Dagblaðið - 12.05.1980, Blaðsíða 23

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 12. MAÍ 1980.
23
Leiklist
o
„ÞAÐ ER SKEMMTV-
LEGRA AÐ VERAISÓKN”
sem nokkinn skipar, sé illa launað. En
það fæst ekki framkvæmdafé fyrir
flokkinn, sem hefði í för með sér
aukið sýningarhald. Þetta er vitaskuld
sárgrætilegt.
Vond menningar-
pólitík
Það má ennfremur nefna óperu-
nutninginn. Það eru dýrustu sýningar,
sem hægt er að efna til vegna þess að
kaupa þarf að húsinu alla starfskrafta,
bæði söngvara og hljómsveitarfólk. Það
er kveðið á um það í þjóðlcikhúslögum
skýrum störfum, að í húsinu skuli eiga
sér stað regluleg ópcrustarfsemi. Fngu
að síður höfðum við neyðsi til að hafa
aðhlaup fyrir hverja óperusyningu sem
ráðist hefur verið í. Hér er fyrir hendi
vilji til að efla óperuflutning, en það
fæst ekki fé. Stuðningur stjómvalda
við aðra aðila, sem setja upp óperur er
allra góðra gjalda verður en sá
stuðningur má ekki vera á kostnað þess
sem skylt er að gera hér í Þjóðleik-
húsinu. Þetta á að fara saman, hvað
með öðru. Ef á að byggja upp
óperumenningu, verður að vinna
skipulega að því marki. Það er fjarska
vond menningarpólitík, ef þrjár list-
greinar geta ekki dafnað og vaxið hlið
við hlið, en neyðast til að taka hver frá
annarri í bókstaflegum skilningi.
Blikur á lofti
Og því er nú verr að ástandið hér er
ekkert einsdæmi. önnur leikhús eiga
við sama vanda að stríða, hvort sem
um er að ræða Leikfélag Reykjavíkur,
Alþýðuleikhúsið eða Leikfélag
Akureyrar.”
Hefur það verið hugsað i alvöru að
efna til einhverra aðgerða af hálfu leik-
hússins — eða leikhúsanna í
sameiningu — til að fá bætt úr þessu
ófremdarástandi?
,,Það vekur eðlilega furðu mína og
annarra, að sett séu landslög, sem ekki
er farið eftir. En ég vil ekki trúa því, að
til aðgerða þurfi að koma.”
En svo við sláum nú botninn i
spjallið: Hvað er þér efst i huga á tima-
mótum sem þessum?
,,Mér finnst það ánægjuefni, að
það skuli, þrátt fyrir allt, hafa tekist að
halda uppi sómasamlegu leiklistarstarfi
hér. Áhuga hjá almenningi skortir
ekki, og það er óhætt að segja, að sá
áhugi haldi leikhúsinu öðru fremur
uppi. Ég nefndi áðan að blikur væru á
lofti, og það er bæði satt og rétt. Á
undanförnum árum hefur leikhúsið
notið styrks.sem numið hefur um 65%
af rekstrarkostnaði. Á síðasta ári fór'
þetta hlutfall niður i 58% og stefnir
niðurávið. Afleiðingin er sú, að á af-
mælisárinu erum við með færri
leiksýningar en áður og þar af leiðandi
færri áhorfendur.
Listafólkið hér hefur bæði getu og
vilja til að gera ávallt betur. En ekkert
leikhús getur starfað eftir linu af einu
eða neinu tagi. Það þarf ávallt að taka
áhættur, svo hægt sé að bæta við sig.
Það er skemmtilegra að vera í stöðugri
sókn, en hins vegar er hart að þurfa að
taka því, að ekki skuli vera hlúð að
listinni og listafólkinu hér sem skyldi.
Ég vona fyrst og síðast, að
Þjóðleikhúsið eigi þann sess í hugum
fólks, að því finnist þess vegna
mannlífið ívið betra og skemmtilegra.”
„Það má ekki styðja eina grein á kostnað annarrar i Þjóðleikhúsinu.”
„Íslensk leiklist þekkt að góðu.’”
Á stórafmælum þykir vel viðeigandi
að staldra við um stund og horfa um
öxl, líta til fortíðarinnar og kannski
ja-fnvel að spá í framtíðina. Ég átti þess
kost að spjalla við Svein Einarsson,
þjóðleikhússtjóra, eina siðdegisstund
fyrir nokkru í tilefni þess, að nú um
þessar mundir eru 30 ár liðin, síðan
Þjóðleikhúsið hóf starfsemi sína.
Fyrirheit og
auknar kröfur
,,Ég var svo lánsamur, að fá að vera
viðstaddur frumsýninguna á Nýárs-
nóttinni, 1. leiksýningunni í þessu húsi
á opnunardegi þess. Ég man vel eftir
deginum, björtum og sólríkum, og það
er mér enn minnisstætt, þegar Ragnar í
Smára snaraðist inn úr dyrunum heima
hjá mér og afhenti föður mínum
eintak af leikritinu Snæfríður íslands-
sól, í bók, sem gefin varút sama dag í
tilefni opnunarinnar. Ég fékk að sitja í
tröppunum á efri svölum og horfði á
sýninguna þaðan. Það var mikil
stemmning í salnum, og ég held að
allir, sem þarna voru hafi bundið vonir
við húsið og það starf, sem þar átti að
vinna, og fundið, að fyrirheit væri nú
gefið um vöxt og viðgang leiklistar á
íslandi.
