Dagblaðið Vísir - DV - 22.02.2003, Side 16

16
LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 2003
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________DV
Elísabet Barrett
Hún var sex ára gömul þegar hún byrjaði að yrkja og varö ein dáðasta skáld-
kona Breta. Eiginmaður hennar var skáldsnillingurinn Róbert Browning. Ást-
arsaga þeirra var dramatísk.
veiktist alvarlega og
lá rúmfóst mánuð-
um saman. Læknar
stóðu ráðþrota
frammi fyrir veik-
indunum en allt
bendir til að Elísa-
bet hafi þjáðst af
anorexíu. Hún var
send á heilsuhæli
þar sem henni tókst
að ná heilsu. Um
þrítugsaldur veikt-
ist hún af lungna-
berklum og til að
lina þjáningar henn-
ar var henni gefið
ópium sem hún varð
upp frá því háð.
Ljóð eftir hana
birtust á prenti. I
bókmenntaheimi
Lundúnaborgar
gengu sögur um
þessa heilsutæpu
skáldkonu sem bjó í
fóðurhúsum, orti
þunglyndisleg Ijóð
og var sögð jafn fal-
leg og hún var gáf-
uð. Þessi smávaxna,
svartklædda kona
hafðist við í rökkv-
uöu herbergi sem
hún yfirgaf sjaldan.
Gluggar voru vand-
lega lokaðir og eldur
brann í arninum.
Herbergið var aldrei
hreinsað nægilega
og ryk og kóngulóar-
vefir söfnuðust fyr-
ir. Á veggjum voru
myndir af Tennyson
og Róbert Browning,
þeim skáldum sem
hún hafði einna
mestar mætur á.
Ástir skálda
Ástir skáldanna Róberts Brownlngs og Elísabetar
Barrett hafa orðiö mörgum aö yrkisefni. Leikrit hefur
veriö skrifaö um samband þeirra, kvikmyndir geröar um
asvi þeirra og Vlrginla Woolf skrifaði eitt sinn sögu þar
sem kjölturakki Elísaþetar er í hlutverki sögumanns.
Enska skáldiö Róbert Browning var þrjátíu og
þriggja ára þegar hann kynntist skáldkonunni El-
ísabetu Barrett sem var sex árum eldri en hann.
Róbert Browning þótti á þeim tíma eitt athyglis-
verðasta ljóðskáld Breta þótt hann ætti langt í
land með að öðlast almenningshylli.
Elisabet Barrett byrjaði sex ára gömul að yrkja
ljóð. Hún sótti í bækur og sankaði að sér fróðleik
og þeir sem kynni höfðu af henni töldu að hún
væri undrabarn. Hún var sjálfsöruggt og vilja-
sterkt barn sem gjörbreyttist á unglingsárum,
glataði sjálfstrausti, varð erfið í umgengni og
mjög grátgjörn. Ofurviðkvæm, full höfnunar-
kenndar, þráði hún ást og viðurkenningu. Hún
Vinátta gegnum
bréfaskriftir
Kynni ljóðskáld-
anna tveggja hófust
þegar Róbert sendi
Elísabetu aðdáenda-
bréf sem hún svar-
aði og þar með hófust bréfaskriftir þeirra. Það
liðu átján vikur frá fyrsta bréfi hans þar til þau
hittust. Þessi bið stafaði eingöngu af tregðu Elísa-
betar sem sagði síðar að hún hefði ekki viljað
hitta hann vegna andúðar sinnar á ókunnugum.
Fyrsti fundur þeirra stóð í klukkustund og Ró-
bert Browning gekk af honum ástfanginn maður.
Seinna fannst Elísabetu að hún hefði alltaf elsk-
að Róbert Browning, eða öllu heldur hugmyndina
um hann. En þegar hún kvaddi hann vissi hún
það eitt að hún vildi vera vinur hans.
Róbert Browning skrifaði henni og sagðist
elska hana. Hún endursendi bréfið. Hann sendi
henni annað bréf og bað hana að fyrirgefa ákafa
sinn. Þau héldu áfram að hittast á heimili henn-
ar og þess á milli skrifuðust þau á. Hann var ást-
fanginn sem fyrr og tilfmningar hennar urðu æ
heitari. Ljónið í veginum var faðir Elísabetar,
auðugur ekkjumaður sem drottnaði yfir bömum
sínum og krafðist hlýðni. Elísabet var augasteinn
hans og hann mátti ekki af henni sjá. Elísabet var
að nálgast fertugsaldur en var enn óeðlilega háð
fóður sínum og vildi ekkert gera honum á móti
skapi. Hún hræddist tilhugsunina um að lifa
sjálfstæðu lífi fjarri honum. Um leið unni hún Ró-
bert Browning afar heitt.
