Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.2001, Blaðsíða 28

28
37
Helgarblað
LAUGARDAGUR 25. ÁGÚST 2001
DV
LAUGARDAGUR 25. ÁGÚST 2001
DV
Helgarblað
„Nokkrum klukkustund-
um eftir að skýrsla Skipu-
lagsstofnunar er lögð fram
keppast menn við að segja
að stofnunin hafi sent frá
sér mjög vandað og gott
álit. Mér þykir þetta fljót-
fœrnisleg ályktun. “
stuðningsmenn hans. Það hefur runnið
æ betur upp fyrir mér hvað það hefur
raunverulega lítið áunnist i borginni á
þessum árum sem R-listinn hefur verið
við stjórn. Því sárara þætti mér ef hann
næði endurkjöri næsta vor. Hann á það
ekki skilið miðað við doðann sem ein-
kennir störf hans og setur æ meiri svip
á borgarlífið.
Sem menntamálaráðherra hef ég
margsinnis rekið mig á það hve erfitt er
að fá fram niðurstöðu frá borginni. Oft
er leitast við að skjóta sér undan ábyrgð
með útúrsnúningum og jafnvel óbilgimi
sem ég hef ekki kynnst í samskiptum við
aðrar sveitarstjórnir."
- Nú virðist Ingibjörg Sólrún njóta
mikils trausts, er ekki vonlaust að fella
hana?
„Þú veist að í stjórnmálum er ekkert
vonlaust. R-listinn á allt undir því að
Ingibjörg sé þar í forystu og þar er ekk-
ert kappsmál að beina athyglinni að öllu
því margflokka liði sem stendur á bak
við hana. Það fer heldur ekki fram hjá
manni að Ingibjörg á öfluga málsvara á
flölmiðlunum."
- Eins og hverja?
„Menn þurfa ékki annað en að lesa
eða hlusta til að verða varir við það.“
T ‘T'íkjum fyrst að málefnum Árna
1 / Johnsens. Fékkst þú einhverju
V sinni ábendingu um að hann
vœri að fremja lögbrot?
„Nei, ég fékk aldrei slíka ábendingu
og hafði ekki heldur hugboð um það.
Mál byggingarnefndarinnar voru aldrei
rædd við mig á þeim forsendum að
menn kæmu til mín og segðust óttast að
verið væri að fremja lögbrot undir hatti
byggingarnefndar Þjóðleikhússins. Ég
held að enginn sem hefur starfað með
Árna Johnsen, hvorki ég né aðrir, hafl
grunað Árna um að misfara með opin-
bert fé. En allir vissu af dugnaði hans.“
- Var það ekki áfall fyrir þig sem vin
Árna Johnsens þegar þetta mál kom
upp?
„Verst er fyrir hann sjálfan að hafa
farið inn á þessa braut, en þetta var
áfall fyrir mig, eins og alla sem þekkja
Árna Johnsen. Það er oft sagt að þeir
sem kynnist sorg fari í gegnum mis-
munandi stig á ferlinu, til dæmis reiði
og sárindi. Ég hef gengið í gegnum það
í þessu máli sem vekur sömu tilfmning-
ar og sorg.“
- Hefuróu talað vió Árna eftir aó þetta
gerðist?
„Já, við hittumst einu sinni heima
hjá mér.eftir að hann hafði lýst þvi yfir
að hann hygðist hætta þingmennsku.
Við töluðum saman lengi. Það var vin-
áttusamlegt samtal en alvarlegt um erf-
ið mál.“
- Hafa þá ekki orðið vinslit að þinni
hálfu?
„Hvers vegna vinslit? Eins og ég
sagði, í máli eins og þessu gengur mað-
ur í gegnum ákveðið ferli sem hefur
mismunandi áhrif á tilfinningalífið og
skapar vanmáttarkennd gagnvart ýmsu
því sem gerist. Ferlinu er ef til vill ekki
lokið. Mér finnst að vinslit eigi ekki að
vera lokapunkturinn á málinu í sam-
skiptum okkar Árna. Vinátta felst ekki
í því að bregðast mönnum þegar á reyn-
ir vegna erflðleika."
