Dagblaðið - 25.06.1979, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 25. JÚNÍ 1979.
hendir Iandbúnaðarráðherra mér
skriflegt svar við tveimur fyrri liðum
fyrirspumarinnar en tjáir mér að
ekki hafi gefist tími til prentunar og
dreifingar á svörunum á Alþingi eirts
;og háttur er með skrifleg svör við
fyrirspurnum á Alþingi. Landbún-
aðarráðherra tjáði mér einnig að
óframkvæmanlegt væri að afla upp-
lýsinga um hlunnindi er fylgja ríkis-
jörðum og ómögulegt að upplýsa um
tekjur af hlunnindum þar sem þeirra
upplýsinga yrði að leita í skattfram-
tölum leigutaka. Samkvæmt þessu er
því ljóst að tekjur af hlunnindum
rikisjarða renna til leigutaka og þeim
er ekki skylt að tilkynna leigusala sem
er ríkissjóður um tekjur af hlunnind-
um nema þá í framtali til skatts.
Skýrsla sú sem landbúnaðarráð-
herra afhenti mér sem svar við fyrir-
spumum mínum hefur að geyma skrá
yfir allar ríkisjarðir, staðsetningu
þeirra, leigutaka og leigugjöld.
Formáli að svari
í upphafi skýrslunnar fylgja eftir-
farandi skýringar:
„Núgildandi ábúðarlög frá árinu
1976 kveða svo á um að eftirgjald
jarða skuli vera 3% af fasteignamati
og hækka og lækka samkvæmt þvi.
Eru ríkisjarðir nú leigðar eftir þeim
lögum. Um þá sem fengið hafa ábúð
fyrir tíma þeirra laga gilda eldri
ákvæði, þar sem eftirgjald hefur ekki
verið látið fylgja verðlagsbreyting-
um. M.a. þess vegna er leigan svo<
mishá eins og skráin ber með sér. Til
þessa liggja líka fleiri orsakir og þá
þessar helstar:
1. Sumir bændur eiga öll hús og
mannvirki á jörðunum. Á öðrum
eru þau öll í eigu rikisins.
2. í sumum byggingarbréfum eru
ákvæði um að ábúandi greiði ár-„
gjöld af öllum lánum sem á jörð-
unum hvila. Af öðrum greiðir
Kjallarinn
/
Gunnlaugur
Stefánsson
ríkið þessi gjöld og er þá eftir-
gjaldið þeim mun hærra.
Þegar tekið er tillit til þessa, eru
kjör rikislandseta ekki eins misjöfn
og tilgreint eftirgjald á skránni gæti
gefið ástæðu til að halda, og stafar af
ákvæðum eldri ábúðarlaga, sem í
gildi voru þegar ábúendurnir fengu
jarðirnar.
Með fyrirmælum núgildandi ábúð-
arlaga og laga um fasteignamat ætti
að koma meira samræmi í land-
skuldagreiðslur af ríkisjörðum.”
Fróðleg lesning
Það verður ekki annað sagt en að
skráin sé fróðleg lesning. Þar eru
taldar 593 ríkisjarðir sem leigugjöld
koma fyrir og eru í útleigu í flestum
tilfellum hjá einstaklingum sem
stunda á jörðunum búskap. Af þess-
um 593 leigutökum greiða 278 leigu-
takar leigugjald fyrír jörðina er
nemur lægri upphæð en kr. 1000, eitt
þúsund krónum, fyrir allt árið 1978. í
allmörgum tilfellum er innifalið í
þessu gjaldi öll hús og mannvirki á
jörðunum auk jxss sem leigutakar
njóta allra tekna af þeim hlunnindum
sem jörðinni fylgja.
Við nánari athugun á skránni
kemur í ljós að í eigu ríkissjóðs eru
fjölmargar „feitar” hlunnindajarðir
sem gefa drjúgan skilding af sér fyrir
hlunnindi. Á þetta fyrst og fremst við
um lax- og silungsveiðijarðir. Þessar
hlunnindatekjur renna til leigutaka.
Tiltaka má dæmi um bónda er greiðir
kr. 750 í leigugjald fyrir jörðina en
fær í tekjur fyrir útleigu á jarðarhluta
í laxveiðiá á aðra milljón króna.
