Dagblaðið Vísir - DV - 22.06.2002, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 2002
DV
Fréttir
Erlent fréttaljós
Edward Fagan ætlar að sækja bætur fyrir fórnarlömb apartheid í Suður-Afríku:
Lögfræðingurinn sem
þarf ekki að eiga vini
Öllu gamni fylgir nokkur alvara.
„LítUl sonur minn spurði mig um
daginn: „Pabbi, ætlarðu enn einu
sinni að vera með eitthvert vesen í
Sviss?“ Alveg örugglega.“
Já, það er óhætt að bóka að
bandaríski lögfræðingurinn Edward
Fagan, sem mælti þessi fleygu orð, á
eftir að valda miklu umróti í Sviss á
næstu mánuðum og misserum
vegna lögsóknar á hendur tveimur
svissneskum bönkum og einum
bandarískum fyrir hönd fjögurra
fórnarlamba apartheid, kynþáttaað-
skilnaðarstefnu hvítu minnihluta-
stjórnarinnar í Suður-Afríku.
Fagan lagði stefnu fjórmenning-
anna fram í rétti á Manhattan í New
York á miðvikudag. Þar er sviss-
nesku bönkunum USB og Crédit
Suisse og bandarísku bankasam-
stæðunni Citigroup, móðurfélagi
bankans Citibank, gefið að sök að
hafa lagt sitt af mörkum til að fjár-
magna ofbeldisstefnu hvítu minni-
hlutastjórnarinnar í Pretoríu í garð
svarta meirihlutans.
Ýmist barðir eða drepnir
Á meðan apartheid-stefnan var
við lýði, frá 1948 til 1993, nutu
blökkumenn lítilla eða engra mann-
réttinda og þeir voru ýmist barðir
eða drepnir þegar þeir risu upp
gegn kúgurum sínum og mótmæltu
óréttlætinu.
Fórnarlömbin fara í stefnunni
fram á ótilgreindar skaðabætur til
handa sér og öðrum sem eiga um
sárt að binda vegna aðgerða kyn-
þáttakúgaranna. Fagan hefur aftur
á móti sagt áður að hann ætli að
fara fram á allt að fimmtíu millj-
arða dollara.
Næsta víst þykir að málaferlin
verði enginn dans á rósum og málið
hefur hrundið af stað umræðum um
hver eigi að greiða fyrir syndir
hvítu minnihlutastjómarinnar í
Suður-Afrfku. Svisslendingar
kunna Fagan að minnsta kosti litlar
þakkir fyrir og gerði fjöldi fólks að-
súg að honum þegar hann kynnti
fyrirætlanir sínar í Zúrich fyrir
nokkrum dögum.
Svisslendingar hafa líka áður
fengið að kenna á Fagan og harð-
fylgni hans, þegar hann þvingaði
svissneska banka til að greiða af-
komendum gyðinga sem lentu í hel-
fór nasista fé sem þeir áttu í sviss-
neskum bönkum.
Oréttmætar ásakanir
Bankarnir sem Fagan er kominn
í mál við núna vísa ásökunum lög-
mannsins á bug og segja þær órétt-
mætar. Talsmaður USB sagði frétta-
manni Reuters eftir að málið hafði
verið þingfest í New York að bank-
inn myndi berjast með kjafti og
klóm til að hreinsa sig.
í sjálfri Suður-Afríku hafa sér-
fræðingar tekið lögsókninni af
nokkurri tortryggni, enda eru
skaðabætur fyrir illgjörðir ap-
artheid-stefnunnar viðkvæmt mál
og tilfinningaþrungið.
„Þetta er nú allt heldur langsótt,"
segir Cheryl Loots, prófessor við
lagadeild Witwatersrand-háskólans.
Loots segir að mismunandi kröf-
ur þeirra þúsunda manna sem búist
er við að muni vilja njóta góðs af
lögsókn Fagans og samstarfsmanna
hans komi til með að verða einn
helsti þröskuldurinn í vegi málsins.
„Allar þessar kröfur byggjast á
mismunandi forsendum. Hvernig er
hægt að skilgreina þá sem mega
vera með? Eru það allir sem þjáðust
undir apartheid-stefnunni?" spyr
Cheryl Loots.
Fagan og samstarfsmenn hans
hafa farið fram á að fjórmenning-
arnir sem höfðuðu málið í vikunni
verði fulltrúar allra þeirra sem eiga
um sárt að binda vegna apartheid.
Málið er höfðað í New York á
REUTERSMYND
Lögmaöur svarar spurningum
Bandaríski lögmaðurinn Edward Fagan, í fyigd með einum skjólstæðinga sinna, svarar spurningum fréttamanna
í Zurich /' Sviss um skaðabótamál ð hendur þremur bönkum fyrir hönd fórnariamba apartheid ÍSuður-Afríku.
