Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.2001, Blaðsíða 18

18
LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 2001
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________X>V
Jónas Sen
Dauðadans í 101 ár
Borgarleikhúsið frumsýnir nú
um helgina Dauðadansinn, eitt
magnaðasta leikrit Augusts Strind-
berg. Leikritið var skrifað árið 1900
og á því hundrað og eins árs afmæli
í ár. Það var þó ekki frumsýnt fyrr
en 1905 í Þýskalandi. Enginn vafi er
á þvi að Dauðadansinn, sem fjallar
um grimmilega valdabaráttu ein-
staklinga í hjónabandi, á erindi við
nútímann, eins og leikstjórinn Inga
Bjarnason bendir á: „t samlestri á
verkinu sagði ég: „Strindberg hefur
verið á glugganum hjá mér.“ Ég hef
verið í tveimur hjónaböndum sem
voru góð en þekki samt af eigin
reynslu ýmislegt í leikritinu. Ég
held að Dauðadansinn sé stiginn á
mörgum heimilum hér í bæ.“
Strindberg er í hópi fremstu leik-
skálda heimsbókmenntanna. Verk
hans þykja afar dramatísk en Ingu
finnst oft fullmikið gert úr dramatík
Strindbergs á kostnað kaldhæðni og
húmors. „Þaö er alltaf eitthvað
skoplegt við harminn og öfugt. Með-
al annars þess vegna á Strindberg
alltaf erindi við okkur. Mér finnst
Strindberg ekki hafa verið sinnt hér
á landi eins og hann á skiliö. Verk
hans marka upphaf nútímaleikrita-
gerðar. Það er allt í Strindberg."
Einkalíf Strindbergs var átaka-
mikið, hjónaböndin urðu þrjú og öll
stormasöm. Konur eru fyrirferðar-
miklar í leikritum hans, margar
grimmlyndar og því hafa margir
þóst lesa kvenfyrirlitningu úr verk-
unum. „Ég er algjörlega ósammála
því að Strindberg hafi veriö kven-
hatari,“ segir Inga. „Hann var ekki
alveg með sitt kynferði á hreinu,
laðaðist aö karlmönnum jafnt sem
konum og var hræddur við þær til-
finningar í sér. Hann gat einungis
oröið hrifinn af sterkum konum.
Konurnar í lífi hans voru gáfaðar og
sjálfstæðar og skemmtilegar en
hann var afbrýðisamur og óöruggur
og vildi vængstýfa þær. Ég held að
hann hafi verið maður sem elskaði
of mikið. Á einum stað segir hann:
„Ég nenni ekki að tala við karla, ég
get lesið þá en ég get ekki lifað án
kvenna og barna." Þannig talar ekki
maður sem hatar konur.“
í uppfærslunni fer Erlingur Gísla-
son með hlutverk kapteinsins og
Helga E. Jónsdóttir leikur eigin-
konu hans Alís. Með önnur hlut-
verk fara Sigurður Karlsson, sem
leikur Kurt, og Jóna Guðrún Jóns-
dóttir. Sigurjón Jóhannsson gerir
leikmynd og búninga. Aðstoðarleik-
stjóri er Gunnar Gunnsteinsson.
Jagger býður
Jackson birginn
Mick Jagger
Jaggerinn lætur ekki bjóöa sér hvaö sem er.
ísafjarðarvinurinn Mick Jagger fastur á sínu:
að bera yfirskriftina United We
Stand, skyldu heita United We
Stand: What More Can I Give?
Ástæðan fyrir nafngiftinni var sú
aö lagið sem Jackson hefur gefið út
til styrktar fórnarlömbunum heitir
einmitt What More Can I Give? Og
ekki nóg með það heldur er lagið
alls ekki nýtt. Til stóð að það yrði á
nýjustu plötu Jacksons en það þótti
ekki nógu gott þannig að því var
hent út. Jackson hafði síðan áætlað
að nota það í líknarstarfsemi á
næsta ári en gripið tækifærið eftir
hörmungarnar i New York.
Mick Jagger var ekki par ánægð-
ur með stefnuna sem tónleikarnir
tóku og tilkynnti að hann tæki ekki
þátt í svona vitleysu. Þess i stað
verður hann á styrktartónleikum
fyrir fórnarlömbin sem Paul Mc-
Cartney heldur sama dag.