Mikilvægt aö standast áraun
- Margrét Frímannsdóttir sagði á dög-
unum aó afsögn af þinni hálfu œtti aó
koma til greina. Ertu sammála því?
Ætla að vernda RÚV
- Víkjum að Ríkisútvarpinu. Á það að
fara af auglýsingamarkaði?
„Það er ljóst að það þrengist um á
auglýsingamarkaði og keppinautar Rík-
isútvarpsins eru að hagræða hjá sér.
Það sama verður Ríkisútvarpið að gera.
Þar eiga menn ekki sjálfkrafa að líta svo
á að tekjutapi eigi að mæta með því að
hækka afnotagjöldin. Ég hef ekki orðið
var við að dagblöðin mæti tekjutapi
með því að hækka áskriftargjöldin. Það
er ekki stefna mín að Ríkisútvarpið eigi
að fara af auglýsingamarkaði. Ég vil að
því verði breytt í hlutafélag í eigu ríkis-
ins og að innan þess eigi að hagræða,
eins og gert er á hinum almenna mark-
aði.“
- Hvað með aó setja Rikisútvarpið á
fjárlög?
„Ég tel að það séu þrjár leiðir til að
innheimta tekjur Ríkisútvarpsins, fyrir
utan tekjur af auglýsingum. Það eru af-
notagjöldin, það er nefskattur og að Rík-
isútvarpið verði eins og hver önnur fjár-
lagastofnun. Þá myndu skattgreiðendur
borga í rikissjóð og ríkissjóður og al-
þingi deildu síðan ákveðnu fé til Ríkis-
útvarpsins. Innheimtukostnaður Ríkis-
útvarpsins er mjög hár og fólki er illa
við þessar svokölluðu njósnir um eig-
endur á sjónvarpstækjum. Með því að
setja RÚV á fjárlög myndum við draga
úr þessum afskiptum. í skoðanakönnun
hefur komið fram, að 42,9% vilja að Rík-
isútvarpið fái opinberar tekjur með al-
mennri skattheimtu, eða á flárlögum,
33,7% vilja afnotagjaldið.
Það stendur þróun Ríkisútvarpsins
fyrir þrifum að ekki er pólitískur meiri-
hluti til að breyta fyrirkomulagi þess.
Þeir sem telja sig helstu talsmenn ríkis-
útvarps í almannaþágu eru að verða
helstu óvinir þess ef þeir leyfa fyrirtæk-
inu ekki að þróast í samræmi við
breyttar aðstæður."
Aðdáandi Bruce Willis
- Þú ert með heimasíðu sem þú viróist
sinna mjög vel, fer ekki óskaplegur timi í
hana?
„Það er afstætt en mér finnst hann
ekki mikill vegna þess að ég hef ánægju
af því að sinna síðunni. í blaðamennsk-
unni í gamla daga var ég oft á ferðalög-
um og vandist því að setjast síðan niður
og skrifa lýsingu.á atburðum. Pistla-
skrifm á heimasíðunni eru framlenging
af þessu. Þau eru ekki kvöð heldur
skemmtun. Það eru fnörg hundruð
áskrifendur að síðunni þannig að það
hafa fleiri gaman að þessu en ég.“
- Nú hefurðu verið gagnrýndur fyrir
harkaleg skrif sumum finnst ekki vió
hœfi að menntamálaráðherra gagnrýni
menn jafn rösklega og þú gerir oft og tíð-
um í þínum skrifum. Tekurðu gagnrýni
nœrri þér?
„Ef svo er snertir það mig helst illa
DV-MYNDIR ÞOK
Fer Björn í borg?
