Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.2001, Blaðsíða 18

18
LAUGARDAGUR 7. JÚLÍ 2001
I>V
Helgarblað
Listamenn yfirgefa borgina og halda í sveitina:
Næði til að skapa og skilja
- Breiðafjarðareyjar vinsælar en líka afskekkt eyðibýli
Jónas Sen
Dansandi hljómsveitarstjóri “
Einu sinni voru virðuleg hjón á
miðjum aldri að dreypa á kampavíni í
Þjóöleikhúskjallaranum eftir leiksýn-
ingu. Þá gekk til þeirra tónlistarmað-
ur úr klassíska geiranum sem þau
könnuðust aðeins við. Hann var fullur
og reikull í spori og stillti sér upp fyr-
ir aftan konuna. Skyndilega greip
hann um brjóstin á henni og sagði
gormæltur: „Hvað segigðu, þagna
gamla gaddavígshógan þín?“ Eigin-
maðurinn gapti en sagði svo: „Þorir
þú að endurtaka það sem þú sagðir?"
Tónlistarmaðurinn gerði það. Þá
kýldi eiginmaðurinn dónann, braut
nokkrar tennur og rotaði hann.
Allir vita að svona uppákomur eru
ekkert einsdæmi í skemmtanalífinu.
Ég held þó að tónlistarfólk í klassík-
inni hagi sér yfírleitt skikkanlega,
þeir sem ég þekki eru að minnsta
kosti fremur látlausar týpur. Þeir eru
ekkert að hneyksla fólk og eru síður
en svo eins og rokkararnir sem leyfa
sér allt mögulegt.
Fyrir um tuttugu og fimm árum
siðan var Megas sá tónlistarmaður
sem gekk hvað lengst fram af fólki.
Fyrsta platan hans var til heima hjá
mér þegar ég var lítill og ég hlustaði
oft á hana. Einu sinni spurði ég bekkj-
arfélaga minn hvað honum fyndist
um Megas eftir að hafa sagt honum
frá textanum um Guð sem býr í
galeiðunni, gaddavírnum og öðru. Fé-
lagi minn þagði lengi en sagði svo
loks: „Hann er geðveikur".
Ég minnist þess ekki að nokkur
hafi haldið eitthvað svipað um tónlist-
armann i klassikinni á þessum tíma.
Þeir sem sömdu nútímatónlist voru
að vísu taldir úrkynjaðir og sumir
áttu meira að segja að vera að boða
dómsdag tónlistarinnar. En ekkert
meira en það.
í dag eru sinfóníutónleikar, ljóða-
tónleikar og kammertónleikar óskap-
lega virðulegar samkomur. Tónlistar-
fólkið er í snyrtilegum fötum og eng-
um söngvara eöa hljómsveitarstjóra
dytti í hug að kveikja í sér til að skapa
stemningu, eins og einn meðlimur
þýsku hljómsveitarinnar Rammstein
geröi i Laugardalshöllinni fyrir
skemmstu. Ekki heldur myndi nokk-
ur kammersveit saga í sundur lifandi
hænur á tónleikum.
Einstaka klassískur tónlistarmaður
reynir þó að skera sig úr með klæða-
burði eða látbragði, og eins og gengur
eru sumir meira sannfærandi en aðr-
ir. Fyrrverandi aðalhljómsveitarstjóri
Sinfóníuhljómsveitar íslands, Rico
Saccani, reyndi t.d. allt til að vekja
sem mesta athygli á sjálfum sér þegar
hann var að stjórna. Hann dansaði
hálfgerðan steppdans og baðaði út öll-
um öngum og það skal viðurkennt að
stundum var það skemmtilegt. Það er
allt í lagi að sleppa sér þegar maður er
Rétt eins og farfuglanir koma
vængjum þöndum til íslands á
vormánuðum frá hinum vermdu
löndum er jafnsjálfsagt að lista-
menn landsins kveðji borgina um
svipað leyti og haldi út á land.
Margir í þeirra hópi eiga sér þar
einhvern samastað í tilverunni,
þar sem þeim gefst næði til að
rækta andagiftina og einhenda sér
í að skilja og skapa. Frægasta
dæmið um þetta er efalítið Hall-
dór Laxness sem sat löngum
stundum á sumrin á gistihúsum
úti á landi og skrifaði, svo sem á
Eyrarbakka, Laugarvatni og Hótel
Búðum. En kíkjum á nokkur
dæmi úr nútímanum.
Skáldið á Móeiðarhvoli
Fram hefur komið að á haust-
mánuðum muni koma út saka-
málasaga eftir Skerjafjarðarskáld-
ið Davíð Oddsson forsætisráð-
herra. Davíð má ótvírætt telja í
hópi listamanna eftir að hafa
skrifað leikrit, smásögur og fleira
slíkt auk skáldsögunnar væntan-
legu. En til þessarar tómstunda-
iöju þarf ráðherrann næði, ekki er
vænlegt til árangurs að sitja á
sinni þúfu heima í Skerjafirði eða
þá í Stjórnarráðshúsinu þar sem
hver betlilúkan á eftir annarri
skurkar fyrir skáladyrunum. Þeg-
ar vel liggur á Davíð rennir hann
stundum austur á Þingvöll og sit-
ur þar við skrif í kamesi sínu, sem
er í tveimur burstum af fimm í
Þingvallabænum.