Inga Bjarnason leikstjóri
„/ samlestri á verkinu sagöi ég: „Strindberg hefur veriö á glugganum hjá
mér. “ Ég hef veriö í tveimur hjónaböndum sem voru góö en þekki samt af
eigin reynstu ýmislegt í leikritinu. Ég held aö Dauöadansinn sé stiginn á
mörgum heimilum hér í bæ. “
Um lýsingu sér Bjöm Bergsteinn
Guðmundsson. Þýðandi er Einar
Bragi en hann hefur þýtt öll leikrit
Strindbergs og eru þau í tveggja
binda verki sem kom út árið 1992.
í tengslum við sýninguna verða
þrír leiklestrar í Borgarleikhúsinu
á verkum Strindbergs. Sá fyrsti
laugardaginn 3. nóvember á Kröfu-
höfum, 10. nóvember er Faðirinn
lesinn og Fröken Júlía 17. nóvem-
ber. Málþing verður síðan 24. nóv-
ember þar sem Strindberg verður
skoðaður frá ýmsum hliðum.
Margir eru þakklátir þeim sem
standa uppi í hárinu á hinum um-
breytta Michael Jackson en egói
hans upp á síðkastið er helst likt við
Hindenburg skömmu áður en loft-
skipið fræga sprakk í loft upp. Með-
al þeirra sem hafa boðið Jackson
birginn er hinn lítilláti og geðþekki
söngvari Rolling Stones, Mick Jag-
ger, sem er ekki einungis íslands-
vinur heldur ísafjarðarvinur.
Mick Jagger var fenginn með öðr-
um listamönnum til að vera á
styrktartónleikum fyrir fómarlömb
hryðjuverkanna í Bandaríkjunum.
Undirbúningur tónleikanna gekk
vel og allt lék í lyndi þar til Michael
nokkur Jackson var fenginn til að
syngja á tónleikunum. Afleiðingarn-
ar urðu ekki betri dagskrá heldur
meira vesen og raunar algjör yfir-
taka Jacksons á tónleikunum. Hann
heimtaði að tónleikarnir, sem áttu
Heyrt og smakkað
Ég fór nýlega á óvenjulega tónleika
þar sem blandað var saman lifandi tón-
list, spjalli og veitingahúsakynningu.
Tónleikamir voru haldnir í Salnum í
Kópavogi og var Mozart á efnisskránni.
Þorkell Sigurbjömsson tónskáld kynnti
verkin, sem voru tvær sónötur og tveir
kvartettar. Nokkrir valinkunnir tónlist-
armenn spiluðu og áttu tónleikamir að
vera klukkutími að lengd, frá fimm til
sex. Svo átti maður að fá að borða.
Þegar klukkan var orðin sex fór mat-
arilminn að leggja um salinn en þá átti
enn eftir að flytja síðasta verkið, sem
var heill píanókvartett. Matarilmurinn
varð æ sterkari og í veikustu hlutum
kvartettsins var ekki ljóst hvort heyrð-
ist hærra í, Mozart eða gamagauli tón-
leikagesta. Tónleikahaldarar hljóta að
hafa vitað að tvær sónötur og tveir
kvartettar taka meira en klukkutíma í
flutningi og því hefðu þeir átt að sleppa
einhverju á efnisskránni. Best hefði ver-
ið að stúta fyrsta verkinu, sónötu sem
Mozart samdi þegar hann var níu ára,
en hún var hundleiðinleg. Því miður
man ég ekki númer sónötunnar því
gömul kona fékk lánaða efnisskrána
mína og skilaði henni svo ekki aftur.
Er tónleikamir vora loksins búnir
tók veitingahúsakynningin við og var
það Rauða húsið á Eyrarbakka sem gaf
tónleikagestum að borða. Saltfiskur með
litríku gumsi var í matinn ásamt gulu
brauði með húm-
us, og einhverjar
undarlegar salt-
bollur. Þær voru
ekki góðar, en ann-
að var ágætt og
mér er sagt að vín-
ið hafi verið prýði-
legt.
Þrátt fýrir óhóf-
lega lengd tónleik-
anna var uppákom-
an í heild athyglis-
verð og spjall Þor-
kels um Mozart
hefur mörgum ör-
ugglega þótt fróð-
legt. Það er lika
ágætt að verið sé að hrista upp í hinu
hefðbundna tónleikaformi sem óneitan-
lega er farið að slá dálítið í. Auðvitað
heppnast slíkar tilraunir ekki alltaf en
sjálfsagt er að fara eftir því sem Páll
postuli sagði, að maður eigi að prófa allt
og halda því sem gott er.
