Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.2001, Blaðsíða 16

16
Helgarblað
LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 2001
J>V
Ein af fyrstu bókum Guðbergs
Bergssonar hét Músin sem læð-
ist. Seinna skrifaði hann bók sem
heitir Svanurinn og nýjasta bók
hans, Hundurinn sem þráði að
verða frægur, fjallar um hund og
samskipti hans við önnur hús-
dýr. Samt væri rangt að segja að
Guðbergur skrifaði bækur um
dýr þótt fólkið í bókum lians hagi
sér stundum eins og skepnur.
í tilefni þessa viðtals drakk ég
kafli með skáldinu hátt uppi við
Skúlagötu og fékk gómsæt vínar-
brauð úr Bernhöftsbakaríi með.
Guðbergur hafði sitthvað um það
að segja enda verður honum allt
að ástæðu til að setja ofan í við
þjóð sína. Jafnvel vínarbrauðs-
kaup.
Það er svo óskaplega hæg af-
greiðslan eins og allt hér á
landi. Hér fá einn eða tveir
afgreiðslu á sama tíma og 50
manns myndu fá afgreiðslu í Suð-
urlöndum. Þetta byrjar í æsku.
Krakkar í sjoppum vita ekkert
hvað þau vilja og mömmurnar
bíða eftir skoðanamyndun barn-
anna því það má alls ekki særa
bamið með því að reka á eftir því.
Búðin selur tíu kúlur meðan tíu
manns bíða og fimm fara í fússi.
Nýlendubúar geta aldrei ákveðið
sig. Þær hafa aldrei fengið að ráða
og þær eru kúgaðar.“
- Af einhverjum ástæðum forum
við að tala um Kristmann Guð-
mundsson rithöfund en um þessar
mundir eru 100 ár liðin frá fæð-
ingu hans. Það hefur komið í ljós
að enn eru skiptar skoðanir um
Kristmann og Guðbergur hefur
eitt og annað að segja um Krist-
mann.
íslensk hugsun er ekkl til
„íslenskir rithöfundar fóru til
útlanda í byrjun aldarinnar því
þeir vildu verða frægir og þess
vegna vildu þeir skrifa á erlendum
málum þótt þeir heföu ekkert að
segja því íslensk hugsun er ekki
til.
Sagan endurtekur sig því þegar
Halldór Laxness deyr hrynur
Berlínarmúr bókmenntanna og þá
vilja íslenskir höfundar ekki
skrifa á erlendum málum heldur
fá bækur sínar þýddar á erlend
mál. Hafa þeir eitthvað að segja í
þetta sinn?
Nei.
Þá vilja menn helst skrifa um
eitthvað úr fortíðinni sem þeir
halda að gangi í Þjóðverja. Sænsk-
ar glæpasögur hafa alltaf gengið í
útlendinga og þess vegna viijum
við líka gefa út glæpasögu. í dag
skrifa íslenskir höfundar allir fyr-
ir erlendan markaö. í dag hafa höf-
undar ekki þann kraft í sér tO að
læra erlend tungumál eins og
Kristmann og Gunnar Gunnars-
son höfðu auk þess sem það er í
tísku að skrifa á sinu móöurmáli."
Tllbúningur og frofta
- Á þessi menningarútrás ís-
lenskra höfunda ekki eftir að
takast?
„Þetta er að miklu leyti tilbún-
ingur og froða,“ segir Guðbergur.
„I stuttan tima var mikill áhugi
á íslenskum bókmenntum í Sví-
þjóð og íslenskir höfundar eins og
Vigdís Grimsdóttir og Steinunn
Sigurðardóttir voru þýddar á
sænsku. Svo datt þetta úr tísku og
þá fóru útgefendur að selja þær til
útkjálkalanda vegna þess að þar
eimir eftir af þeirri skoðun að það
sem Svíum finnist gott sé gott.
