Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 03.03.1959, Síða 40

120
þó sérstæð að þvi leyti, að hún fjallar um menn og málefni,
sem höfundurinn man eða heimildarmenn hans og er tengd
mjög afmörkuðu svæði. Þættirnir eru vel sagðir, en annað
hvort er ég orðinn fullsaddur af húnvetnskum þáttum, eða
að efniviðurinn er farinn að tapa reisn. Langbezti þáttur-
inn í þessari bók er Húsfrú Þórdís, en ekikert nýnæmi er
hann, því fyrir 10 árum kom hann út í bókinni Svipir og
sagnir, sem Sögufélag Húnvetninga gaf út. Þátturinn er að
vísu svo stórbrotinn, að hann þolir vel endurprentun, en
óneitanlega hefði verið viðkunnanlegra að geta þessa.
Breiðfirzkar sagnir, eftir Bergsvein Skúlason, má nefna
meðan ég er við þetta heygarðshornið. Þetta er samtíning-
ur frásagna, dulsagna og skáldskapar frá Breiðafirði. Sumt
ekki óskemmtilegt aflestrar, en annað ósköp lélegt og vekur
óneitanlega þá tilfinningu, að nú sé tekið að skafa fullfast
eftir sagnatíningi og skófirnar séu orðnar viðbrenndar.
Prófarkalestur er slæmur á bókinni. Hnaut ég um margar
prentvillur þótt ekki væri ég að fiska eftir þeim.
Norðlenzki skólinn, eftir Sigurð Guðmundsson, skóla-
meistara, er tvimælalaust viðamesta og veigamesta bókin,
sem ég bef lesið nú um j('»laleytið og afsakanlegt þótt lest-
urinn hafi teygzt eittlivað fram yfir þrettándann. Bókin er
á sjötta hundrað síður í stóru broti og hygg ég, að einhverj-
um finnist, að minna hefði nú mátt gagn gera, þegar líka
upp kemur, að eiginlega er sagan ekki sögð nema vel fram
yfir aldamótin. Þess ber þá að gæta, að sagan hefst á því er
hinn forni Hólaslkóli er lagður niður og rekur þau undar-
legu örlög og andlegu (»áran, er því olli, og svo baráttuna
fyrir því að gera þá óhapparáðstöfun að engu, þ. e. endur-
reisn skóla norðanlands. Það er vandi að dæma þessa stóru
bók í stuttu máli. í aðra röndina er hún orðmörg og stagl-
söm, mikið af endurtekningum, að vísu oftast sögðum með
mismunandi orðum, svo það getur ihvarflað að lesandanum,
að bókin sé upþkast eða óunnin syrpa, en á hinn bóginn er
bókin þó svo heilsteypt og gjörhugsuð, með öllum sínum