Því miður vom tónleikamir ekki
mjög vel sóttir. Ástæðan er sennilega sú
að þar var ekkert sem kom á óvart. Fólk
heyrir Mozart í lyftum og annars staðar,
tónleikaspjall er í rauninni ekki meira
spennandi en hver annar tónlistarsögu-
tími og maður er orðinn vanur matar-
smökkun í Kringlunni. Við fyrstu sýn
mætti því ætla að forráðamenn Salarins
þyrftu að ganga enn lengra og gera eitt-
hvað virkilega frumlegt, jafnvel bijálæð-
islegt.
En hvað gæti það verið? Eitt og ann-
að hefur verið reynt í gegnum tíðina
með misjöfnum árangri. Alexander Scri-
abin vildi að hljóðfæraleikarar dönsuðu
meðal áheyrenda og Erik Satie samdi
eitthvað sem hann kallaði Blaður-
prelúdíur fyrir hund. Hann kom líka
fram í tjullpilsi á sínum efri árum og
dansaði ballett en John Cage samdi þög-
ult píanóverk og henti klístrugum pits-
um framan í tónleikagesti. Ýmislegt
óvenjulegt hefur einnig átt sér stað í
Salnum, flugeldasýningin á upphafstón-
leikum raftóniistarhá-
tíðarinnar i fyrra vakti
t.d. mikla athygh og
ekki má gleyma tón-
leikum Atónal-hópsins
i sumar en þá var bók-
staflega kveikt í svið-
inu sem skapaði tölu-
vert öngþveiti.
Gallinn er sá að það
er ekki endalaust hægt
að koma áheyrendum á
óvart með einhverjum
villimannslegum uppá-
tækjum. Fólk verður
fljótt leitt á innihalds-
lausum sérvitrings-
hætti og meira að segja
David Helfgott, sem kvikmyndin Shine
var gerð um, virðist vera iöngu gleymd-
ur. Annað sem hefur verið reynt til að
lífga upp á ímynd sígildrar tónlistar,
eins og það að gera flytjendur hennar
rosalega sexí, er sömuleiðis orðið held-
ur þreytt. Fiðluleikarar í flegnum kjól
með risastór sílíkonbrjóst, píanóleikar-
ar í þröngum leðurbuxum og tenórar
með loðnar bringur og skínandi tennur
er eitthvað sem vekur enga teljandi at-
hygli lengur.
Hugsanlega mætti halda óvissutón-
leika, tónleika sem kæmu áheyrendum
algerlega í opna skjöldu, rétt eins og
óvissuferðirnar vinsælu. Hægt væri að
upplýsa áheyrendur fyrirfram um eitt-
hvert atriði tónleikanna, en hitt væri
leyndarmál. Hvemig hljómar þessi aug-
lýsing: „Hver verður stórsöngvarinn
frægi sem kemur fram með Jónasi Ingi-
mundarsyni í kvöld? Og hvað ætla þeir
að flytja? Láttu koma þér á óvart og
komdu á óvissutónleika í Salnum."
Hægt væri að ganga enn lengra og
hafa grímuklæddan karlakór, tenór eða
píanóleikara, og bjóða svo áheyrendum
að giska á hver eða hverjir væru þar á
ferðinni. Síðan væri dregið úr réttum
svömm og heppinn lónleikagestur hlyti
vegleg verðlaun, jafnvel vikuferð til út-
landa.
Án gríns þá er nauðsynlegt að koma
tónleikagestum á óvart af og til og við
nánari athugun þarf ekkert endilega að
gripa til einhverra örþrifaráða. Gott
dæmi um vel heppnaða tónieika em
þeir sem Bjarni Thor Kristinsson bassi
hélt nýverið í Salnum til að kynna hin
ýmsu hlutverk bassans á ópemsviðinu.
Tónleikamir komu manni á óvart fyrir
það hve óvenjuvel þeir vom skipulagðir
og hve kynning hvers atriðis var vönd-
uð og skemmtileg. Það er í rauninni al-
veg nóg. Við viljum meira af svoleiðis
tónleikum. Þið forráðamenn Salarins,
haldið endilega áfram á þessari braut.
Komið okkur tónlistarunnendum á
óvart og gerið lífið skemmtilegra!
Jónas Sen