Svona er haldiö áfram lengra og
lengra þangað til bækur islenskra
höfunda koma út á Filippseyjum."
Konurnar ráfta
Á þessum árstíma tala gagn-
rýnendur mikið um rithöfunda og
því eðlilegt að rithöfundar tali um
gagnrýnendur og Guðbergur held-
ur þvi fram að það séu yfirleitt
tveir til þrir gagnrýnendur sem
ráða öllu í íslenskri bók-
menntaumræðu.
„Einu sinni voru það Árni Berg-
mann og Ólafur Jónsson og stöku
sinnum Bjarni Benediktsson frá
Hofteigi. Núna hafa konurnar tek-
ið við umræðunni og það eru tvær
auglýsingaiðnaðurinn hefur fund-
iö upp. Foreldrar vilja gjarnan að
barnabækur undirbúi börnin und-
ir lífið með fíflalátum. Þá læra þau
að vera með fíflalæti velmegunar-
innar út allt lífíð.
Hundurinn vill ekki vera hund-
ur heldur lamb. Þau eru falleg og
sivinsæl og njóta almenningshylli.
Hann eignast að lokum grímu og
dulbýr sig sem lamb og vill verða
góður. En að lokum verður hann
ekki lamb heldur fórnarlamb.
Það er eitthvað alheimslegt í
hundinum. Hann er heimilisdýr
og hann er í öllum mönnum. Ekki
bara í þeirri merkingu að vera í
leiðu skapi heldur vill maður vera
tryggur, koma sér vel við hús-
bóndann og vera skemmtilegur,
gelta á réttum stöðum. Hundurinn
er mjög hentugur til að koma á
framfæri einföldum boðskap en öll
húsdýrin koma við sögu því þau
eru rík í tilfinningalífi okkar. Þótt
við búum í bílasamfélagi þá eru
aldrei skrifaðar barnabækur um
Toyotu eða Audi.“
Epli og appelsínur
- Ég hitti konu um daginn sem
hafði lesið bókina um hundinn og
fannst hún ekki enda nógu vel.
„Það er mjög skiljanlegt. Við
búum í kristnu samfélagi og þegar
við deyjum þá fórum við til Guðs
þar sem er nóg af appelsínum og
eplum. Þess vegna viljum við að
allt endi vel og sérstaklega er
bandaríska rétttrúnaðarsamfélag-
ið heltekið af þessari hugmynd.
Auðurinn á himnum bíður okkar
og þetta er verst í lúterskum lönd-
um. En það deyr enginn með
glans.“
Hundurinn
í okkur öllum
- Guðbergur Bergsson ræðir um hundseðli og gagnrýnendur
eða þrjár sem öllu ráða. Þeirra við-
miðun í umræðunni um bækur er
sú hvort Kolbrún Bergþórsdóttir
geti flissað yfir bókinni eða ekki.
Ef hún getur flissað þá er bókin
góð. Ef hún getur ekki flissað þá er
bókin vond.
Þær koma sér upp gervum. Úlf-
hildur Dagsdóttir er að verða al-
veg eins og Elínborg Lárusdóttir
sem var á kafi í andatrú en Úlf-
hildur er í vampírum og hrollvekj-
um. Kolbrún flissar og snýr lát-
laust við blaðinu.
Svona endurtekur sagan sig
alltaf hér á landi því það er ekki til
íslensk gagnrýnin hugsun. Höf-
undamir ganga inn í þetta því það
er enginn dugur í þeim. Það eru
engar pólitískar fylkingar til leng-
ur og ekki hægt að skýla sér á bak
við þær.“
Norfturljós tll sölu
Guðbergur heldur áfram að
íjalla um íslenska bókmenntasögu
og hve illa var tekiö á móti Krist-
manni Guðmundssyni og Gunnari
Gimnarssyni þegar þeir sneru aft-
ur heim til íslands.