Nefndin stóð sig ekki
„Sú skoðun er almenn að Sann-
leiksnefndin hafi ekki staðið við
sitt,“ segir Tlhoki Mofokeng, sér-
fræðingur í skaðabótum við Rann-
sóknarmiðstöð ofbeldis og sátta í
Suður-Afríku.
Bráðabirgðaskýrsla Sannleiks-
nefndarinnar frá árinu 1998 mælti
með því að rúmlega tuttugu þúsund
manns fengju bætur sem voru metn-
ar samanlagt á hátt í þrjátíu millj-
arða króna. Mofokeng segir hins
vegar að aðeins örfáir hafi fengið
bæturnar greiddar.
REUTERSMYND
Nelson Mandela
Fyrrum forseti Suður-Afríku er frægasti andstæðingur apartheid-stefnu
hvítu minnihlutastjórnarinnar í iandinu.
grundvelli laga sem heimila fólki
sem ekki hefur bandarískt ríkisfang
að sækja mál vegna mannréttinda-
brota eða pyntinga á hendur fyrir-
tækjum sem stunda viðskipti i
Bandaríkjunum.
Viðkvæmt mál
Lizo Mbambisa, einn lögmann-
anna í hópnum, segir að hópurinn
sé á höttunum eftir sem breiðustum
hópi skjólstæðinga.
„Við horfum til fólks sem á ætt-
ingja sem voru drepnir, fólks sem
hefur mátt þola pyntingar, fólks
sem lögreglan hefur stungið í fang-
elsi. Þetta er því mjög breiður hóp-
ur,“ segir Mbambisa.
Skaðabæturnar eru mjög við-
kvæmt mál í Suður-Afríku þar sem
sárin eftir rúmlega fjörutíu ára ógn-
arstjórn hvíta minnihlutans eru
enn opin og þjóðin klofin í margvís-
legum málefnum.
Þúsundir manna biða enn eftir að
fá bætur þær sem Sannleiks- og
sáttanefndin lagði til. Nelson Mand-
ela, fyrrum forseti Suður-Afríku,
setti nefndina á laggirnar til að
græða sárin sem fyrri stjómar-
stefna skildi eftir sig.
Sjóræningi í Karíbahafi
Edward Fagan er afar umdeildur
maður og hafa andstæðingar hans
sakað hann um að vera fégráðugan
slysabótamann. Hann hefur lika
mikið unnið fyrir fólk sem ein-
hverra hluta vegna þarf að sækja
skaðabætur fyrir miska sem það
hefur orðið fyrir og auglýst eftir
skjólstæðingum, eins og alsiða er
vestra. Honum skaut aftur á móti
upp á stjörnuhimininn á síðasta
áratug þegar hann lagði sitt af
mörkum til að þvinga svissneska
banka til að greiða rúmlega eitt
hundrað milljarða króna til fómar-
lamba helfararinnar sem höfðu glat-
að sparifé sinu.
„Fyrir 400 árum hefði Fagan gerst
sjóræningi í Karíbahafi, lestarræn-
ingi í Villta Vestrinu fyrir 200 ár-
um,“ sagði í forsiðugrein svissneska
blaðsins TagesAnzeiger fyrir
skömmu. „I dag eru svona menn i
lögfræðingahópi kallaðir „eftirfar-
armenn sjúkrabíla" af því að þeir
birtast i hvert skipti sem hörmung-
ar dynja yfir til að krækja í skjól-
stæðinga úr hópi syrgjenda."
En Fagan hefur ekki áhyggjur af
svona umtali.
„Ég er lögmaður. Ég þarf ekki að
Guðlaugur
Bergmundsson
biaðamaður
eru fórnarlömb," segir hann.
Fagan og félagar hans eru ekki
einir um að ætla að sækja skaða-
bætur fyrir fórnarlömb apartheid-
stefnunnar. Hópur um tuttugu máls-
metandi lögmanna og háskóla-
manna ætlar að höfða svipað mál
fyrir hönd fórnarlamba apartheid
siðar á árinu.
Lögmenn í hár saman
Michael Hausfeld, talsmaður
hópsins, segir að málið verði þó
ekki höfðað fyrr en búið er að rann-
saka alla málavexti í þaula. Hópur-
inn vinnur meðal annars með sagn-
fræðingum að því að kveða upp úr
um hverjir kunni að hafa gert hvítu
minnihlutastjórninni kleift að sitja
við völd í meira en fjörutíu ár.
Hausfeld gagnrýnir Fagan fyrir
að fara svona snemma af stað með
mál sitt þar sem það geri málstaðn-
um bara óleik.
