið er fyrir fólk að kæra ríkið til Strassborgar, Brux-
elles eða Haag fyrir að láta síbrotamenn ganga lausa.
Þessi vandamál eru margrædd. Endurbætur þurfa ekki
að vera flóknar. Ráðamenn láta eigi að síður reka á reið-
anum og efna í mesta lagi til enn eins fundarins.
Jónas Kristjánsson
LAUGARDAGUR 7. JULI 2001
DV
Ættarmótið leynir sér
Jóhannes
Sigurjónsson
blaöamaður
„Ættarmótið leynir sér ekki.“
Þessi setning er sennilega meira
notuð á íslandi en hjá öðrum
þjóðum. Fyrst og fremst auðvitað
þar sem að hún er á íslensku og
því ekki öðrum eins töm á tungu,
en í annan stað einnig af því við
mörlandar eru uppteknari af ætt-
um og ættfræði en aðrir heimsbú-
ar. Þetta er yfirleitt sagt þegar
skyldir þykja líkir og byggir á
grunni hins gamalkveðna að
margt sé líkt með skyldum. Menn
eru duglegir við að þekkja ættar-
mót og sjá svip af hinum og þess-
um í andliti þessa og hins. Sumir,
einkum kvenfólk, þykjast jafnvel
sjá ættarmót á nýfæddum börn-
um og fylgir gjarnan upptalning,
nefið er frá afanum, augun frá
mömmunni, hakan frá pabbanum
og hlaupalagið greinilega frá Sig-
mundi frænda og býttar engu þó
barnið sé ekki farið að ganga og
Sigmundur frændi hafi aldrei í
lífinu tekið á rás.
Ég hef alltaf verið dálítið efins
um glöggskyggni kvenna á ættar-
mót komabarna eða allt frá því
ég fór meö mömmu og ömmu til
þess að skoða nýfætt barn systur
minnar fyrir margt löngu. Við
fengum að skoða barnið í gegnum
gler og þarna lá litla frænka min
ásamt og með öðrum nýbura.
Amma og mamma voru fljótar að
sjá ættarmótið, blessað barnið
var lifandi eftirmynd afa síns og
bar einnig sterkan svip af móður
sinni og ýmis einkenni fjar-
skyldra ættingja sem ég hafði
aldrei séð. Mér fannst hins vegar
bamið fyrst og fremst líkjast öðr-
um nýfæddum börnum og engum
öðrum og sagði það og þá var
fussað og sveiað og eitthvað tuldr-
að um að karlmenn væru staur-
blindir á ættarmót eins og svo
margt annað.
Auðvitað kom svo í ljós að
bamið, sem við vorum að horfa á
og sem ömmu og mömmu þótti
svona óskaplega líkt sínu fólki,
var vitlaust barn. Systir mín átti
sem sé hitt bamið á stofunni og
barnið með ættarmótið, sem
leyndi sér sko ekki, var meö öllu
óskylt okkur. Einu tengsl þessara
barna voru þau að afar þeirra
höfðu leikið saman í fótboltaliði
Völsungs fyrir fjörtíu árum en
það hefur ekki enn verið sannað
að það hafi mótandi áhrif á útlit
afkomenda manna að vera í sama
fótboltaliði.
Það er því ekki furða þó ég
glotti jafnan í kampinn þegar fólk
(konur) fer aö tuða um ættarmót
og hvað þetta barn sé nú líkt hin-
um og þessum úr ættinni.
Af góðum ættum
En ættir skipta auðvitað máli og
íslendingar leggja mikið upp úr því
að vera af góðum og gildum ættum.
Ættartölur eru gefnar hér út í tug-
um binda, niðjatöl skráð og þeim
dreift meðal fólks og ættar- og
niðjamót haldin út um allt land yfir
sumarið. Og menn gera ekki mikið
annað á meðan því flestir eru af
ýmsum ættum og eiga maka sem
eru af enn öðrum ættum þannig að
það er þeyst á milli ættarmótanna í
blóðspreng um hverja helgi og
verður yfirleitt að velja og hafna
því enginn getur sótt öll ættarmót
sem í boði eru.
Ég fór á ættarmót á dögunum,
eða öllu heldur niðjamót Guðna
Kjartanssonar og Hjálmfríöar ís-
leifsdóttur, langafa míns og
langömmu. Þetta er Hælavíkurætt-
in, mikil ætt og merkileg eins og
títt er um íslenskar ættir. íslend-
ingar eru nefnilega allir stórættað-
ir eða í það minnsta af góðum ætt-
um. t útlöndum eru það bara örfá-
ar ættir sem eitthvað kveður að,
má nefna Kennedy-fólkið og
Rockefeller-slektið í Bandaríkjun-
um og Windsor-gengið í Bretlandi.