Þaö hefur runniö æ betur upp fyrir mér hvaö þaö hefur raunverulega lítiö áunnist i borginni á þessum árum sem R-listinn hefur veriö viö stjórn. Því sárara þætti mér ef hann næöi endurkjöri næsta vor. Hann á
þaö ekki skiliö miöaö viö doöann sem einkennir störf hans og setur æ meiri svip á borgarlífiö. “
Tilfinningar Björns
„í máli eins og þessu geng-
ur maður í gegnum ákveð-
ið ferli sem hefur mismun-
andi áhrif á tilfinningalíf-
ið og skapar vanmáttar-
kennd gagnvart ýmsu því
sem gerist. Ferlinu er ef til
vill ekki lokið. Mér finnst
að vinslit eigi ekki að vera
lokapunkturinn á málinu
í samskiptum okkar Áma.
Vinátta felst ekki í því að
bregðast mönnum þegar á
reynir vegna erfiðleika. “
Þegar rætt er um sjálfstæði ríkisstofn-
ana almennt og mikilvægi þeirra verður
um leið að gera sér grein fyrir því hvert
verkefni þeirra er. Þess gætir um of að
menn túlki hlutverk rikisstofnana
þannig að þær hafi jafhmikið vit á öllum
hlutum, ekki bara þeim verkefnum sem
þeim er sérstaklega ætlað að sinna."
Doði yfir R-listanum
- Ætlar þú að demba þér í borgar-
stjóraslag?
„Ég tek aldrei ákvörðun fyrr en ég tel
það tímabært. Mér fmnst ekki komið að
því að taka ákvörðun í þessu máli. Ég
fylgist með umræðunni. Það hefúr satt
að segja komið mér á óvart hvað R-list-
inn virðist njóta lítils hljómgrunns hjá
mörgum sem ég hélt að væru eindregnir
í viðtali við Kolbrúnu Bergþórsdóttur ræðir Björn
Bjarnason menntamálaráðherra um sorg og vonbrigði
vegna mála Árna Johnsens, drauminn um að vinna borgina
aftur og aðdáun sína á Bruce Willis.
skorti. Reynsla af þessu tagi, þótt erfið
sé, getur orðið gagnleg ef rétt er við
brugðist og ég hef lagt áherslu á það við
samstarfsmenn mína að það verði gert.
Gleymum því ekki að það er fremur talið
manndómsmerki að standast áraun en
að gefast upp.“
- Á forstjóri Framkvœmdasýslu ríkis-
ins að víkja vegna þessa máls?
„Ég hef ekki sagt að nokkur ætti að
víkja vegna þessa máls. Menntamála-
ráðuneytið greiddi framkvæmdasýsl-
unni tæpar 24 milljónir króna árið 2000
fyrir þjóriustu og eftirlit sem ráðuneyt-
inu er skylt að fela stofnuninni. Við
erum sem sagt að kaupa af henni sér-
þekkingu á hennar starfssviði. Hitt
finnst mér óeðlilegt að af þessum við-
skiptum leiði deilur um stjómsýslulega
þætti á milli menntamálaráðuneytisins
og framkvæmdasýslunnar. Fram-
kvæmdasýsla ríkisins er stofnun sem á
að sinna lögskipuðum verkefnum um
einstakar framkvæmdir og þar eru
menn ráðnir til starfa með sérþekkingu
til að sinna þessum verkefnum. Þar er
ekki krafist sérþekkingar í stjómsýslu.
Hún er miklu frekar fyrir hendi í
menntamálaráðuneytinu, því að hér
erum við hvað eftir annað að úrskurða
um stjómsýsluleg álitaefni.
Hjá Rikisendurskoðun hafa menn sér-
þekkingu til að úrskurða um reiknings-
hald og reikningsskil en ekki stjórn-
sýslu. Þegar menntamálaráðuneytið
fékk skýrslu Ríkisendurskoðunar til um-
sagnar vom gerðar athugasemdir varð-
andi stjómsýsluþáttinn. Við erum ekki
verr í stakk búnir en Ríkisendurskoðun
til að hafa skoðun á því hvemig eigi að
standa að vandaðri stjómsýslu. Þess
vegna fullyrði ég að okkar skjal sé jafn-
gilt skjali Ríkisendurskoðunar þegar
kemur að stjómsýsluþættinum."