„Einar Benediktsson skáld var
upphafsmaður andúðarinnar á
Gunnari Gunnarssyni vegna. þess
að hann þoldi ekki hvernig honum
tókst sjálfum aldrei neitt. Það voru
þúsundir Einara Benediktssona í
heiminum á þessum tíma að reyna
að selja breska heimsveldinu norð-
urljósin. Það hafa alltaf verið
noröurljós til sölu í heiminum
eins og erfðafrumufyrirtækin í
dag.
Þegar Kristmann og Gunnar
komu heim var búið að reisa varn-
armúr gegn þeim. Menn vildu
bara hafa sértæka dómgreind
gagnvart Halldóri Laxness en
höfðu enga sjálfstæða dómgreind
gagnvart verkum annarra. Það
voru íslenskar konur sem héldu
uppi Kristmanni því hann skrifaði
um sterkar norrænar konur sem
voru fullar af rembingi eins og
Kvennalistakonurnar urðu seinna.
Þær voru nefnilega eins og klippt-
„Þœr koma sér upp
gervum. Úlfhildur Dags-
dóttir er að verða alveg
eins og Elínborg Lárus-
dóttir sem var á kafi
í andatrú en Úlfhildur
er í vampírum og
hrollvekjum. Kolbrún
flissar og snýr látlaust
við blaðinu. “
ar út úr bókum Kristmanns.“
- En var Kristmann Guðmunds-
son góður rithöfundur?
„Það var sérstaklega ein bók
hans sem heitir Náttröllið glottir. í
þeirri bók var meiri þjóðfélags-
ádeila og skilningur en í öllum
bókum Halldórs Laxness saman-
lögðum. En það kom enginn auga
á það því það mátti ekki sjá verk
hans í því ljósi."
Af hverju hundur?
- Úr því sem komið er skal
reynt að beina umræðunni að
þeim tveimur bókum sem Guð-
bergur er að gefa út um þessar
mundir. Önnur heitir: Hundurinn
sem þráði að verða frægur og er
nokkurs konar barnabók. Af
hverju er hundur hentug sögu-
hetja?
„Það eru ekki til neinar bama-
bækur. Þetta er bara flokkun sem
Tungumál sálarinnar
- Guðbergur gefur einnig út
ljóðabók sem heitir Stígur. Þetta
er þriðja ljóðabók hans og sú
fyrsta í mjög langan tíma. Er
meistarinn svona lengi að yrkja?
„Þaö er yfírleitt erfiðara að
skilja ljóð. Þau eru gerð fyrir
skynjunina fremur en skilninginn.
Ljóð mín eru hugmyndir sem eru
settar fram á tungumáli sálarinn-
ar. Ég hef ort mjög mikið i langan
tíma en ekkert gefið út.
Þessi ljóð eru samt ekki valin í
öðrum skilningi en þeim að þau
eiga saman að mynda ákveðinn
grunn eða meginhugsun sem síðan
má byggja á. Þetta er stigur sem ég
býð lesandanum að ganga og finna
leiðir út frá honum. Þetta er samt
ekki þjóðvegur. Þjóðskáld leggja
þjóövegi. Hinir eru á stígunum.
Það er hvorki í mannlífinu né í
listum ein leið til neins. Það er
ekki hægt að villast. Það er ekki til
nein villa í mikilli list. TOgerð í
listum er alveg hryllileg. Ef þú
sérð t.d. um leið að skáldiö er að
vísa í verk annarra og menntuð
tilgerð er sennilega það versta sem
til er. Menningar- og listatilgerð
var miklu meiri hér á landi og var
sérstaklega slæm í ljóöum. Þetta
hefur horfið en í staðinn hafa
menn leitað i öskutunnur og þar
finnst þeim allt jafngott, hvort sem
það er eftir Jón eða séra Jón. Það
er allt jafngott i öskutunnunni."
- En ertu ekki orðinn þjóðskáld,
Guðbergur?
