Dagblaðið - 12.05.1980, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 12. MAÍ 1980.
12
Ný viðhorf í áfengismálum:
Eldrí baráttuaðferðir hafa nú
gengið sér tilhúðar
—segir norski yf irlæknirinn Hans Olav Fekjær
—Megináherzlan er nú lögðá að draga úr útbreiðslu áfengis
—Vandinn liggur í áfenginu sjálfu en ekki ífélagslegum
vandamálum
„Gamlar baráttuaðferðir hafa
gengið sér til húöar og fólk hefur í
stórum hópum skipt um skoðun. Það
á ekki sízt við um þær stofnanir sem
siðastliðið eitt og hálft ár hafa unnið
úr þeim upplýsingum, sem liggja fyrir
eftir rannsóknir í fjölmörgum
löndum,” segir Hans Olav Fekjær,
yfirlæknir í grein um ný viðhorf í á-
fengismálum, sem birtist í norska
ritinu Tidsskrift om edruskapsspörs-
mál fyrir skömmu
Þetta á meðal annars við um Heil-
brigöisstofnun Sameinuöu þjóðanna,
Alþjóölegu heilbrigðismála-
stofnunina og Áfengisráð Efnahags-
bandalagsins, segir Fekjær. Niður-
stöður þessara og fleiri slíkra
stofnana hafa í grófum dráttum verið
á þessa leiö að þvi er Fekjær segir:
Alkóhólismi er aðeins lítill hluti
af vandamálum áfengisneyzlunnar.
Vandamálin fara vaxandi, en þau má
minnka. Ekki með meðferö stórneyt-
enda eða meö hvatningu til hófsemi,
heldur með því aö draga eins og
pólitískt er hægt úr útbreiðslu á-
fengis. Orsök áfengisvandamála er
nefnilega sjálf tilvist áfengis, en ekki.
persónuleg vandamál eða tauga-
veiklaður nútími.
Svipaða sögu er að segja frá
Svíþjóð. Síðastliðið haust var kosin
nefnd i Stokkhólmi er gera skyldi
tillögur um stefnu í áfengismálum.
Hún birti álitsgerð 15. nóvember sl.
sem kom ýmsum á óvart. Höfð voru
uppi orð um að álitsgerðin væri
„ósænsk”. Þar er hvorki — svo sem
oft áður í þessu sambandi — lagt út
af erfiöum félagslegum aðstæðum
eða illum kjörum, sem bætá verði úr,
né heldur gert ráö fyrir að ákveðinn
hluti þjóðarinnar hljóti að verða
vimuefnum að bráð og þeim verði að
hjálpa af hálfu heilbrigðisþjónustu
og tryggingakerfis eftir að svo er fyrir
þeim komiö.
Nú er tekið mið af niöurstöðum
alþjóölegra rannsókna: Ekki verður
komið í veg fyrir alkóhólisma með
eftirmeðferð einni; tjón af áfengis-
neyzlu ræðst af heildarmagni áfengis,
sem neytt er í samfélaginu.
Lagt er til m.a. að áfengisútsölum
verði lokað á laugardögum. Krafizt
er, að hætt verði sölu tollfrjáls á-
fengis og að áfengi verði hækkaö
verulega.
Þá hefur sænska ríkisstjómin lagt
til að hafin skuli herferð á breiðum
grunni gegn afhendingu áfengra
drykkja til ungmenna. Ástæðan til
þessarar ákvörðunar er sú niðurstaöa
vísindamanna að áfengisneyzla ung-
menna hafiaukizt.
í álitsgerð norskra aðstoðar-
ráðherra um áfengismál á síöasta ári
er bent á 32 leiðir til úrbóta. f aöalat-
riöum fjalla tillögurnar um a) að gera
mönnum erfitt um vik að komast
yfir áfengi, b) að minnka heild-
arneyzluna, c) að draga úr tjóni er
áfengisnotkun fylgir.
Talsmenn hinna nýju viðhorfa
segja, að um tíma hafi verið hallazt
að auknu frjálsræði í áfengismálum
og dregið úr hömlum. Það hafi orðið
til þess að áfengis var neytt við æ
fleiri tækifæri. Mál sé að venda. Þá
muni færri bætast í hóp þeirra er tjón
bíða af áfengisneyzlu og möguleikar
þeirra er þegar hafa orðið áfengi að
bráð til hamingjuríks lifs muni
aukast.
-GAJ.
Áfengisstefnan röng
síðastliðin 60 ár
— segir Páll V. Daníelsson, formaður Landssamtakanna gegn áfengisbölinu
,,Nú eru komnar fram haldbærar
vísindalegar rannsóknir sem sýna að
áfengisstefnan hér á landi hefur verið
röng síðastliðin 60 ár,” sagði Páll V.
