Frjáls verslun - 01.12.1961, Side 7

syn, þá verður með öllum ráðum að sjá til þess, að
almenningur finni, að lífskjörin fari batnandi. Ekki
til að blekkja, heldur til að forða því, að þróunin
beinist aftur í átt til hafta og ófrelsis.
Eftirlit skal samt
Við lifum ekki á tímum Adams Smith, og menn
mega því varast að nota slagorð frá hans tíma.
Frjáls samkeppni hljómar vel, en henni eru víðar
takmörk sett en af hálfu hins opinbera. Einstakling-
ar geta oft hæglega komið í veg fyrir samkeppni og
gera það óspart, sé það hægt, því að hver er sjálf-
um sér næstur. Og það ískyggilega okkar vegna er
það, að auðveldast er að koma í veg fyrir sam-
keppni, þar sem fáir aðilar eiga hlut að máli. Ég
tel einnig til dæmis kaupmannasamtökin það öflug,
þótt margir aðilar eigi hlut að, að frjáls samkeppni,
sem máli skipti, myndi vart geta átt sér stað, hvað
almennar neyzluvörur snerti. Eigi kaupmenn því
að verða aðnjótandi frjálsrar álagningar, verður
almenningur að fá sem mesta tryggingu fyrir því,
Frelsi og framfarir . . .
Framh. af bls. 4
Hið síðarnefnda myndu ýmsir einnig nota sér
að nokkru leyti, ef þeir sæju fram á, að nánustu
ættingjar væru ekki menn til að hafa verulegt
fé undir höndum. En að sjálfsögðu þyrfti lög-
gjafinn að veita ættingjum töluverða vernd gegn
miklum tuttlungum sumra einstaklinga. — Og
með tilliti til dreifingar valdsins, skal enn lögð
áherzla á nauðsyn eignaréttar og erfða, sem þó
virðist mega vera með þeim takmörkunum, sem
rætt hefur verið um hér að framan.
Velferðarsjónarmiðin og afköstin
Það er almennt viðurkennd skylda þjóðfélag-
anna, að sjá sæmilega eða vel fyrir öllum sjúk-
um og öldnum. En þessa skyldu verður að rækja
af fullri skynsemi og með réttlætið eitt í huga,
því að það er vissulega ekki réttlæti, þegar sum-
ir einstaklingar koma sér undan þeim skyldum
sinum, sem þeir eru færir um að gegna við sjálfa
sig og þjóðfélagið, vegna löggjafar, sem komið
hefur verið á í anda almennrar mannúðar. Lög
okkar um almannatryggingar, og framkvæmd
þeirra, þurfa efalaust endurskoðunar við, og
þurfa raunar alltaf að vera í endurskoðun, til
að samkeppnin sé raunverulega frjáls. Mjög strangt
eftirlit verður því að liafa með því, að engar höml-
ur séu settar innan þjóðfélagsins á það frelsi, sem
á að vera grundvöllur verðmyndunarinnar. Verði
brestur á þessu, ber hinu opinbera að taka í taum-
ana, og verði ekki úr bætt, ber verðlagsyfirvöldum
að setja hámarksverð. Slíkt er ill nauðsyn, en hún
er viðurkennd af öllurn vestrænum þjóðum, sem
búa eða reyna að búa við frjálsa samkeppni. Verð-
lagsyfirvöld í einhverri mynd hljóta að verða til
áfram, þótt verkefni þeirra breytist og verði fyrst
og fremst í því fólgið að fylgjast með verðlagi og
breytingum þess og tryggja það, svo sem unnt er,
að fullt viðskiptafrelsi ríki. A móti þessu geta þeir
sízt verið, sem ákafast berjast fyrir frjálsri sam-
keppni, frjálsri álagningu. í þessu sambandi vildi ég
einnig benda á hlutverk frjálsra og almennra sam-
taka neytenda, sem óháð séu öllu nema sínum eig-
in tilgangi: að vinna að hagsmunum neytenda. Þeg-
ar allt kemur til alls, eru það einmitt hagsmunir
þjóðarheildarinnar.
aðlögunar við stöðugt brevttar aðstæður. Annað
getur ekki samrýmzt kröfunni um hámarksaf-
köst í þjóðfélaginu. Og sérstaka áherzlu þarf að
leggja á að gefa öllum sjúkum og öldnum, sem
vilja vinna, tækifæri til að starfa eitthvað við
sitt hæfi. Þetta er mikilvægt bæði frá efnahags-
legu og sálfræðilegu sjónarmiði.
Húsnæðismálin þurfa sérstakrar athu.gunar
við. þegar rætt er um almenna velferð. Hér á
landi hefur sú stefna algjörlega orðið ríkiandi.
að sem flestir eignuðust sitt eigið húsnæði, og
stöndum við ef til vill fremst allra þjóða á þessu
sviði. En opinber hjálp handa húsbvggjendum
hefur áreiðanlega verið misnotuð af allmörgum.
Ef fólk sækist eftir að fara í bragga til að kom-
ast í bæjarbyggingar siðar, þá þarf hjálpin end-
urskoðunar við. En þessi mál eru mjög erfið
viðureignar, og það er ekki eingöngu vegna
sjálfra þeirra, sem búa í óhæfu húsnæði, að því
þarf að útrýma, heldur einnig vegna alls þjóð-
félagsins.
Þau eru æði mörg og erfið vandamálin. sem
þarf að glíma við, en ef menn viðurkenna, að
meginmarkmið heilbrigðra þjóðfélaga séu frelsi
og framfarir öllum borgurum til handa, þá mun
ágreiningurinn ekki vera svo ýkja mikill — und-
ir niðri.
(London í október 1001)
FR.TÁLS VERZLUN
7