Á íslandi eru allar ættir jafnmerki-
legar, að minnsta kosti að mati
þeirra sem í þeim eru. Auðvitað er
stundum muldrað um fjölskyldurn-
ar fjórtán sem eiga ísland og eru af
Engeyjarætt, Viðeyjarætt, Flateyj-
arætt og Æðeyjarætt, eða hvað þær
nú heita allar þessar eyjaættir. Og
það má vel vera að þessir eyjar-
skeggjar eigi ísland en það gerir
þeirra ættir ekkert merkilegri en
Hælavíkurættina mina, Hraunkots-
ættina, Buchsættina og aðrar ættir
hér á landi.
„Ég hef
alltaf ver-
ið dálítið ef-
ins um glögg-
skyggni
kvenna á ættar-
mót kornabarna eða
allt frá því ég fór með
mömmu og ömmu til þess
að skoða nýfætt bam syst-
ur minnar fyrir margt
löngu. “
14% skalli
En ég fór sem sagt á ættarmót
á dögunum. Þegar ég kom á svæö-
ið þá fór ég strax að gjóa augum á
liðiö til að komast að raun um
hvort ættarmótið leyndi sér eða
hvort ég sæi eitthvað í fari fólks
sem ég þekkti frá sjálfum mér og
mínum. En ég svo sem komst
ekki að neinni endanlegri niður-
stöðu.
Þarna voru um 250 manns af
öllum stærðum og gerðum. Ung-
lingarnir voru unglegri en ég,
öldungarnir ellilegri. Jafnaldrar
mínir voru farnir að fitna og
grána eins og ég. Mestan part var
þetta þó blanda af allskonar fólki
sem ég hefi séð i öllum ættum. Og
þó, ég get ekki svarið fyrir að
nokkur ákveðin einkenni væru
óvenju áberandi hjá mörgum okk-
ar. Þegar bróðir minn kom á stað-
inn, spurði hann mig hvort ég
hefði séð frænda sinn og góð-
kunningja sem ég þekkti ekki í
sjón og bað því um lýsingu á
manninum. „Ja, hann að verða
Villidýrin á vellinum
Sjónarhorn
Ótrúleg umræða hefur verið að
stigmagnast í öreindarsamfélag-
inu Islandi undanfarin misseri,
umræðan um kynþáttafordóma.
Það eru ekki mörg ár síðan að Is-
lendingar töldu sér trú um að
þeir væru hátt yfir slíka fordóma
hafnir, hér örlaði ekki á kyn-
þáttafordómum. En margt hefur
breyst. Meðal annars það að hing-
að hefur flust fólk til að starfa og
lifa, sem hefur annan lit á húð
sinni, dökka húð en ekki þá
svínslitu sem Norðurlandabúar
gjarnan hafa. Fólki þessu hefur
farnast vel og verður fyrir öfund
og illgirni miður vel lukkaðra ís-
lendinga.
Það er líkt með manninum og
sauökindinni, að hann þolir illa
hin ýmsu afbrigði af sjálfum sér.
Hvítar kindur eru sagðar hafa
hom í síðu mórauðra og svartra.
Eins hefur hvíti maðurinn illa
þolað hinn svarta um árhundruð
og sambúö kynþáttanna verið
stirð svo ekki sé meira sagt.
Botnleðja þjóðfélagslns
Mér brá illilega í vikunni þegar
í ljós kom að jafnvel á mínum
uppáhaldsskemmtistað, á Vellin-
um með stórum staf, örlar á ill-
vilja í garð öðruvísi fólks. Vestur
í bæ skemmta einhverjir delar
sér við það að úthúða hörunds-
dökkum leikmanni KR með
ósmekklegum ummælum sem
ekki verða endurtekin hér. En
fúlmenni þessi láta engan í friði,
ekki heldur hvíta leikmenn eða
dómara. Þessa þróun verður aö
stöðva þegar í upphafi.
Því miður eru villidýr laus á
vellinum - þar sitja i stúkunni
mannkerti sem ætti að banna að-
gang, fámennur hópur en ill-
skeyttur. Mér er sagt að KR-ingar
hafi þurft að útiloka frá velli sín-
um hóp manna sem viðhaföi því-
líkan munnsöfnuð að ekki varð
við unað.
Boltabullur er nýr hópur fólks
hér á landi, botnleðja þjóðfélags-
ins, ölsvelgir meö nettar ístrur og
kámugan munn, menn sem hafa
ánægju af uppþotum og óeirðum
en minni af listgreininni knatt-
spyrnu. I vímunni lætur þessi
óþjóðalýður dólgslega. Leikmönn-
um líður sumum svipað og kisu
litlu sem tiplar léttilega fram hjá
blóðhundunum á myndinni sem
fylgir þessu skrifi. Þeir geta átt
von á ýmsu misjöfnu frá skríln-
um á áhorfendapöllunum -
minnihluta sem tekur öll völd í
stúkunni.
I umræðunni undanfama daga
var einhvers staðar minnst á
sómamanninn Egil rakara sem
studdi KR drengilega um áratuga-
skeið í blíðu og striðu. Það heyrð-
ist vel í þeim raddsterka manni.
Sem leikmaður með öðru liöi