Daníelsson, formaöur Lands-
samt&kanná gegn áfengisbölinu 1 i
samtali við Dagblaðiö.
„Allt sem gert hefur verið í
þessum málum hér á landi frá 1917
hefur veriö fólgið í því að rýmka um
þessa hluti. 1917 kom lækna-
brennivínið svonefnda, 1922 komu
spánarvínin, sterku vínin komu 1934
eða 1935. Vínveitingahúsin komu
1954, en lengst af var það svo, að
aðeins mátti opna vínveitingahús þar
sem áfengisútsala var fyrir. Þvi var
aflétt einhvern tíma á milli 1960 og
1970. Loks var á síðasta ári lengdur
afgreiðslutimi vinveitingahúsa.
Þetta hefur verið stefnan í rúm
60 ár. Við höfum varað við þessu því
að fræðslumál virðast ekki hafa
Páll V. Danielsson: Áfengisneyzlan
kostar þjóðfélagið árlega 50—80
milljarða.
dugað. Það sem núna hefur gerzt, er
að vísindalegar rannsóknir hafa leitt
til niðurstöðu, sem rennir stoðum
undir réttmæti baráttunnar gegn
auknu frelsi i meðferð áfengis.
Áfengi er ekki öðruvísi en önnur
söluvara að því leyti, að eftir því sem
skapast meiri möguleikar að ná í það
þá náttúrlega selst meira. Hin
almennu sölulögmál gilda.
Sú stefna sem nú þarf að taka upp
er í anda þess sem Heilbrigðis-
stofnun Sameinuðu þjóðanna hefur
lagt til þ.e. að beina öllum tiltækum
hömlum gagnvart áfenginu, eins og
t.d. fækkun útsölustaða, styttingu
opnunartíma vínveitingahúsa, háu
verðlagi o.s.frv.
Ég hef slegið því fram, að áfengis-
neyzlan kostaði þjóðfélagið árlega
50—80 milljarða,” sagði Páll og
bætti því við að hann teldi þá tölu sizt
ofmetna. -GAJ.
EGERA M0TI
AUKNUM BÖNNUM
r r
— segir Pjetur Þ. Maack, starfsmaður SAA
„Það getur vel verið að þetta séu
ný viðhorf hjá þeim. Við höfum bara
ekkert til hinna Norðurlandanna að
sækja. Það hefur stundum verið sagt
að við séum 10—15 árum á eftir
Bandaríkjamönnum í baráttunni við
áfengismálin en þá erum við líka 25
árum á undan hinum Norður-
löndunum,” sagði Pjetur Þ.
Maack, guðfræðingur og starfs-
maður SÁÁ, er Dagblaðið innti hann
álits á hinum „nýju viðhorfum”.
„Það sem SÁÁ hefur lengst af
gréint á við fræðimenn í faginu er að
við lítum á alkóhólismann sem orsök
en ekki afleiöingu. Þegar menn segj-
ast drekka vegna þess aö þeir hafi
Pjetur Þ. Maack: Hafna þvi alfarið að
fólk leiðist út i drykkju vcgna félags-
legra vanriamála.
ekki vinnu þá er það einfaldlega lygi.
Þeir hafaekki vinnu vegna þess að
þeir drekka.
Ég hafna þvi alfarið að fólk leiðist
út i drykkju vegna félagslegra vanda-
mála. Drykkja hefur aldrei bætt
félagslega stöðu nokkurs manns. Það
getur vel verið að þetta sé nú að
ljúkast upp fyrir þeim á
Norðurlöndunum núna, en fyrir
okkur er þetta ekkert nýtt,” sagði
Pjetur.
Hann sagðist vera mjög á móti
auknum bönnum á sviði áfengismála.
„Ég held að við ættum að halda
okkur við þá reglugerð sem við
höfum. AUar breytingar eru að mínu
mati slæmar hvort sem þær eru í átt
til aukinna hafta eða aukins frjáls-
ræðis. Það fólk sem vinnur að
þessum málum er að glíma við
nokkuð þekkta stærð,” sagði Pjetur
og bætti því við að það sem væri
bannað hefði alltaf tilhneigingu til að
verka spennandi ekki sízt á unglinga.
Þó kvaðsf hann ekki vilja leggja til að
áfengi yrði gefið algjörlega frjálst.
„Staðreyndin liggur á borðinu.
A.m.k. einn af hverjum tíu missir
stjórn á sinni drykkju,”sagði Pjetur.
' Aðspurður sagðist hann telja fræðslu
vænlegasta til árangurs þó hún væri
ekki það eina rétta. „I fræðslunni
upplifa unglingarnir að hin fagra
mynd sem þau hafa gert sér af á-
fengisneyzlunni stenzt ekki.” -GAJ.