- Nú hefur Skipulagsstofnun lagst
gegn Kárahnjúkavirkjun. Hver er þín
skoóun áþeim úrskuröi?
„Mér finnst töluverðir meinbugir á
niðurstöðu Skipulagsstofnunar, meðal
annars með hliðsjón af kröfum vandaðr-
ar stjómsýslu. Þama eru gífurlegir hags-
munir í húfi, mörg hundmð milljarðar
króna sem liggja undir. Nokkrum
klukkustundum eftir að skýrsla Skipu-
lagsstofnunar er lögð fram keppast menn
við að segja að stofnunin hafi sent frá sér
mjög vandað og gott álit. Mér þykir þetta
fljótfærnisleg ályktun. Ég hef staldrað
við og spurt sjálfan mig að því hvernig
stofnunin geti, á þeim forsendum sem
hún kynnir í niðurstöðum sínum, kom-
ist að jafn afdráttarlausri niðurstöðu og
við blasir. Ég hef miklar efasemdir um
að vinnubrögð Skipulagsstofnunar í
þessu máli falli undir vandaða stjórn-
sýslu.
„Stjómmálamenn ganga
fram á völlinn til að takast
á um hugmyndir, markmið
og leiðir. Þeir verða því að
gera grein fyrir afstöðu
sinni. Seta í embœtti á ékki
að hindra þá í að gera það
eða svipta þá réttinum til
að svara fyrir sig. Ég hef
nýtt mér upplýsingatœkn-
ina í því skyni og sé síður
en svo eftir því. “
„Samfylkingin gaf út yfirlýsingu þar
sem sagt var að ég þyrfti að upplýsa mál-
ið undanbragðalaust en þar var þess
ekki óskað að ég segði af mér. Vinstri-
grænir komust greinilega að niðurstöðu
um að óskynsamlegt væri að gera kröfu
um afsögn mína að höfuðatriði enda held
ég að það sé ekki aðferðin við að ræða
málið á efriislegum forsendum. í fjölmiðl-
um sögðu prófessorar í stjómmálafræði
og lögfræði að málið væri ekki þannig
vaxið að krefjast ætti afsagnar ráðherra.
Mér finnst eftir á, þótt ekki sé langur
tími liðinn, að orð Margrétar um afsögn
mina hafl á fáeinum dögum verið dæmd
sem fljótræði."
- En hefur þetta mál ekki skaóað þig?
„Ég dæmi ekki um það, á hinn bóginn
hef ég ekki hikað við að ræða alla þætti
málsins, lagt spilin á borðið og lýst sjón-
armiðum mínum. Á vettvangi mennta-
málaráðuneytisins hef ég á fundum með
stjómendum þess farið yfir þann lær-
dóm sem ég tel að ráðuneytið geti dregið
af málinu. Hann felst meðal annars í því
að tryggja sem best að fylgt sé öllum
formsatriðum í flármálalegum samskipt-
um vegna byggingarframkvæmda eða
viðhaldsverkefna. Vandinn er sá að í
sumum tilvikum er alls ekki við neinar
formlegar reglur að styðjast en slíkt
skapar ávallt óvissu í stjómsýslunni.
Unnið er að því að bæta úr þeim reglu-
að sæta gagnrýni á ómálefnalegum for-
sendum og með sleggjudómum. Mál-
efnalegar rökræður finnst mér hins
vegar skemmtilegar. Hvers virði er að
sinna stjórnmálum án þess að hafa
skoðun og láta hana i ljós? Kappsfullir
vinstrisinnar óttast mest um framtíð R-
listans vegna þess að einhverjir í bak-
landi listans ætli að leggja rækt við
stjórnmálasannfæringu sína. Sumir
þeirra finna einnig að því að ég skuli
hafa skoðanir og láta þær i ljós. Stjórn-
málamenn ganga fram á völlinn til að
takast á um hugmyndir, markmið og
leiðir. Þeir verða því að gera grein fyr-
ir afstöðu sinni. Seta í embætti á ekki
að hindra þá í að gera það eða svipta
þá réttinum til að svara fyrir sig. Ég
hef nýtt mér upplýsingatæknina í því
skyni og sé síður en svo eftir því.“
- Því var vikið að mér að þú vœrir
mikill hasarmyndaáhugamaöur? Nú er
Bruce Willis uppáhaldshasarhetjan
mín, hver er þin?
