Frjáls verslun - 01.12.1960, Blaðsíða 30

Olíuhreinsunarstcð í Essex, Englandi
hefir Shell t. d. stærstan hluta af olíuviðskiptum
í Evrópu, nálægt 25%, og liefur einnig komið vel
undir sig fótunum í löndum, sem hafa nýlega hafið
framþróun. Arið 1975 mun eftirspurn eftir olíu í
Bandaríkjunum hafa aukizt um 75%, en líklegt
er að þá hafi hún þrefaldazt í öðrum frjálsum lönd-
um. Auk Jæssa hefir samsteypan styrkt aðstöðu
sína með því að leggja niður það, sem enn var
eftir af einokunartilhneigingu fyrri ára, og taka
höndum saman við einkaframtakið. „Enginn stend-
ur okkur framar í trúnni á einkaframtakið", segir
John Loudon.
Auðjöframir tveir
Shell er lengi búið að eiga í samkeppni við
Standard Oil samsteypuna. Fyrsti olíuauðjöfurinn
var John D. Rockefeller hjá Standard, en næstur
honum kom harðger og dugmikill Hollendingur,
Henri Deterding, sem gekk í hollenzka félagið
skömmu eftir stofnun. þess 1890 og tók brátt við
stjórninni. Eftir að Deterding tók við stjórninni,
hratt félagið tilraun Standard til að yfirtaka það.
Deterding var slyngur og óhræddur að leita nýrra
markaða og háði harða baráttu við Standard í
fjölda landa. Til að styrkja aðstöðu félagsins stofn-
aði hann til samsteypu með brezka Shell Transport
and Trading félaginu 1907, en fyrir því var Lund-
únabúinn Marcus Samuel, sem hafði horfið frá al-
mennri innflutningsverzlun, en hafði nú með höndum
olíuflutninga. Félögin héldu heitum sínum, en tóku
upp vörumerkið — skelina — sem Samuel hafði
notað í sama tilgangi, þcgar hann flutti inn skeljar
til að skreyta búningsherbergi kvenna á Viktoríu-
tímabilinu. Samið var um að 4 af 7 forstjórum
væru Hollcndingar.
Eftir að Bandaríkjastjórn lagði niður einkasölu
Standard Oil félagsins 1911, réðst Deterding inn á
Bandaríkjamarkaðinn. Ilann stofnaði Shellfélögin,
er síðar runnu saman í Shell Oil, og fékk aðgang
að nægri olíu, er félagið fann hinar auðugu Signal
Hill olíulindir í Kaliforníu. Skozkur maður, Ií. S. M.
Burns, veitir forstöðu Shellfélaginu í Bandaríkj-
unum, en það er öflugasta systurfélagið. Arið 1959
nam sala þess 1,8 milljörðum Bandaríkjadollara, en
það var 9% meira en árið 1958.
Líklegt er að Shellsamsteypan hafi farið verst
allra olíufélaga út úr heimsstj’rjöldinni síðari.
Sprengjum rigndi á olíustöðvar hcnnar í Evrópu,
og kafbátar sökktu olíuflutningaskipunum. Þá varð
Shell fyrir öðru áfalli, er Bandaríkjastjórn fyrir-
skipaði Standard Oil að segja upp öllum kartcl-
samningum 1942, þegar samsteypan átti mjög í
vök að verjast að halda mörkuðum sínum. En að
styrjöldinni lokinni var hún svo fljót að byggja
upp olíustöðvar sínar, að Standard Oil fékk tæpast
tækifæri til að vinna nýja markaði á hennar kostn-
að. í upphafi lagði samsteyj)an sjálf fram mest af
fjármagninu, en fór síðan á heimsmarkaðinn til að
afla reiðufjár. Það var þó ekki fyrr en 1954, að
samsteypan komst á skrá í kauphöllinni í New
York.
Breytt stefna
Jolin Hugo Loudon hefir unnið ómetanlegt starf
fyrir Shell, en málefnum samsteypunnar hefir hann
helgað alla starfskrafta sína. Afi hans var eitt
sinn landsstjóri í hollenzku Austur-Indíum, og
frændi hans var utanríkisráðherra Hollands í fyrri
heimsstyrjöldinni. Faðir hans, Hugo Loudon, gekk
ekki í opinbera þjónustu, eins og venjan var í fjöl-
30
FRJÁLS VERZLUN