Dagblaðið Vísir - DV - 22.06.2002, Blaðsíða 41

LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 2002
H e / q a rb l a ö 3Z>V
■4-5
„Látum hann súpa sand“
ÞAÐ ER STUNDUM SAGT AÐ HJÓL réttlætisins
snúist hægt og örugglega og sennilega vilja flestir
trúa því að réttlætið sigri að lokum. í því máli sem
hér verður rakið greindi menn mjög á um það hvað
væri satt og rétt og þar af leiðandi hvað væri réttlát
málsmeðferð.
Meðferð þessa máls lauk í Hæstarétti i febrúar 1967
en þá var stutt i að 10 ár væru liðin frá því að þeir at-
burðir gerðust sem um var fjallað. Fyrsti dómur í
málinu gekk í héraði i september 1972.
Málavextir voru þeir að í júlí 1967 var efnt til móts
hestamanna austur á Hellu á Rangárvöllum. Þangað
flykktust hestamenn og aðrir, bæði akandi og ríð-
andi. Þar á meðal var maður sem átti eftir að verða
aðalsöguhetja þessa máls en hann var kaupmaður í
Reykjavík. Það er hann að minnsta kosti oftast kall-
aður í dómsskjölum þótt ekki sé alltaf ljóst hvort hon-
um hafi verið fært að stunda kaupmennsku vegna
ýmiss konar heilsubrests.
Kaupmaðurinn kom riðandi austur að Hellu ásamt
félögum úr í hestamannafélaginu Fáki. Þegar þangað
var komið keypti hann sér aðgöngumiða á dansleik í
Hellubíói úr bíl sem stóð fyrir utan og miðar voru
seldir úr. Hann gekk síðan inn og sagðist fyrir dómi
hafa keypt sér flösku af kók og sest við borð. Hann
varð fljótlega þess áskynja að hætt var að selja að-
göngumiða og var búið aö opna húsið og hleypa hverj-
um sem koma vildi inn. Þetta fannst honum ekki
sanngjarnt hafandi skömmu áður keypt dýran að-
göngumiða og gekk til lögregluþjóna sem þarna voru
við gæslu og kvartaði undan þessu framferði.
Lögregluþjónarnir voru úr Reykjavík og þekkti
kaupmaðurinn þá báða í sjón'. Þeir tóku gagnrýni
hans illa og jukust orðaskipti þeirra uns kaupmaður-
inn segir að annar þeirra hafi ávarpað sig og sagt:
„Þú skalt bara halda kjafti, þú ert illa séður hjá lög-
reglunni og þú ert sprúttsali."
Þessum áburði reiddist kaupmaðurinn og sneri sér
að þremur mönnum sem viðstaddir voru umrædd
orðaskipti og spurði hvort þeir vildu bera vitni um að
lögreglan hefði kallað hann þetta að ósekju.
Þegar hér var komið sögu bar kaupmaðurinn að
lögreglumennirnir hefðu leitt hann út úr húsinu og
þegar beitt mikilli hörku með því að fetta þumalfing-
ur hans aftur á bak þótt hann byðist til þess að ganga
með þeim rólega út fyrir.
Þegar út var komið sagði kaupmaðurinn að lög-
regluþjónarnir hefðu leitt sig úr augsýn bak við hús
og þar hefði annar þeirra sagt við hinn:
„Nú skulum við láta hann súpa sand, hafðu kylfuna
tilbúna, ég ætla að leggja hann niður og járna hann.“
Kaupmaðurinn segist hafa orðið mjög hræddur og
sleit sig lausan og setti þegar í stað hælkrók á annan
lögreglumanninn svo hann féll við og kaupmaðurinn
ofan á hann. Þá hóf hinn lögreglumaðurinn allmikla
barsmíð á herðar, mjaðmir og mjóhrygg kaupmanns-
ins og lýsti hann þeim svo að þetta hefðu verið þung
högg, barin í æði.
„Stattu upp, helvítið þitt“
Var nú kominn fjöldi manns að og fylgdist með
átökunum en kaupmaðurinn lá á grúfu og sátu báðir
lögreglumennirnir klofvega ofan á honum. Þegar þeir
reigðu handlegg hans upp á bak til þess að setja hann
í járn tóku þeir svo harkalega á honum að handlegg-
urinn hrökk í sundur. Kaupmaðurinn segir að eftir
að hann var kominn í járnin hafi lögreglumaðurinn
sem sat á herðum hans, tekið í hár hans og barið
höfði hans í jörðina og reynt að troða mold og sandi
upp í hann. Síðan barði hinn lögreglumaðurinn á
hendur hans í járnunum með kylfunni og sagði:
„Stattu upp, helvítið þitt.“
Það sem óumdeilt gerðist í kjölfarið var að ekið var
með fangann í jámum til héraðslæknisins á Hellu þar
sem gert var aö handleggsbroti hans og sett gifs á
handlegginn. Þetta annaðist lögreglan en skildi fang-
ann eftir hjá lækninum og skipti sér ekki frekar af
honum.