Ótrúlegt en satt
Sá sem býr á mölinni og þarf að
vinna myrkranna á milli, býr jafnvel
við ótryggt atvinnuástand en þarf að
eyða um þriðjungi tekna sinna á
mánuði til þess að sjá fjölskyldu sinni
fyrir húsaskjóli og í ofanálag að vera
á eilífum þeytingi með fjölskyldu sína
úr einu húsnæði í annað og í eilífri
leit að húsaskjóli í samkeppni við
mikla eftirspurn eftir húsnæði en lítið
framboð, honum hlýtur að bregða í
brún þegar hann lítur staðreyndir um
það hvernig ríkissjóður stendur að
útleigu á eignum sínum um sveitir
landsins. Oft hefur verið rætt um að
bændur landsins séu forréttindastétt.
Ofarlega er í huga manna styrkja- og
lánamál bænda en þar eru bændur
taldir njóta fyrirgreiðslu langt um-
fram aðrar atvinnugreinar lands-
manna og síðast en ekki síst hafa af-
urðamál bænda verið sérstaklega til
umræðu þó bændum einum verði
ekki kennt um þann vanda.
En hvemig ríkissjóður hefur staðið
að útleigu á eignum sínum er mál sem
þarfnast nánari athugunar. Hér þarf
að grípa tafarlaust í taumana og
koma í veg fyrir misrétti og sýnilegt
arðrán sem á sér stað á eignum sem
eru í eigu allrar þjóðarinnar.
Gunnlaugur Stefánsson
alþingismaður
og svarar henni sjálfur stutt og lag-
gott: „Þessu getur allur almenningur
svarað.” Ekki er gerð tilraun til þess
að gera grein fyrir því, sem gerist
áður en kemur til verkfalla. Nei, sök-
inni er alfarið velt yfir á verkalýðs-
hreyfinguna. Manni býður í grun, að
skoðun Sigurðar sé sú, að fólk eigi að
bugta sig fyrir þeim, sem stjórna at-
vinnutækjunum, hirða það, sem
hrekkur af borðum þeirra, og vera
þakklátt fyrir. Síðan eigi þetta fólk
að þegja.
4.
Eru verkföll ótök eins launþega-
hóps viö annan?
Um 50.000 manns taka laun á ári
hverju eftir launatöxtum, sem félög
innan ASÍ semja um. Á kjaramála-
ráðstefnum og í kjarasamningum er
stefna félaganna mótuð. í síðustu
kjarasamningum í júní 1977 var
samið um 18.000 kr. launahækkun
fyrir fulla dagvinnu. Þannig var
mótuð heildarstefna fyrir þennan
hóp.
Einmitt þessi samstaða er nauðsyn-
leg til þess að tryggja að þeir, sem
verst eru settir, fái kjarabætur. En
hvaða lausn býður Sigurður upp á?
Hann talar um „siðferðilegt tilkall
til” launa. Ég spyr: til hvaða ágóða
hafa atvinnurekendur „siðferðilegt
tilkall”?
En Sigurður lætur ekki nægja að
afgreiða málið með „siðferðilegu til-
kalli” heldur fullyrðir, að „harðsvir-
aðar forréttindastéttir innan laun-
þegasamtakanna” „hrifsi til sín
laun” og að verkalýðshreyfingin leiði
hjá sér að takast á við „þetta stór-
fellda vandamál”.
Hvar hefur maðurinn verið? Er
honum ekki ljóst, að í undangengn-
um samningum hafa verkalýðsfélög
landverkafólks haft „samfiot”, þ.e.
samið öll í einu. Hann tekur út eitt
lítið félag, þ.e. félag mjólkurfræð-
inga, sem ekki hefur fylgt launa-
stefnu sambandsins.
5.
Fjárkúgun og frjálsir samningar
S.L. talar um, að verkfallsréttur og
hugtakið „frjálsir samningar” sé
merkingarlaust og líkir kjarasamn-
ingum við fjárkúgun.
Ekki er ljóst af ummælum S.L.,
hvernig samningar yfirleitt eiga að
fara fram. í kjarasamningum er
samið um verð vinnunnar. í samning-
um gera menn hver öðrum tilboð og
ef menn ná ekki saman, verður ekki
af kaupum. Ef hafnarverkamenn fá
ekki þau laun, sem þeir eftir atvikum
geta sætt sig við, þá vinna þeir ekki.
