Frjáls verslun - 01.12.1961, Síða 47

menn teldu, að auðmýkt og skriðdýrsháttur lítil-
sigldra manna gagnvart kúgurum sínum væri frá
hundunum komin og einnig, að líta bæri niður á
tryggð og vinfesti hjá mönnum sem dýrum, J)ó að
hvort tveggja séu þetta höfuðkostir jafnt góðra
drengja sem rakkanna, eins og vanþakklæti, brigð-
mælgi og lauslyndi eru einkenni lítillar gerðar og
lágkúrulegrar hugsunar. Ólafur pái sagði við Gunn-
ar Hámundarson:
„Hann mun og geyja að hverjum manni þeim,
er hann veit að óvinur þinn er, en aldrei að vinum
þínum, því að liann sér á hverjum manni, livort
til þín er vel eða illa.“
Og sannleikurinn er sá, að huiulurinn gerir sér
mikinn mannamun, finnur örugglega, hver er gerð
manna og innræti. Ekki vildi ég hafa þurft að
eiga mikið undir þeim mönnum, sem Víga föður
míns, sem frá er sagt í bókinni Eg veit ekki betur,
og nafna hans, sem við hjónin áttum, þegar við
bjuggum í Fílabeinshöllinni, var uppsigað við, og
það hefur hundurinn fram yfir margan manninn,
að hann metur ekki einn eða neinn eftir auð, klæðn-
aði eða fagurgala — og ekki einu sinni eftir
því, hve vel honum er veitt, heldur af hverjum
hug það er í té látið. Og eins og hundur er minn-
ugur á allt gott, trölltryggur og fórnfús — og
jafnvel fyrirgefur þeim mjög mikið, sem hann á
gott upp að unna, eins er hann líka langrækinn á
misgerðir við þá, sem hann hefur ekki haft af góð
kynni, áður en ])eir gerðu af sér við hann. Ég hef
þekkt hunda, sem mætt hafa meinlegum hrekk eða
stríðni af hendi einhvers, meðan þeir voru lítils
megnugir hvolpar og ekki fyrirgefið alla ævi, heldur
sætt færi að ráðast að meingerðamanninum með
oforsi, hvenær sem þeir hafa átt þess kost.
„Einn ég treð með hundi og hesti,“ segir Jónas
Hallgrímsson, og séra Matthías mælir svo í kvæð-
inu um Jarp sinn: „Milli manns og hests og hunds
hangir leyniþráður.”
Fáuin þjóðum — og alls engum þeirra, sem talizt
hafa menningarþjóðir, hefur hundurinn verið jafn-
þarfur og íslendingum. Svo að segja hvert einasta
heimili lifði meira eða minna á sauðfjárrækt
allt frá dögum hinna fyrstu landnámsmanna
og fram á seinasta fjórðung 19. aldar, og fjár-
ins varð ekki gætt nema með hjálp hundsins.
Þá var hann og íslendingnum frá hnokkanum,
sem vakti yfir vellinum til gangnaforingjans og liins
herta og kuldaþjálfaða beitarhúsaþjarks, ómetan-
legur félagi og förunautur, og barg lífi fjármanna
„Hann át það"
og ferðalanga í hríðarbyljum vetrarins. Oft reynd-
ust og íslenzkir rakkar góðir dýrhundar, og margir
urðu eigendum sínum og nágrönnum þeirra bjarg-
vættur bús og afkomu allrar, þá er þeir fundu hópa
af fé, sem fennt hafði. Skáldið Þorgils gjallandi —
eða Jón bóndi Stefánsson á Litlu-Strönd við Mý-
vatn, skrifaði 1895 frásögn af hundi, sem Lappi
hét. Hann var eign nafna skáldsins, Jóns Mar-
teinssonar á Geirastöðum við Mývatn:
„Hann var frekar vinnandi félagi húsbónda síns
en hlaupagikkur,“ sagði skáldið, „og svo skapi far-
inn, að naumast hefði liann tekið illri meðferð með
jafnaðargeði.“
Hann var aðeins eins árs, þegar hann fann fyrstu
kindina í yfirfenntri gjá, cn síðan fjölda fjár, og
er frá því sagt að hann liafi borgið hálfu öðru
hundraði kinda fyrir húsbónda sinn, en af frásögn-
inni sést, að þessi eini hundur hefur bjargað enn
fleira fé, og var það eign ýmissa bænda í Suður-
og Norður-Þingeyjarsýslum. Fyrir einn bónda barg
hann 54 og fyrir annan sextíu, og tala þessar tölur
sínu ináli.
Yfirleitt höfðu Islendingar mætur á hundum sín-
um, en á þeim tímum, sem neyð var tíðum í búi
hjá mörgum og langflestir ljfðu við nauman kost,
má nærri geta, að hundunum liafi verið smátt
skammtað og á mörgu heimili alls ekkert, nema
hvað fjármenn og börn reyttu í þá af skammti
sínum. Þess var svo ekki að vænta, að gerðar væru
skipulagðar tilraunir um að vinsa úr þá hæfustu,
þroska þá og þjálfa og velja nýja af sama stofni
FRJÁLS VERZLUN
48