Frjáls verslun - 01.12.1960, Blaðsíða 36

flækjur og hankir fjarlægðar. Svo fóru þá herraenn
inn í húskrílið á ný, og nú fundu þeir í lítilli kompu,
sem vissi út að girðingunni allstóran moldarhaug
og stærðar op í gólfið. Við nánari athugun kom í
Ijós, að írarnir höfðu grafið göng undir húsvegginn,
götuna og girðinguna og allt út í gömul námagöng,
sem voru þarna örskammt frá og ekki höfðu verið
fyllt. Þeir höfðu síðan skriðið eftir göngunum, unz
þeir sluppu út undir bert loft.
Nú varð uppi fótur og fit. Hermenn leituðu um
allan bæinn og allt nágrennið, og samtímis spurðu
liðsforingjar eftir strokuföngunum í síma. Loks
fréttu þeir, að einmitt þessa nótt hefði horfið bátur
á sunnanverðri eyjunni.
Líklegt þótti, að þarna hefðu írarnir verið að
verki, og mundu þeir ætla sér til heimalands síns,
Strax og Jón hafði fengið vitneskju um hvarf þeirra,
hafði hann þótzt vita, að þeirra væri ekki annars
staðar að leita en á sundinu milli Manar og Irlands,
en hann hafði forðazt að inna að því við nokkurn
mann, sem fram hafði farið milli hans og þeirra.
Fangarnir ræddu nú mikið um það, hvort þremenn-
ingunum mundi takast að sleppa, og var auðheyrt,
að öllurn var það mjög í mun. En Jón taldi ekki
nein líkindi til, að þeim mundi lánast flóttinn. Flug-
vélar og herskip mundu kanna sundið svo vel og
vandlega, að þar fengi ekki leynzt korkflaga, hvað
þá bátur. Ef írarnir hefðu safnað sér matföngum
og tekið það ráð að leynast einhvers staðar á eyj-
unni nokkra sólarhringa, áður en þeir legðu frá
landi, hefði getað hugsazt, að þeir slvppu, en nú
hlaut það að vera vonlaust.
Það leið heldur ekki á löngu, unz komið var með
strokumennina. Þeir höfðu fundizt miðja vegu milli
Manar og írlands. Skammt fyrir utan girðinguna
var kofi, sem í voru settir þeir fangar, sem brutu
eitthvað af sér. Þar var gengið mjög rammbyggi-
lega frá dyrum og gluggum. Þegar fangi var hafður
þar í haldi, var húsfélögum hans gert að skvldu að
færa honum mat, en þeim, sem það gerði fylgdi
ávallt hermaður.
Þegar sást hvar hcrmannahópur kom mcð írana
og stefndi að fangakofanum, hópuðust á níunda
hundrað fangar þar út að girðingunni, sem bezt
sást til. Og svo var lostið upp mörgum hrópum —
ekki til að samgleðjast fangabúðastjóranum, hcldur
til að láta í Ijós aðdáun á kjarki og dugnaði ír-
anna og veljióknun á tiltæki þeirra. Dunuðu hrópin
í kvöldkyrrðinni, unz dyrnar höfðu lokizt aftur á
eftir hinum fangelsuðu strokumönnum.
3<$
Þeir áttu enga húsfélaga, en nú komu menn úr
öllum áttum og báðust þess, að þeim væri leyft
að færa írunum mat. En þess var þverlega synjað.
Höfuðsmaðurinn, sem var fangabúðastjóri, hafði
kveðið upp þann refsiúrskurð, að írarnir skyldu
sitja í svelti fyrst um sinn.
Þessi fregn hafði mjög alvarlegar afleiðingar. Það
var sem heiftaræði hefði gripið allan fangahópinn.
Menn æptu og hnýttu hnefa, og margir skulfu og
nötruðu af æsingi. Gæzluliðið — jafnt dátar sem
foringjar — bjó í gistihúsinu mikla, sem stóð fast
við suðurröð stauragirðingarinnar. Nú þusti fanga-
mergðin þangað, sem skemmst var yfir að gisti-
húsinu. Þar var kallað og æpt, og nokkrir menn
tóku að rífa upp götusteina og annað, sem losað
varð, og henda því á gistihúsið. Brátt tókst þó
Jóni og nokkrum öðrum að fá hljóð og stöðva kast-
hríðina. Stungu þeir upp á, að kosnir væru tveir
sendimenn, sem gerðu þá kröfu til höfuðsmannsins
í nafni allra fanganna, að þeim yrði leyft að færa
írunum mat. Þetta var samþykkt og sendimenn-
irnir valdir. Þeir fóru síðan út um hliðið og yfir í
gistihúsið, ásamt tveim hermönnum.
Það var orðið dimmt af nóttu, þegar þetta gerð-
ist, og þarna stóð nú allur hópurinn grafkyrr og
steinjiögull, eins og draugar í kirkjugarði, sem hefur
risið. En loks heyrðist kallað:
„Þeir eru að koma, þeir eru að koma!“
Síðan varð dauðaþögn, unz rödd annars sendi-
boðans kvað við:
„Hann sagði ákveðið nei.“
Eitt andartak var steinhljóð, en því næst var lostið
upp óskaplegu orgi, og svo komst þá heldur en ekki
kvik á hópinn. Allir þeir, sem næstir stóðu girð-
ingunni, hófu á ný kasthríðina á gistihúsið, en aðrir
báru að þeim allt, sem kastað varð. Á þessu gekk
alllcngi, en loks tókst þeim úr hópi fanganna, sem
fangabúðastjóri liafði falið þar eftirlit, að láta til
sín heyra, með tilstyrk Jóns og nokkurra annarra,
sem ekki hafði runnið á neitt æði. Eftirlitsmaður-
inn bauðst til að fara einn á fund höfuðsmannsins
og bera á ný upp kröfu um það, að írunum yrði
færður matur. Þessu tilboði var ekki mótmælt og
margir guldu því samþykki sitt. Eftirlitsmaðurinn
fór, og aftur var beðið í þögn. Ekki leið á löngu,
unz eftirlitsmaðurinn kom og tilkynnti, að því
miður hefði höfuðsmaðurinn reynzt óhagganlegur.
Samstundis hófust á ný öskrin og kastið.
En þar kom, að ekki varð fleira fundið, sem kast-
að yrði, og svo mun þá einnig hafa verið tekinn
FEJALS VERZLUIf