Hvaða Iausn býður S.L. upp á?
Ég spyr í fullri alvöru: Er það fjár-
kúgun að neita að vinna undir slíkum
aðstæðum?
6.
Afskipti rfkisvaldsins af gerð
kjarasamninga
Ríkisstjómin er knúin „til afskipa
af gerð kjarasamninga” og með þeim
hætti er „stjómskipan landsins stór-
lega raskað”, segir S.L. í ræðu sinni.
En hver eru nú venjulega þessi
hræðilegu afskipti? Jú, verkalýðs-
hreyfingin hefur margoft sagt, að
krónur í launaumslagið séu einar sér
ekki aðalatriðið. Þess vegna hafa
önnur kjaraatriði tengst samningum,
og þannig hefur ríkisvaldið komið til
skjalanna með loforðum um laga-
breytingar. Tökum nokkur dæmi:
1. Vökulögin.
2. Orlofslögin.
3. Lögin um 40 klst. vinnuviku.
4. Lög um rétt verkafólks til launa i
veikinda- og slysatilfellum.
5. Lög um atvinnuleysistrygginga-
sjóð.
6. Lög um eftirlaun til aldraðra.
7. Lög um félagslegar íbúðabygging-
ar.
Og hvaða bölvun hafa þessi lög
leitt af sér? Hverju hafa þau raskað í
stjómarháttum hér til hins verra?
7.
„Þeir semja án þess að bera
nokkra ábyrgð"
Hvernig verða kjarasamningar til?
Kjarasamningar verða þannig til, að
um væntanlegar kröfur fara fram
umræður. Hverju vilja menn ná
fram? Hverju telja menn sig geta náð
fram?
Slíkar kröfur eru síðan samþykktar
I félögum og sendar viðsemjendum.
Það er ekki einn maður, sem ákveður
þær, heldur félagsmennirnir. Síðan
er kosin samninganefnd í viðkom-
andi félagi, sem semur fyrir félagið,
og á síðustu árum svokölluð aðal-
samninganefnd ASÍ, sem valin er af
fulltrúum félaganna. Þegar samn-
inganefndir hafa náð ákveðnu sam-
komulagi, með fyrirvara við atvinnu-
rekendur, er það borið undir félags-
fundi í hverju félagi fyrir sig. Á þá
fundi flykkjast félagsmenn almennt.
Þar er samkomulagið samþykkt eða
fellt.
Það eru því félagsmennirnir, sem
móta kröfurnar í byrjun, og það eru
þeir hinir sömu, sem taka afstöðu til
þess, sem samninganefndin hefur náð
fram í lokin. Að sjálfsögðu eru svo
haldnir fundir í félögunum, meðan á,
samningsgerðinni stendur, og aðal-
fundir eru haldnir árlega. Sá forystu-
maður eða -menn, sem meirihluti
félagsmanna er óáiíægður með,
verður þess vegna ekki langlífur í
starfi. Það er því gagnvart félags-
mönnum, sem forystumennirnir bera
ábyrgð, og það er þeim, sem þeir
verða að gera reikningsskil gerða
sinna, og það eru félagsmennirnir og
hinar ýmsu stofnanir hreyfingarinn-
ar, sem tryggja að málsmeðferð sé til-
hlýðileg og lýðræði sé í heiðri haft.
Hér, eins og svo víða I ræðu sinni,
fer S.L. því með dylgjur og órök-
studdar fullyrðingar.
8.
Brýtur verkfallsrótturinn niður
skipulega stjórnarhœtti? Er afli
beitt en ekki vitsmunum?
Verkfall var fyrst háð hér á landi
upp úr síðustu aldamótum. Síðan
hafa verkföll oft verið háð, og síðasta
stóra verkfall launafólks var 1976. Sú
grundvallarbreyting hefur orðið á
síðustu árum, að I stað þess að vera
með allsherjarverkföU, sem lama alla
starfsemi, er farið að beita starfs-
greinaverkföllum, landshlutaverk-
föUum og aðgerðum eins og útflutn-
ingsbanninu 1978.
En hafa verkföU, sem beitt hefur
verið hér á landi allt frá upphafi þess-
arar aldar, brotið niður skipulega
stjórnarhætti? Á þessu tímabili höf-
um við fengið heimastjórn, fuUveldi
og að lokum stofnað lýðveldi. Við
höfum 60 alþingismenn í dag og 9
ráðherra.