Framburður lögregluþjónanna fyrir réttinum um
atburðina í Hellubíói var mjög með öðm sniði. Þeir
sögðust hafa opnað hliðardyr á húsinu í samráði við
dyraverði til að loftræsta húsið og þá hefði umrædd-
ur kaupmaður komið til þeirra og verið sýnOega
drukkinn og æstur. Þeir báru að hann hefði að tilefn-
islausu ráðist að öðrum lögregluþjóninum og keyrt
hann upp að vegg. Þeir hefðu þá leitt hann út og ætl-
að með hann afsíðis til frekari viðræðna um málið en
hann hefði þá ráðist skyndilega að þeim og hent öðr-
um þeirra í götuna og sjálfur lent ofan á honum. Við
það tækifæri hefði hinn lögregluþjónninn aðstoðað
við handtökuna með því að slá þrjú létt högg með
kylfu í mjóhrygg kaupmannsins og hefði hann þá lát-
ið sér segjast.
Báðir lögreglumennirnir töldu meint orðaskipti sín
við kaupmanninn algera fjarstæðu. Þeir sögðu að
kaupmaðurinn hefði kvartað um eymsli í handlegg og
sagst vera veiklaður i hendi og þeir hefðu reynt að
meðhöndla hann varlega eftir því sem það væri hægt
í jámum. Þeir kváðust hafa sett hann í geymslu i lög-
reglubíl fyrir utan húsið og ekki skipt sér frekar af
honum uns þeir komust að því að hann var á leið til
læknis með öðrum lögregluþjóni.
Sumarið 1967 lenti maður íátökum við löq-
reglumenn á Hellu á Rangárvöllum og hand-
leqqsbrotnaði íþeim rgskingum. Það tók
nærri 10 ár að Ijúka málaferlum sem risu í
kjölfarið þar sem skaðabótakröfu mannsins
var fgrst hafnað en síðar viðurkennd að
hluta íHæstarétti.
Lítíð drukkinn en kurteis
Nokkur vitni komu fram sem höfðu verið við-
stödd hluta átakanna en ekkert þeirra treysti sér til
að meta hvort lögreglan hefði sýnt óþarfa harðræði.
Héraðslæknirinn á Hellu bar að kaupmaðurinn
hefði verið litið drukkinn og kurteis, handleggsbrot-
inn og með marbletti á baki.
Kaupmaðurinn var til meðferðar á Landakoti í
kjölfar þessara átaka til þess að koma handleggs-
brotinu i réttar skorður og var nærri mánuð á
sjúkrahúsinu þar sem erfiðlega gekk að koma brot-
inu í samt lag. Hann yfirgaf spítalann með gifs frá
úlnlið í handarkrika og losnaði ekki við það fyrr en
17 mánuðum síðar.
Það kom í ljós við langdregin réttarhöld að kaup-
maðurinn hafði alltaf verið fremur heilsutæpur og
nær alger öryrki en að mestu vegna afleiöinga
nýrnasjúkdóma og var örorka hans ekki rakin til
þessara átaka. Vegna málarekstrar fyrir Hæstarétti
var hann þess vegna tekinn í sérstakt örorkumat
vegna þessara meiösla og varanlega örorka hans
metin 35%. Hann hélt því samt fram að i kjölfar
þess harðræðis sem hann var beittur af lögreglunni
við þetta tækifæri hefði hann orðið óvinnufær með
öllu.
Samtals krafðist hinn handleggsbrotni kaupmað-
ur nærri tveggja milljóna króna í skaðabætur vegna
þessa máls. Fyrir héraðsdómi var kröfum hans al-
gerlega vísað frá en Hæstiréttur var heldur örlátari
þegar hann tók málið fyrir rúmum fjórum árum
seinna.
Þá voru hinum óheppna kaupmanni dæmdar
rúmlega 300 þúsund krónur með 7% ársvöxtum frá
1967 til greiðsludags sem hefur áreiðanlega ekki náð
að halda í við öra verðbólgu sem var viðloðandi á
þessum árum en verðtrygging þekktist ekki.

•<