„Hjálpi mér, nei. Það væri
hræðilegt. Það er með þjóðskáldin
eins og bóhemana. Þau eru farin
úr tísku. Einu sinni þótti voðalegt
gott að vera drykkfellt skáld eða
eiturlyfjaskáld en það er ekki svo
lengur."
PÁÁ
Hin hliðin
Jónatan
er snillingur!
Við kynnumst nú hinni hlið Krist-
jönu Stefánsdóttur söngkonu. Hún gaf
nýverið út geisladiskinn Kristjana.
Um daginn hélt Kristjana útgáfutón-
leika og sagði gagnrýnandi DV, Ólafur
Stephensen, um Kristjönu: „Kristjana
Stefánsdóttir er nú komin í fremstu
röð djasssöngvara okkar. Það er sér-
staklega eftirtektarvert hve góða til-
fmningu hún hefur fyrir djasshefð-
inni, bæði í ballöðum og hraðari lög-
um.“
Fullt nafn: Kristjana Stefánsdótt-
ir.
Fæðingardagur og ár: 25. maí
1968.
Maki: Ólafur Jens Sigurðsson.
Börn: Engin.
Bifreið: Ford
KA 1998.
Hvað finnst
þér skemmti-
legast að
gera? Að
vinna að
spennandi og
skemmtilegri
Hvað finnst þér leiðinlegast að
gera? Að rifast.
Uppáhaldsmatur: íslenskur fisk-
ur.
Uppáhaldsdrykkur: íslenskt blá-
vatn.
Hvaða íþróttamaður finnst þér
standa fremstur í dag? Ég held
nú alltaf mest upp á hann Nonna
(Jón Arnar Magnússon).
Hver er faUegasti karl sem þú
hefur séð fyrir utan maka? Ég
barasta veit það ekki, ég held að
það hreinlega slái enginn hann
Óla minn út.
Ertu hlynnt eða andvíg ríkis-
stjóminni? No comment!
Hvaða persónu langar þig mest
til að hitta? Ég hefði alveg verið
til í að hitta Ellu Fitzgerald og
hinar dívumar á sinum tíma og
svo Lester Young saxófónleikara.
Uppáhalds-
leikari: Gary
Oldman er
alltaf svolitið
flottur!
Uppáhalds-
leikkona:
Guðlaug El-
ísabet Ólafs-
dóttir ofur-
leikkona er langbest!
Uppáhaldstónlistarmaður: Þeir
eru svo margir að ég hef ekki tölu
á þeim. Það er nýr í hverjum mán-
uði hjá mér.
Uppáhaldsrithöfundur: Má það
ekki vera ljóðskáld? Davíð Stefáns-
son.
Uppáhaldsbók: The Alchemist eft-
ir Paulo Coelho, sem ætti aö vera
til á hverju íslensku heimili. Ann-
ars er ég með Harry Potter-deflu
núna!
Uppáhaldsstjómmálamaður: Æi,
enginn þessa stundina.
Uppáhaldsteiknimyndapersóna:
Tommi og Jenni.
Eftirlætissjónvarpsefni: Góðir
breskir sakamálaþættir og inn-
lendir þættir um menningu og
tónlist.
Á hvaða útvarpsstöð hlustarðu
helst? Ríkisútvarpið og svo auð-
vitað á Útvarp Suðurlands!
Uppáhaldssjónvarpsstöð: Rikis-
sjónvarpið.
Uppáhaldssjónvarpsmaður:
Núna er það Jónatan Garðarsson í
Mósaík, alger snillingur!
Uppáhalds-
skemmtistað-
ur: Þegar að
„valinn kunn-
ur skríflinn“
hittist og gerir
sér glaðan dag
í einhverju
notalegu
heimahúsinu.
Stefnirðu að einhverju
sérstöku í framtíðinni? Að gera
fleiri plötur og skoða heiminn.
Hvað óttastu mest? Stríð og fljót-
færni ráðamanna.
Hvaða eftirmæli viltu fá? Bara
eitthvað fallegt!