Frjáls verslun - 01.12.1960, Blaðsíða 42

ur verður niðurstaðan sú, að ef
vér seljum ullina ótætta, af því
oss annaðhvort þykir vinnulaun-
in of lítil, eða beinlínis af því
vér nennum eigi að tæta ullina,
þá eyðum vér til einskis þeim
tíma, sem til tóskapar hefði verið
varið að öðrum kosti, og iðjuleysi
og ómennska dafna, í staðinn fyrir
að eyðast og deyja út. Prjónles
það, sem nú er flutt frá íslandi,
er svo lélegt, að jafnvel sjálfir þeir,
sem koma því upp, álíta það næst-
um ónýtt, og vilja eigi nýta annað
eins handa sjálfum sér, en þá er
ekki von að aðrir vilji það heldur,
og það er undarlegt, að menn skuli
geta fengið af sér að búa til slíkan
varníng, og hafa hann á boðstól-
um. Vér gætum efalaust selt til
útlanda margfalt meira, en vér
gjörum, af prjónuðum nærfötum,
sokkum og vetlingum, ef vér að-
eins hefðum framtaksemi til að fá
vitneskju um, hvernig menn ann-
arstaðar vilja helzt hafa þetta, og
hvernig J)að J)arf að vera til þess
að vera sem útgengilegast. Eins
gætum vér sannarlega unnið úr
ullinni, og selt erlendis stórgjörfa
dúka, einkanlega góljábreiður; en
þetta allt saman útheimtir, að
kaupmenn vorir, eða milligaungu-
menn þeir, sem vér höfum i kaup-
um og sölum milli vor og annara
þjóða, hafi vakanda auga á J)ví,
hvernig varníngurinn á hverjum
tíma einkum þarf að vera lagaður
til þess að vera sem útgengileg-
astur, og um þetta Jmrfa. þeir að
gefa vísbendíngu Jieim, er vöruna
vinna. Til að flýta fyrir, og auka
vinnuna og margfalda, gætum vér
á mörgum stöðum komið upp
vinnuvélum til að kemba, spinna
o. s. frv. Þó vér getuin ekki haft
gufuafl til að hreyfa þesskonar
vélar, þá getum vér haft vatnsajl,
því nógir lækir og ár eru hjá oss,
sem gæti unnið mikið fyrir oss, en
sem vér nú alls ekki notum nema á
einstaka stað til að mala korn, og
er J>að að vísu betra en ekki. Tó-
skaparvélar, scm eru við vort hæfi,
þurfa hvorki að kosta ákaflega
mikið, né heldur þarf mjög mikið
afl til að hreyfa Jiær; en ef vér
hefðum framtaksemi til að læra
að nota þær og koma Jæim upp,
J>á gæti það orðið landinu til mjög
mikils hagræðis.
★
Bœjarbyggíngarnar hér á landi
þurfa að taka umbótum; þó víða
hafi verið lagað til á seinni árum,
þá er enn mikið að gjöra í þessu
tilliti. Húsin eru víða hvar lág,
dimm og rakafull, auk þess sem
umgengninni og þrifnaðinum er
stórmjög ábótavant, og er þetta
allt til heilsuspillis fyrir J)á, sem í
húsunum búa, því hreint og þurt
lopt og nægileg birta og hlýindi í
húsunum eru skilyrði fyrir því, að
menn geti haldið heilsunni. Menn
geta séð á húsdýrunum, að góð
húsavist og hirðíng er þeim næst-
um á við hálfa gjöf, og þá ætti
mennirnir eigi að síður að finna til
þessa á sjálfum sér, því Jjeir eru
háðir sömu reglu í þessu tilliti.
Menn sjá, hvernig húsin fúna opt
niður á fám árum, þar sem raki
er í þeim, en rakinn hefir einnig
svipuð áhrif á þá, sem í húsunum
búa, þó þessi áhrif komi fram í
annari mynd. Eigi svo óvíða má
fá nýtilegt grjót til húsagerðar, ef
dugnað brysti cigi til að draga það
að sér, höggva það til og byggja
úr því, og væri sannarlega þarft
verk að sýsla við slíkt á vetrum,
þegar bezt tóm er til þess; mætti
þannig á nokkrum árum safna
nógu efni í heilt íbúðarhús, sem
gæti, ef það væri J)á stæðilega
byggt, staðið öldum saman. Torf-
húsin eru sjálfsagt hlýjust allra
liúsa, og þau geta staðið lengi, ef
þau eru vel bygð og efnið til þeirra
vandað og vel þurkað, áður en
byggt er úr því, og húsin svo þilj-
uð innan. En sé veggirnir, eins og
flestra er siður til, hlaðnir úr torf-
inu nýju og blautu, eins og það
er rist upp úr jörðinni, ná þeir
aldrei að þorna, og húsið verður
sífeldlega fullt með vætu og raka,
svo bæði J)essir blautu veggir og
viðirnir fúna niður, og eitra um
leið loptið í húsinu.
★
Þannig höfum vér J>á farið fám
orðum um framfarir ættjarðar
vorrar, og finnur enginn betur en
vér, í hve mörgu J)essum hugleið-
ingum er ábóta vant. Vér höfum
leitazt við að gjöra oss hvorki of
miklar né of litlar vonir um fram-
farir Iandsins; en meðalhófið er
vandratað. Vér höfum heldur ekki
getað komizt hjá að byggja á J)ví,
að sérhver einn vili neyta sín sem
bezt, til að framkvæma það, sem
hann sér að J)jóðfélagi hans er til
gagns, og hann getur áorkað; J)ví
ef maður má ekki byggja á J)ví,
J)á er ekki til neins að tala um
nokkra framför, J)yí hún væri J)á
ómöguleg. Þjóð vor er að vísu nú
sem stendur ístöðulítil og hefir
heldur til lítið traust á sjálfri sér,
sem von er á og orsakir eru til,
cn J)ó munu menn eigi örvænta
ineð öllu, að landinu geti farið
töluvert fram, ef vel er á haldið.
Vér höfum enga von um, að van-
traust J)jóðar vorrar á sjálfri sér
breytist fljótlega, og því Iiyggjum
vér, að eigi sé ráð að ætlast til
stórkostlegra fyrirtækja af henni
að svo komnu. Þeirra gjörist held-
ur eigi svo mjög mikil þörf, ef vér
aðeins allir vildum verða samtaka
í því, hver í sinn stað, að leitast
við að laga og umbæta með hægð
og gætni allt hið marga, sem um-
bótum getur tekið hjá oss. Menn
mega engan veginn láta sér þykja
of lítils vert um smávegis endur-
42
FRJÁLS VERZ.LXJN