Flótti úr föðurhúsum
Elísabet hélt sambandi sínu við Róbert Brown-
ing vandlega leyndu fyrir föður sínum og heim-
sóknimar áttu sér einungis stað þegar hann var
fjarverandi. Þetta var í fyrsta sinn sem hún fór á
bak við foður sinn og hún var full samviskubits
vegna þess. Þegar faðir hennar ákvað að fjöl-
skyldan skyldi flytjast til Kent meðan verið væri
að gera lagfæringar á húsi þeirra í London laum-
uðust elskendurnir inn í litla kirkju i nágrenninu
og létu gefa sig saman, Síðan fór Elísabet heim.
Viku síðar, þegar faðir hennar sat að kvöldverði,
yfirgaf hún heimilið svo litið bar á. Hún hélt til
Parísar ásamt eiginmanni og þaðan héldu þau til
Ítalíu.
Elísabet mátti ekki til þess hugsa að lifa í ósátt
við fóður sinn. Hún skrifaði honum hjartnæm
bréf og bað um skilning hans og fyrirgefningu.
Edward Barrett sá hvorki ástæðu til að skilja né
fyrirgefa og svaraði dóttur sinni með bréfi þar
sem hann sagðist líta svo á að hún væri ekki
lengur á lífi. Viðbrögð hans reyndust Elísabetu
meira áfall en tvö fósturlát á fyrstu hjóna-
bandsárunum. Hún sá föður sinn aldrei framar.
Róbert og Elísabet eignuðust einn son og áttu
saman sextán blessunarrík ár. Á hjónabandsár-
unum komu út eftir skáldkonuna frægustu ljóða-
bækur hennar, Sonnets from the Portuguese, ást-
arljóð til eiginmanns hennar, og Aurora Leigh
þar sem kom fram einlægur stuðningur hennar
við jafnréttisbaráttu kvenna.
Andlit ungrar stúlku
Farsælt hjónaband skáldanna var ekki án
skoðanaágreinings. Róbert var afar ósáttur við
ópíumneyslu Elísabetar. Þau deildu einnig um
uppeldi sonarins sem Elísabet ól upp líkt og væri
hann kynlaus vera meðan Róbert vildi efla með
honum karlmennsku. Napóleon 3. varð þeim
einnig að ágreiningsefni en Elísabet tilbað hann
sem fullkomna hetju meðan Róbert fyrirleit hann
af öllu hjarta. Eitt helsta áhugamál Elísabetar á
seinni árum, spíritismi, varð þeim deiluefni en
Róbert taldi konu sína vera að flýja á vit blekk-
ingar sem myndi skaða andlega heilsu hennar.
Enginn sem þekkti til Elisabetar átti von á því
að þessi fmgerða, veiklulega kona, sem borðaði
eins og spörfugl, yrði langlíf. Hún lést árið 1861,
fimmtíu og fimm ára, eftir að hafa ofkælst. í veik-
indum hennar hjúkraði Róbert henni af alúð.
Einn dag þegar hann laut niður að henni opnaði
hún augun, faðmaði hann og sagði: „Róbert
minn, minn heittelskaði". Hann spurði hvemig
henni liði. „Yndislega," sagði hún. Hann tók utan
um hana: „Þá sá ég sjón sem hjarta mitt mun
geyma þar tO ég sé hana aftur og um alla eilífð -
ást hennar á mér eins og hún birtist mér allan
þann tíma sem ég þekkti hana. Brosmilt, ham-
ingjusamt andlit ungrar stúlku - og eftir nokkrar
mínútur lést hún í örmum mínum, höfuð hennar
við vanga minn.“
Róbert Browning var staðfastlega þeirrar skoð-
unar að einungis væri hægt að elska einu sinni á
ævinni. Hann lifði konu sína tæp þrjátíu ár og
kvæntist ekki aftur.
Gullkorn vikunnar
Ölerindi (brot)
- eftir Hallgrím Pétursson
Nú er ég glaður ó góðri stund,
sem ó mér sér;
guði sé lof fyrir þennan fund.
og vel sé þeim sem veittl mér.
Vltjað hef ég á vlna mót.
sem nú á sér,
reynt af mörgum hýrleg hót;
vel sé þelm sem velttl mér.
Gott er að hafa góðan sið
sem betur fer,
aldrei skartar óhóflð,
og er sá sœll sem gálr að sér.
Gott er að hœtta hverjum leik,
þá hœst fram fer.
Nú skal hafa slg á krelk;
vel sé þeim sem veltti mér.
Alltaf að lesa
Katrín Fjeldsted segir frá bókunum sem hún hefur verið að lesa undanfarið.
„Ég á sennilega ekki uppáhaldsbækur
því ég skil það svo aö maður sé þá að lesa
einhverjar bækur aftur og aftur. Ég geri
það yfirleitt ekki, því svo margar spenn-
andi bækur biða að jafnaði á náttborðinu
eða í bókahillum eftir þvi að fá athygli og
krefjast þess að vera lesnar. Er í miðjum
klíðum í Austerlitz eftir W.G. Sebald, í
enskri þýðingu eftir Anthea Bell, veit
ekki enn hvort hún verður uppáhalds-
bók. Af þvi ræðst hvort ég legg til atlögu
við aðra bók eftir hann, Die Ringe der Sa-
tum. Las á þýzku Blikktrommuna eftir Gúnter
Grass síðsumars árið 2000 og féll alveg fyrir henni.