„Ég er sammála þér, Bruce Willis er
með þeim betri. Ég fer yfirleitt að sjá
hans myndir. Sjötta skilningarvitið er
til dæmis mynd sem ég var hrifinn af,
hún kom mér skemmtilega á óvart. Ég
hefði viljað vera í sporum vinar míns
sem fór til Parísar fyrr í sumar og sagð-
ist hafa verið þar á kaffihúsi þegar
Bruce Willis kom inn og settist við
næsta borð. Ég sé á þér, Kolbrún, að þú
hefðir líka viljað vera þar.“
- Hvernig hasarmyndir líka þér besf?
„Matrix þótti mér mjög góð mynd.
Lika Enemy of the State og svipaðar
myndir þar sem er verið að sýna
hvernig nútímatækni er virkjuð til að
fylgjast með fólki. Ef svona myndir eru
vel gerðar þá sýna þær athyglisverða
hlið á okkar samtíma. Margt af því sem
þarna er verið að sýna er til í raun-
veruleikanum. Dæmi um þetta er lög-
reglumaðurinn með tetra-kerflð í bíl
sínum sem gerði yfirmönnum hans
kleift að fylgjast með öllum hans hreyf-
ingum.
Crouching Tiger, Hidden Dragon er
líka mynd sem ég hafði mikla ánægju
af, enda hef ég lagt mig dálítið eftir því
að kynna mér undirstöðurnar i þeirri
bardagalist sem þar er sýnd. Það eru
mjög einfaldar æfingar sem búa þarna
að baki en sagt er að menn sem hafi
náð mestri þjálfun í þeim, eins og til
dæmis tíbetskir munkar, hafi getað
myndað svo mikla orku innra með sér
að þeir hafi svifið. í þessari mynd var
einnig mystískur boðskapur sem mér
virðist hafa farið framhjá mörgum
kvikmyndagagnrýnendum."
- Efþú vœrir ekki að vasast í stjórn-
málum, hvað myndirðu þá vilja gera?
„Þá myndi ég vilja lifa á því að
skrifa. Skriftir kalla á mig enda sérðu
að það eru þær sem ég gef mér helst
tíma tU að sinna, fyrir utan Qölskyldu
mína og starfið. Ég á auðvelt með að
skrifa og ef svo ber undir skrifa ég ekki
síður bréf en embættismenn í mennta-
málaráðuneytinu. Það má næstum telja
á fingrum annarrar handar ráðherra-
ræðurnar sem ég hef ekki skrifað sjálf-
ur og oft þykir mér verst að hafa ekki
meiri tíma til að sinna þessum þætti í
starfl mínu. Skriftir gefa mér mikið og
nú í haust er fyrsta bókin mín væntan-
leg hjá Nýja bókafélaginu undir rit-
stjórn Jakobs F. Ásgeirssonar. Við höf-
um ákveðið að kalla hana í hita kalda
stríðsins og þar verður einkum að
finna greinar um utanríkis- og öryggis-
mál frá Morgunblaðsárum mínum - en
Kolbrún, ég lofa þér því að ég ætla ekki
að leggja fyrir mig smásagnagerð."
Árni olli Birni vonbrigðum
„Verst er fyrir hann sjálfan aö hafa fariö inn á þessa braut en þetta var áfall fyrir mig eins og alla sem þekkja krna Johnsen. Þaö er
oft sagt aö þeir sem kynnist sorg fari í gegnum mismunandi stig á ferlinu, til dæmis reiöi og sárindi. Ég hefgengiö í gegnum þaö 1
þessu máli sem vekur sömu tilfmningar og sorg. “
I