Ég held að megi segja, að staðið
hafi verið að mörgu leyti við þau fyrir-
heit, bæði í tíð forvera míns, Guðlaugs
Rósinkranz og ég vona í minni tíð
einnig. Hér eru líka að mörgu leyti
ágæt skilyrði til að gera góða hluti.
Þjóðleikhúsið hefur á að skipa
dugmiklum hópi listamanna.sem hafa
vaxið stöðugt og orðið æ færari að
takast á við erfiðari og meira krefjandi
verkefni. Ekki má heldur gleyma því að
nú eru aðstæður hér á landi aðrar en
áður. íslensk leikritun hefur farið vax-
andi, jafnt að magni sem gæðum, og
íslensk leiklist er nú á síðustu árum
orðin þekkt að mörgu góði á erlendri
grund. Þetta gerir vitaskuld að verkum,
að meiri kröfur eru gerðar til þeirra
„Slík lagasetning er hefndargjöf.”
listamanna, sem vinna hér en þeirra,
sem vinna annars staðar aðleiklist.”
0,46%
En nú hafa ýmsar blikur verið á
lofti, þeg^j rekstur leikhússins hefur
verið til umræðu og hart vegið að
leikhúsinu fjárhagslega. Nýlega
skrifaðir þú ásamt með fleirum undir
áskorun til fjárveitingarnefndar
Alþingis, þar sem sagði, að ekki
mætti gleyma listum og
menningarmálum, þegar gengið væri
frá fjárlögum. Er einhverra úrlausna
að vænta í þessum efnum?
„Það er rétt, það eru ýmsar blikur á
lofti, og því er ekki að leyna að
uggvænleg þróun blasir við. Nú, það er
staðreynd, að stjórnvöld reyna að
spara, þegar illa árar. Það er i sjálfu sér
afar eðlilegt og fátt hægt að segja við
því. Hinu er ekki að leyna, að hlutur
skapandi lista hefur mjög verið fyrir
borð borinn á fjárlögum síðustu ára. Á
fjárlögum ársins 1980 er gert ráð fyrir
að sá skerfur, er rennur til skapandi
lista sé um 0,46% af heildarfjárlögum.
í nágrannalöndum okkar er þessi
hlutur ekki minni en 2—4% og fer
í lögunum eru til að mynda
heimildir fyrir þvi, að ráðnir séu
höfundar til hússins, framkvæmda-
stjóri, dramatúrg og eins er kveðið á
um skyldu hússins að standa að óperu-
og listdanssýningum, auk venjulegs
leikritaflutnings. En það hefur hins
vegar ekki fengist fé til þessara liða.
Eins og er er þetta ástand óvjðunandi.
Ég geri þó fastlega ráð fyrir þvi, að
stjórnvöldum og þingi sé þetta ljóst og
bæti úr von bráðar. Það má skilja
sv.ona ástand í 1—2 ár, en ekki árum
saman. Að öðrum kosti verður laga-
setningin hefndargjöf, ef ekki fylgja í
kjölfarið ráðstafanir til þess að standa
undir þeim kröfum, sem gerðar eru til
Þjóðleikhúss.”
Ópera, listdans og leikritaflutningur
líöur fyrir fjársveltið, semsagt.Geturðu
sagt ítarlegar frá þessu?
„Það er kannski nærtækast að
nefna listdansflokkinn, sem hefur á 7
ára starfsferli sínum gerbreytt öllu
mati manna á listdansi og skapað for-
sendur fyrir markvissu og stöðugu
starfi. Þetta hefur tekizt, þó það fólk.
Óviðunandi
ástand
gjarnan upp í 5%. Hér á landi hefur
þessi skerfur sífellt minnkað miðað við
verðbólguna. Menningarmál hafa
dregist mjög afturúr og það hlýtur að
segja til sín, þegar til lengdar lætur.”
En nú voru samþykkt ný lög fyrir
Þjóðleikhús fyrir um tveimur árum.
Væntanlega hefur eitthvað batnað við
það?
„Því miður er ekki svo. Reyndar eru
þessi lög saga út af fyrir sig. Frumvarp-
ið var lengi að væflast í þingsölum,
hartnær áratug, ef mig misminnir ekki.
Menn greindi á um stjórnskipan
hússins. Pólitíkusar vildu gjarnan eiga
þar hlut að máli og einnig fagfólkið. Af
þessum sökum dagaði frumvarpið
nokkuðoftuppi.
Frumvarpið var svo loks samþykkt
sem lög fyrir tveimur árum, en gallinn
er bara sá, að þeim hefur alls ekki verið
fylgt eftir.
VANTA&„ FRAMRUÐU?
!TT
Ath. hvort viðgetum aðstoðað.
Vií&\\ ísetningar á staðnum.
BÍLRÚÐAN IKozsræ
—spjallað við Svein Einarsson þjóðleikhússtjóra