Bruce Nagel, lögmaður sem
starfar með Fagan, segir að hópam-
ir séu í sama liði.
„Ég legg til að Hausfeld verji
kröftum sínum í að sinna mála-
rekstri í stað þess að tala illa um
aðra lögfræðinga," segir Nagel.
Byggt á efni frá Reuters og BBC
Erlendar fréttir vikui
Áframhaldandi blóðbað
Tuttugu og sex
ísraelskir borgarar
týndu lífi í tveimur
sjálfsmorðsárásum
Palestínumanna í
vikunni. Fimm
manns til viðbótar,
þar af þrjú ung börn,
létu svo lífið þegar palestínskur víga-
maður réðst inn í hús í landnema-
byggð gyðinga á Vesturbakkanum og
hóf skothrið á þá sem þar voru fyrir.
ísraelsk stjórnvöld tilkynntu stefhu-
breytingu i kjölfar sjálfs-
morðsárásanna og hér eftir mun ísra-
elski herinn leggja undir sig hluta
Vesturbakkans eftir hverja árás
Palestínumanna. í samræmi við það
hélt herinn inn í borgina Nablus á
fóstudagsmorgun eftir árásina á gyð-
ingabyggðina á fimmtudag.
Leiðtogar ESB funda
Leiðtogar Evrópusambandsins
komu saman til fundar í Sevilla á
Spáni á föstudagsmorgun, í skugga
fyrsta allsherjarverkfalls þar í landi í
átta ár og bílsprengju sem ETA, að-
skilnaðarsamtök Baska, eru gnmuð
um að hafa komið fyrir. Mörg mikil-
væg mál voru á dagskrá tveggja daga
fundar leiðtoganna, þar á meðal mál-
efni ólöglegra innflytjenda. Ráða-
mennirnir segja að gripið verði til
harðari aðgerða til að stemma stigu
við straumi ólöglegra innflytjenda tO
landa ESB. Þá ætluðu leiðtogarnir að
leggja fram timaætlun um lokavið-
ræður við tíu ríki sem vilja komast
inn í helgidóminn.
Upplýsingaleki
Dómsmálaráðu-
neyti Bandaríkjanna
ætlar að hefja rann-
sókn á þvf hvemig
upplýsingar úr lok-
uðum yfirheyrslum
þingnefnda um að-
draganda hryðju-
verkaárásanna 11.
september láku út til fiölmiðla í vik-
unni. Upplýst var að daginn fyrir
árásirnar hefði leynileg hlerunar-
stofnun Bandaríkjanna náð tveimur
boðum þar sem sagt var að eitthvað
mikið myndi gerast daginn eftir, án
þess að það væri tilgreint nánar. Boð-
in voru á arabísku og voru ekki þýdd
fyrr en 12. september. George W.
Bush forseti hefur þungar áhyggjur af
þessum leka og er það mat Hvíta
hússins að hann kunni að grafa und-
an öryggi þjóðarinnar.
AI-Qaeda-liðar virkir
Æðstu yfirmenn helstu leyniþjón-
ustustofhana Bandaríkjanna sögðu í
yfirheyrslum fyrir luktum dyrum i
Bandarikjaþingi í vikunni að liðs-
menn hryðjuerkasamtakanna al-Qa-
eda og annarra hópa öfgamanna væru
enn virkir í landinu.
Stórsigur hægrimanna
Bræðingur mið- og
hægriflokkanna í
Frakklandi vann yfir-
burðasigur í síðari
umferð þingkosning-
anna þar um síðustu
helgi. Hægrimenn
fengu 399 menn
kjöma af 577 sem
sitja á franska þinginu og því hefur
Jacques Chirac forseti góðan meiri-
hluta til að hrinda helstu stefnumál-
um sinum í framkvæmd. Fimm ára
sambúðarstjórn forsetans við ríkis-
stjóm undir forystu sósíalista stóð í
veginum fyrir því að forsetinn gæti
stjómað eftir eigin höfði.
Blair ekki treystandi
Tony Blair forsætisráðherra nýtur
ekki lengur trausts breskra kjósenda.
Þetta kom glögglega í ljós í skoðana-
könnun sem hið hægrisinnaða blað
Daily Telegraph birti í vikunni. Þar
sögðu aðeins 45 prósent aðspurðra að
Blair væri heiðarlegur og tveir þriðju
hlutar sögðu að ríkisstjóm Verka-
mannaflokksins væri ekki treystandi.
Breska stjómin hefur átt í vök að
verjast að undanfornu vegna ýmissa
vandræðamála sem hafa komið upp
og sem hafa kostað nokkra ráðherra
embættið. Blair hélt blaðamanna-
fund í vikunni þar sem hann kom
sjónarmiðum sínum á framfæri.
ur þingi