Þá er það spurning um aflið og
Kjallarinn
Jóhannes Sigurgeirsson
vitsmunina. Það er rétt, að formleg
skólaganga margra forystumanna í
verkalýðshreyfingunni er ekki löng.
En þeir hafa flestir hverjir gengið
gegnum annan skóla, þ.e. skóla lifs-
ins, og sá skóli hefur kennt þeim, að
kjara- og réttindabætur hefur verka-
fólk hér á landi sem annars staðar
ekki fengið án þess að þurfa að berj-
ast fyrir þeim.
Ekki færir Sigurður orðum sínum
um þekkingarleysi stað á annan hátt
en þann að vitna í ályktun kjaramála-
ráðstefnu ASÍ. Fer hann háðulegum
orðum um „greinargerð ASÍ um,
hvernig auka megi svigrúm til kjara-
bóta og tryggja fulla atvinnu, án þess
að það leiði til verðbólgu”. Þar voru
sett fram rök fyrir því, að hægt væri
að ná fram raunverulegum kjarabót-
um, og bent á leiðir til þess að lækka
verðlag í landinu. Jafnframt var þar
bent á hina óhóflegu fjárfestingu,
sem hér hefur átt sér stað, auk fleiri
atriða. Hvergi I grein sinni hrekur
Sigurðurþessirök.
9.
Er verkalýðshreyfingin ó móti hag-
ræðingu?
Oft er i ræðu S.L. erfitt að henda
reiður á gegn hverju hann er að ráð-
ast hverju sinni. Undir lok ræðunnar
talar hann um stjórnmálamenn, sem
hafi bakhjarl í verkfallsréttinum og
tali fyrir munn verkalýðshreyfingar-
innar og sem styðji þá afstöðu laun-
þegasamtakanna að vera á móti hag-
ræðingu.
S.L. verður sjálfur að fá að upp-
lýsa almenning um þá stjórnmála-
menn, sem hafa verkfallsréttinn sem
bakhjarl, og um leið hljóta væntan-
lega einhverjir stjórnmálamenn að
hafa verkbannsréttinn sem bakhjarl,
eða hvað?
Hitt vil ég minna Sigurð á, að
verkalýðshreyfingin berst og hefur
barist fyrir aukinni hagræðingu bæði
í einkarekstri og í opinberum rekstri,
og Alþýðusamband íslands hefur í
dag tvo menn í þjónustu sinni, sem
ekki gera annað en að vinna að hag-
ræðingarmálum i samráði við verka-
lýðsfélög og atvinnurekendur.
10.
Gefur verkafólk blygðunarlaust
rangar upplýsingar um kjör sín?
„Með verkfallsréttinn að bakhjarli
geta menn blygðunarlaust gefið
rangar upplýsingar um kjör sín,”
segir Sigurður enn. Ég er nú svo
barnalegur, að ég held, að fólk, sem á
annað borð er óheiðarlegt, þurfi eng-
an verkfallsrétt til að segja rangt frá.
Tóku opinberir starfsmenn innan
BSRB ef til vill allt í einu upp á því að
segja ranglega frá launum sínum,
eftir að þeir fengu verkfallsrétt. Ég
spyr: Er það fólk, sem hefur verk-
fallsrétt, óheiðarlegra en annað fólk?
Hafa einhver ný fræðileg vinnubrögð
verið uppgötvuð? Einhver ný rök-
fræði?
Það er öllum mönnum Ijóst, líka
S.L., að brúttólaun fólks geta verið
önnur en dagvinnutaxtinn einn.
Þannig getur verkamaður haft hærri
laun fyrir dagvinnu en dagvinnutaxt-
inn segir til um vegna þess að hann sé
yfirborgaður, eins og það er kallað,
auk þess sem yfirvinna er mjög tíð.
Þetta hefur forystumönnum ASI
lengi verið ljóst. Þess vegna meðal
annars var sett á laggirnar Kjararann-
sóknarnefnd, sem auk ASÍ eiga aðild
að Vinnuveitendasamband fslands
og Vinnumálasamband samvinnu-
félaganna. Fjórum sinnum á ári eru
gerðar úrtaksathuganir á launum
verkamanna, verkakvenna og iðn-
aðarmanna í Reykjavík. Niðurstöður
þessara athugana eru ekkert léyndar-
mál, því þær eru gefnar út í frétta-
bréfi, sem hver og einn getur fengið
eintak af, ef hann hirðir um það.