Áfengisneyzlan leiðirtil
lífefnafræðilegra
breytinga á líkamanum
— segir Brynleifur H. Steingrímsson héraðslæknir
„Með aukinni faraldsfræðilegri
þekkingu á eðli áfengisneyzlunnar,
þ.e. á sambandinu á milli þess magns
sem þjóð eða hópur fólks neytir af á-
fengi og heilsufarsáhrifum þess,
hefur það komið æ skýrar í ljós að
stór hluti áfengisneytenda eða allt að
10% verða ávanamyndaðir sjúkling-
ar af neyzlunni, þ.e. hafa líkamleg
einkenni um alkólhólisma,” sagði
Brynleifur H. Steingrímsson, héraðs-
læknir á Selfossi, er DB bað hann að
útlista frá læknisfræðilegu sjónar-
miði hin nýju viðhorf í áfengis-
málum.
„Hér er um augljóst samband
neyzlumagns á áfengi og sjúkdóms
að ræða þó að næmi einstaklinga sé
mjög mismunandi.
TEK MALIÐ UPP A NÆSTA ÞINGI
— segir Helgi Seljan alþingismaður
„Ég hef einu sinni verið aðili að
tillögu um að hætta þessu.
Meðflutningsmenn mínir voru'Karvel
Pálmason og Vilhjálmur Hjfálmars-
son. Ef ekki væri komið svona ná-
lægt þinglokum núna þá hefðum við
hiklaust flutt tillögu hér um,” sagði
Helgi Seljan alþingismaður er Dag-
blaðiðspurði hann hvort hann væri
þeirrar skoöunar, að hætta ætti
notkun áfengis í opinberum veizlum.
í umræöum á Alþingi í vikunni kom
fram að ráöuneytin nota að meöaltali
35 flöskur af áfengi á dag í veizlum
sinum.
„Ég mun beita mér fyrir því að
þetta mál veröi tekið upp í byrjun
næsta þings. Áður ætla ég að kanna
hvers vegna Svíar hættu að vera með
sterkt vín í opinberum veizlum.”
Helgi sagðist álíta að þingmenn úr
öllum flokkum mundu flytja mál
þessa efnis. Aðspurður sagði hann
það rétt að stjórnmálamenn hér á
landi virtust áhugalitlir um áfengis-
mál og ekki væri nein fastmótuð
stefna í áfengismálum.

Helgi Seljan: Engin fastmótuð stefna I
áfengismálum.
„Alþingi kýs þó aðila sem á að
vera ráðgefandi ríkisstjórn og
Alþingi í áfengismálum, þ.e. á-
fengisvarnaráð. Þetta ráð vinnur
mikið og kannar alveg sérstaklega á-
standið í öðrum löndum. Margt er til
þessa ráðs að leita. Hins vegar er það
yfirleitt ekki gert. Stjórnvöld spyrja
ráðiðekki um neitt.
Eðlilegast væri auðvitað að
Alþingi og ríkisstjórn fælu áfengis-
varnaráði að gera frumtillögur í
stefnumótun varðandi áfengismál og
bættu þar inn í aðilum frá hinni
pólitisku hlið og ekki síður aðilum úr
heilbrigðiskerfinu,” sagði Helgi
Seljanaðlokum.
-GAJ-
Læknisfræðilega er því
alkóhólisminn sérstakur sjúkdómur
þegar áfengisneyzlan hefur orsakað
ávanamyndun í líkamanum. Sú á-
fengisneyzla sem á orsakir i öðru en
ávanamyndun getur verið félagsleg
eða geðræn.
Hið nýja viðhorf er því, að á-
fengisneyzlan leiði til lífefna-
fræðilegra breytinga í líkamanum og
því meiri breytinga sem neyzlan
verður meiri.
Til þess að forðast þessar
breytingar.þ.e. ávanamyndunina
meðal fólks, ber að vinna gegn á-
fengisnotkun í þjóðfélaginu. Þeim
mun sjaldnar sem áfengi er haft um
hönd þeim mun minni likur á áfengis-
sýkingu.
Aukin dreifing áfengis cr þvi aðal-
bölvaldurínn í áfengismálum i
faraldsfræðilegum og þjóðfélags-
legum skilning. Þvi leggur WHO
(Alþjóða heilbrigðismálastofnunin)
til að þjóðfélögin hamli gegn
dreifingu á ethyl-alcoholi,” sagði
Brynleifur að lokum. -GAJ.
Brvnleifur H. Steingrímsson: Sú
áfengisnevzla sem á orsakir i öðru cn
ávanamyndun getur verið fólat;slcR eða
geðræn.