Wally Lamb fmnst mér mjög áhugaverður höfund-
ur, hef lesið góðar tvær bækur eftir hann, She’s
Come Undone og I Know This Much is True. Vinur
minn, Tom Kennedy, bandarískur, sagði mér upp-
haflega frá honum. Tom er búsettur í Kaupmanna-
höfn og var í rithöfundaskóla með Wally Lamb og
hefur sjálfur skrifað þó nokkuð og selt, einkum í
gegnum Amazon.com. Ég hef lesið einar þrjár eftir
Tom og mæli með honum. Annar höfundur sem
einnig var meö þeim í skóla í New York er André
Dubus III, sem hefur skrifað bækur á borð við Hou-
se of Sand and Fog, um landflótta hershöfðingja frá
íran, alveg magnaða bók.
Ég reyni að fylgjast með þeim bókum sem
tilnefndar eru til Booker-verðlauna, Pulitz-
er-verðlauna, Whitbread- og Dublin-verð-
launa svo og National Book Award (House
of Sand and Fog var tilnefnd 1999 en Wait-
ing eftir Ha Jin var þá verðlaunuð). Um hríð
datt ég I ameríska höfunda, las fyrst eftir
svartar konur, Toni Morrison og Álice Wal-
ker auðvitað, en svo fýlgdu fleiri í kjölfarið,
höfundar á borð við Wallace Stegner sem
fékk einmitt Pulitzer-verðlaimin fýrir Angle
of Repose, Bemard Malamud sem skrifaði
The Tenants og loks hina ógleymanlegu Theory of
War eftir Joan Brady.
Ég á einnig marga breska eftirlætishöfunda.
Joanna Trollope er einn þeirra en elskan hún Mary
Wesley skrifar ekki meira, dó í fyrra. Bókin Black
Dogs er ein sú eftirminnilegasta af bókum eftir Ian
McEwan, en hann fékk Booker-verðlaunin fyrir
Amsterdam 1998 og Atonement var tilnefnd til þeirra
2001.
Las nýlega Life of Pi eftir Yann Martel sem fædd-
ist á Spáni og býr í Kanada og svo Bel Canto eftir
Ann Patchett. Mér fannst hún áhrifamikil og sitja
eftir í huganum.
„Dagur án brauðs ef til vill; dagur án þess að lesa:
aldrei."
Sérkennileg
frumraun
Aörar raddir,
aörir staöir eftir
Truman Capote
Fyrsta skáldsaga
Trumans Capote kom
út þegar hann var einungis 24 ára.
Þetta er sérkennileg bók og áhuga-
verð. í formála, sem höfundur skrif-
aði að endurútgáfu bókarinnar
mörgum árum seinna segir hann:
„Þótt þarna séu kaflar sem mér
þykja afrek, valda aðrir mér óróa.“
Vissulega köflótt bók en höfuðkostir
hennar eru sterk persónusköpun og
draumkenndar og myndríkar lýs-
ingar.
Kvótið Á
Sá er ekki álltaf tryggast-
ur sem situr kjur, heldur
hinn sem kemur aftur.
Halldór Laxness (Salka Valka)
Bókalisti Eymund

Allar bækur
1. Þú getur grennst og
breytt um lífsstíl.
Ásmundur Stefánsson og
Guðmundur Björnsson
2. Bókin um bjórinn. Roqer Protz
3. Frida. Barbara Mujico
4. Einfaldaðu líf þitt.
Elaine St. James
5. Heimur kvikmyndanna.
Guðni Elísson ritstjóri
6. 177 leiðir til að koma konu í
7. himin
7. Leggðu rækt við sjálfan þig.
Anna Valdimarsdóttir
8. Hundabókin okkar. Muninn
9. Dauðarósir. Arnaldur Indriðason
10. Nafnabókin okkar. Muninn
Skáldverk
1. Dauðarósir.
Arnaldur Indriðason
2. Himinninn hrynur.
Sidney Sheldon
3. Kajak drekkfullur af draugum.
Lawrence Millman
4. Synir duftsins.
Arnaldur Indriðason
5. Afródíta. Isabel Allende
6. Konan með hundinn.
Anton Tsjekhov
7. Endurfundir. Mary Hiqqins Clark
8. Napóleonsskjölin.
Arnaldur Indriðason
9. Dauðinn á Níl. Aqatha Christie
10. Napóleonsskjölin.
Arnaldur Indriðason
Barnabækur
1. Herra Fyndinn. Roqer Harqreaves
2. Matreiðslubókin okkar.
Elisabet Ekstrand Hemmingson og
Eva Rönnblom
3. Stjörnur í skónum.
Sveinbjörn I. Baldvinsson
4. Bókin um risaeðlur.
David Lambert
5. Herra Sterkur. Roqer Harqreaves
Metsölulisti Eymundssonar 12.-18. febrúar