Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.12.1960, Blaðsíða 3

Frjáls verslun - 01.12.1960, Blaðsíða 3
mennra kauphækkana. Hitt er svo annað mál, hvort þar hefir aðeins verið um að kenna glópsku eða illvilja stjórnarvaldanna. Þeim, sem slíku halda fram, væri hollt að kynna sér þróun þessara mála á valdatímabili vinstri stjórnarinnar, er svo var nefnd. Vorið 1955 áttu sér stað, svo sem kunnugt er, 10% almennar kauphækkanir að loknu langvarandi verkfalli. Þetta hafði þau áhrif á hina stjórnmála- legu þróun að stofnað var til kosninga sumarið 1956 og var vinstri stjórnin mynduð eftir þær kosn- ingar. En fengu launþegarnir þá að halda þeim kjarabótum, sem áunnizt höfðu með verkfallinu 1955? Nei. — Vinstri stjórnin liafði aðeins verið við völd fáar vikur þegar sett voru bráðabirgðalög þess efnis, að hækkun vísitöluuppbóta um 6 stig, sem taka átti gildi þá samkv. gildandi kjarasamn- ingum skyldi ekki koma til framkvæmda. Um næstu áramót, eða í desember 1956, voru svo stórhækkuð aðflutningsgjöld og námu þær nýju álögur a. m. k. 150—200 millj. kr. Hálfu öðru ári síðar, eða vorið 1958, var svo sett ný efnahagsmálalöggjöf, eða „bjargráðin“ svonefndu, en aðalefni þeirrar lög- gjafar var raunveruleg gengislækkun, er nam urn 36%. Auðsætt er, að þegar saman eru talin áhrif þess- ara aðgerða, verður lítið eftir af þeim kjarabótum, er áunnust með verkfallinu 1955. Engin ástæða er til þess að ætla, að þeir, sem sæti áttu í vinstri stjórninni, hafi gert leik að því að gera að engu árangur þess verkfalls, er lyft hafði stjórninni til valda. Hið sanna í málinu var, að grundvöll skorti fyrir því, að þær kauphækkanir, er um var sarnið vorið 1955 gætu orðið raunhæfar kjarabætur. Vinstri stjórnin stóð því í sömu sporurn, sem svo margar ríkisstjórnir aðrar hafa staðið á umræddu tímabili, að urn það var að velja, að gera ráðstafanir er hefðu í för með sér skertan kaupmátt launa, eða láta út- flutningsframleiðsluna stöðvast að meira eða minna leyti. En hverjar eru þá grundvallarorsakir þess, að launþegarnir hafa orðið að láta sér nægja óbreytt kjör á þessu tímabili, á sama tíma og lauuakjör hafa batnað verulega í nágrannalöndum okkar? Meginorsökin er sú, að efnahagskerfið hefir ekki örvað þá sem framleiðslutækin reka og eiga, til þess að auka framleiðsluna og bæta rekstur sinn, heldur hefir þetta jafnvel verið þvert á móti. Þær veilur í efnahagskerfinu, sem þessu hafa valdið, eru einkum þrenns konar: í fyrsta lagi hefir verðlagið verið svo úr skorðum fært, að það hefir ekki verið réttur mælikvarði á það, hvers konar framleiðslustarfsemi sé afkasta- mest frá þjóðfélagslegu sjónarmiði. Má þar m. a. nefna hina röngu gengisskráningu sem dæmi. í öðru lagi hefir uppbótakerfið, eins og það hefir verið framkvæmt, lamað framfaraviðleitni í at- vinnurekstrinum. Atvinnurekendur hafa orðið að gera ráð fyrir því, að lækkun framleiðslukostnaðar eða aukin framleiðsluafköst myndu ekki bæta hag þeirra, heldur aðeins leiða til þess að uppbætur vir ríkissjóði, þeim til handa, yrðu lækkaðar. í þriðja lagi hefir ofsköttun fyrirtækjanna átt sinn þátt í því að draga úr áhuga þeirra á bætt- um rekstri og hindrað eðlilega fjármagnsmyndun innan fyrirtækjanna. Meðan ekki fæst ráðin bót á þessum atriðum, er þess ekki að vænta, að lífskjör almennings hér á landi batni. Það er að vísu hægt að knýja frarn kauphækkanir, en meðan þeim er ekki skapaður raunhæfur grundvöllur, mun sú saga endurtaka sig, að þær „renna út í sandinn“. Með efnahagsráðstöfunum þeim, er gerðar voru á sl. vetri, var gert stórt átak í þá átt að bæta úr þeim veilum í efnahagskerfinu, sem nefndar hafa verið og hindrað hafa kjarabætur til handa almenn- ingi hér á landi. Enn er of snemmt að spá um það, hvort þessar aðgerðir muni heppnast svo sem til var ætlazt. En undir ])ví verður það komið, hvort þjóðin getur á næstu misserum horft fram á veg- inn til betri efnahagsafkomu. „Góði, hættu að hafa óhyggiur útaf afborguninni af lóninu." FHJÁLS VERZLUN 3

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.