En síðan á Davíð líka sjálfur
sinn eigin sumarbústað á Móeið-
arhvoli í Hvolhreppi. Á þeirri jörð
sátu löngum kappar af svonefndri
Thorarensenætt en Ástriður, eig-
inkona Davíðs, er einmitt af þeim
meiði. „Skein yfir landi sól á sum-
ardegi og silfurbláan Eyja-
fjallatind,“ sagði listaskáldið góða
þegar hann lýsti staðháttum í
Rangárþingi. Og það er víðsýnt
að stjórna verkum eins og fimmtu sin-
fóníu Shostakovich eða plánetunum
eftir Gustav Holst, en það á ekki eins
vel við i annarri tónlist. Til dæmis er
sinfónia eftir Beethoven svo háleit og
þrungin andagift að ekkert má draga
athyglina frá henni.
Saccani fór í fýlu í vor og sagði upp.
Hann komst nefnilega að því að hann
var ekki alveg eins vinsæll og hann
hélt, þrátt fyrir allt hoppið á tónleik-
um. Hljómsveitin vildi ekki hafa hann
fyrir aðalhljómsveitarstjóra eftir
næsta vetur þó henni fyndist að öðru
leyti allt í lagi að vinna með honum
áfram. Mogginn birti frétt um málið
og þar gaf Saccani opinbera yfirlýs-
ingu um að þetta væri allt saman
óskiljanlegt. Það hefði nefnilega verið
hann sem uppgötvaði Sinfóníuna og
það væri honum að þakka að hún spil-
aði svona vel.
Þetta er auðvitað ekki rétt. Aðrir
eiga heiðurinn af velgengni Sinfóni-
unnar, þar á meðal hljómsveitarstjór-
arnir Petri Sakari og Osmo Vanska,
sem unnu mikið og gott uppbygging-
arstarf á árum áður. Saccani kom þar
hvergi nærri. Persónulega finnst mér
ágætt að hann sé hættur; maður var
orðinn leiður á þessari kjánalegu yflr-
borðsmennsku.
En þó brotthvarf Saccanis sé ekki
teljandi áfall fyrir íslenskt tónlistarlíf
væri mun alvarlegra ef tónlistarkenn-
arar gæfust upp og hættu sínu starfi.
Þvi miður gæti það gerst þvi kjarabar-
átta þeirra virðist vonlítil. Það eru
víst engir peningar til! Tónlistarkenn-
urum líður eins og ræningjanum í
Bandaríkjunum sem fyrir nokkrum
árum kom inn í búð fyrir hádegi þeg-
ar ekkert var að gera, mundaði byssu
að verslunareigandanum og skipaði
honum að tæma kassann. Kassinn var
hins vegar hálf tómur fyrir svo ræn-
inginn lokaði verslunareigandann inn
í bakherbergi og afgreiddi sjálfur í
þrjá tíma. En þá komst löggan á snoð-
ir um ódæðið, fór i búðina og hirti
ræningjann.
Rétt eins og Saccani eru tónlistar-
kennarar að reyna að vekja á sér at-
hygli enda eru þeir að vinna mikil-
vægt starf eins og fjölmargar rann-
sóknir á áhrifum tónlistarnáms stað-
festa. Því er óskiljanlegt að tónlistar-
kennsla sé ekki almennilega launuð.
Vissulega er kominn tími til að fólk
átti sig á því að tónlistarkennsla er
hornsteinn þeirrar tónlistarmenning-
ar sem íslendingar monta sig æ meira
af og í rauninni mikilvægasti hluti
allrar tónlistariðkunar. Hvar væri
Sinfónían, Saccani og allir hinir ef
tónlistarkennarar hefðu gefist upp
fyrir löngu? Ég segi bara þetta: Þið
flna fólk sem hafið með laun tónlistar-
kennarar að gera, ef þið viljið al-
mennilega tónlist þá kostar það pen-
inga. Borgið tónlistarkennurum al-
mennilegt kaup - og það strax!
SBS
I Flatey á Breiöafiröi
Flatey á Breiöafiröi býryfir seiö frá liönum tíma. Þar eiga ýmsir listamenn sér verustaö t.d. Atli Heimir Sveinsson tónskáld og Guömundur Pál Óiafsson, Ijós-
myndari og rithöfundur.
frá Móeiðarhvoli svo væntanlega
gefur það ráðherranum innblást-
ur til góðra verka, hvort sem það
er að skrifa eða stýra einu stykki
þjóðfélagi.
$jón á Bakkanum og
Olafur í Götu
Seiður liðins tima er á sveimi á
Eyrarbakka og margir listamenn
hafa átt sér þar griðastað. Á síð-
asta ári keypti skáldið Sjón lítið
hús á Eyrarbakka sem Inghóll er
nefnt. Húsið var áður í eigu Svav-
ars Gestssonar sendiherra. „Allir,
ekki bara listamenn, hafa gott af
því aö eiga svona samastað fyrir
utan borgina. Þó Reykjavík sé að-
eins smámynd af borg er hún
stuðandi og gott að flýja hana. Það
er og gott að halda tengslum við
landsbyggðina," segir Sjón. Síð-
asta árið
hefur