S.L. hagar hins vegar málflutningi
sinum á þann hátt, að hann nefnir há
laun fiugumferðarstjóra og yfir-
manna á kaupskipum (án þess að
geta heimilda og án þess að geta
vinnutíma) til árása á verkalýðshreyf-
inguna í heild. Ég skal hins vegar
upplýsa S.L. um það, að mánaðar-
taxtakaup í fiskvinnslu eftir 4 ára
starfstíma 40 klst. á viku er 195.528 i
dag og að vegið meðalmánaðarkaup
verkamanna fyrir 51,6 klst. vinnu á
viku var 248.146 á 4. ársfjórðungi
1978, en þaðeru nýjustu upplýsingar,
sem fyrir hendi eru. Inni í þessari tölu „
eru öll álög og yfirvinnukaup. Það
kann vel að vera, að S.L. finnist
verkafólk ekki hafa „siðferðilegt til-
kall” til þessara launa, en varla eru
margir sammála honum.
11
Að hafa ofbeldishneigð, þekk-
ingarleysi og draumóra að vega-
nesti
Og þá er það rúsínan í pylsuendan-
um. Eftir að hafa úthúðað verkfalls-
réttinum og fundið honum allt til for-
/áttu, og án þess að hafa bent á,
hvernig skipta eigi þjóðartekjum,
sendir fræðimaðurinn forystumönn-
um verkalýðshreyfingarinnar nokkur
|vel valin orð úr fræðasafni sínu. Þeir
eru ofbeldishneigðir, þekkingar-
lausir, draumórakenndir og ofsa-
fengnir. Og hver er afleiðingin? Jú,
þeir eru ófærir um að takast á við
nokkurn vanda. Þeir eru að stöðva
allt atvinnulíf og eyðileggja alla
skipulega stjórn landsins.
Maður sér þetta fyrir sér: í öllum
fjölmiðlum landsins belgja sig út of-
beldishneigðir verkalýðsforingjar og
hvetja fólkið til verkfalla. Þekkingar-
leysið skín úr augum þeirra. Þeir
birta upplýsingar i blöðum um, hvað
það kostar þjóðfélagið, að þeir skuli
hafa 250.000 kr. fyrir 52 klst. vinnu-
viku.
En hvað blasir við í raunveruleik-
anum. Jú, herrarnir í Vinnuveitenda-
sambandi íslands hafa boðað til alls-
herjarverkbanns, og það á að hefjast
tæpri viku eftir að S.L. flytur boð-
skap sinn. Verkbannið á jú að ná til
þess fólks, sem ekki á í neinum úti-
stöðum við Vinnuveitendasamband-
ið. En þar eru nú líka aðrir sem ráða
ferðinni.
En Sigurður Líndal gerir sér ekki
grein fyrir, að í kjaradeilum takast á
launþegar og atvinnurekendur. Hann
sér ekki þann raunveruleika, sem við
blasir. Síðastliðið haust voru félög
innan ASÍ reiðubúin til að fram-
lengja kjarasamninga sína með
óbreyttu grunnkaupi til 1. desember
1979. Launþegar innan sambandsins
hafa einnig sætt sig við, að tekið sé
tillit til versnanöi viðskiptakjara við
útreikning verðbótavísitölu og þann-
ig hafi hið stórhækkaða olíuverð
áhrif á kjör þeirra.
Vinnuveitendasamband Islands
svaraði hins vegar aðsteðjandi vanda-
málum með verkbannshótunum, og
Eimskipafélag Íslands hafði til um-
ræðu og athugunar að láta skip
félagsins ekki sigla, nema þeir fengju
40% hækkun á farmskrám.
Var einhver að tala um ofbeldis-
hneigð og þekkingarleysi?
Jóhannes Siggeirsson,
hagfræðingur ASÍ.
„En Sigurður Líndal gerir sér ekki grein
w fyrir, aö í kjaradeiium takast á launþegar
og atvinnurekendur. Hann sér ekki þann raun-
veruleika, sem viö blasir.”