Frjáls verslun - 01.03.1971, Blaðsíða 19

FRJÁLS VERZLUN NR .3 1971
17
liTLOIMD
Olía
Teheran-
samningurinn
kosfar mikið
Te'heransamningurinn, sem
undirritaður var í sl. mánuði
milli olíufélaganna og sam-
bands olíuframleiðslulanda
mun hafa í för með sér mikla
hækkun á olíu á Vesturlönd-
um. í samningnum er kveðið
á um að verð á hráolíu skuli
hækka um 35 cent á tunnu
(30.80 ísl. kr.) frá og með 15.
febrúar sl. Auk þess er gert
ráð fyrir að tunnan muni
hækka um 5 cent (4.40 kr.) á
ári næstu fimm ár, vegna auk-
innar eftirspurnar eftir olíu.
Þessi hækkun mun koma í
tvennu lagi eða 1. júní og 1.
september hvert ár. Verðbólgu-
greiðsla er reiknuð 2% cent á
tunnu árlega (2.20 kr.) Skatt-
ar verða 55%, en hafa þegar
náð því hámarki í flestum
löndum. Þá tekur nýtt styrk-
leikakerfi gildi og verður greitt
Vz cent fyrir hvert stig.
Samningurinn hefur í för
með sér að greiðslur olíufélag-
anna til ríkisstjórna landanna
munu hækka um 1,2 milljarði
dollara á þessu ári og síðan
halda áfram stighækkandi þar
til árið 1976 að greiðslu
verða 3 milljörðum dollara
hærri, en fyrir samninginn.
Hins vegar nær Teheransamn-
ingurinn ekki til allra olíusölu-
landanna, og má því gera ráð
fyrir að olíukostnaður hækki
miklu meira í tölum talið, ef
önnur lönd ná sams konar
samningum.
Þessi hækkun kemur verst
niður á Japönum, því að þeir
kaupa 90% af hráolíu sinni
frá löndunum við Persaflóa,
en olía er langstærsti orku-
gjafi Japana og láta mun
nærri að hún framleiði um
2/3 af orkuþörf þeirra. Olíu-
innflutningur Japana hefur
aukizt um 17% árlega á sl. 5
árum, sem er helmingi meira
en hjá öðrum þjóðum heims,
og í ár er gert ráð fyrir að
Japanir flytji inn um 200 millj.
lesta af hráolíu. Hækkunin
kemur til með að kosta þá um
450 milljónir dollara á þessu
ári og ef aukningin heldur á-
fram eins og verið hefur mun
samningurinn kosta Japani um
1,2 milljarði árið 1975. Japanir
eru eðlilega ekki fyllilega sátt-
ir við að þurfa að taka einir á
sig um einn þriðja af allri
hækkuninni og undanfarið hafa
japanskar sendinefndir gert sér
tíðar ferðir til landanna við
Persaflóa til að reyna að kom-
ast að einhverjum sérsamning-
um og finna leiðir til að lækka
flutningskostnað og annað,
sem létt gæti byrðina á þeim.
V-Evrópulöndin öll taka á sig
svipaðan kostnaðarauka og
Japanir, þó aðeins minni hlut-
fallslega, því að í ár er gert
ráð fyrir að hækkunin nemi
um einum milljarði dollara, en
1975 um 3.5 milljörðum. Samn-
ingurinn mun t. d. kosta Breta
og Þjóðverja 260 og 230 millj.
í ár, en sú upphæð mun tvö-
faldast eftir 5 ár. Þessi hækk-
Lengd m 346
Breidd m 53.3
Dýpt m 32
Hæð
300 m
án spíru
347
54.5
35
379
61.8
36
Olíuskip stækka látlaust: Þetta er 226.466 tonn.
Eiffel- Universe Nisseki 477.000
turn- Irelana Maru tonna
inn 326.000 372.000 olíuskip
tonn — í tonn — á
undirirbún.byggt. döfinni.
un kemur til með að verða
Bretum erfiðari, því að þeir
búa sig nú undir gífurleg út-
gjöld í sambandi við væntan-
lega inngöngu í Efnahags-
bandalagið.
TJpphæðirnar, sem um ræ.ðir
eru óneitanlega háar. en eins
og alltaf verða það ekki olíu-
félögin eða ríkisstjórnirnar,
sem þurfa að taka á sig hækk-
unina, því að það sér neytand-
inn um og í flestum löndum
Evrópu hefur verð á olíu og
benzíni þegar verið hækkað og
olíufélögin munu eins og venju-
lega sjá til þess að þifreiðaeig-
endur taki á sig stærsta hlut-
ann.
Fjármálasérfræðingar í Ev-
rópu og Bandaríkjunum hafa
látið í ljós nokkra ánægju
með Teheransamninginn, því
að hann nær yfir um helm-
ing alls olíuútflutnings í heim-
inum og þeir benda á, að gild-
istími samningsins sé fimm ár
og því hafi olíuverð fyrir það
tímabil verið tryggt, þannig að
olíumarkaðurinn verði stöðug-
ur. Samningurinn nær ekki
aftur fyrir sig og því kemur
ekki til að olíufélögin þurfi að
greiða stórar fúlgur úr sjóðum
sínum. Segja sérfræðingarnir
að það sé ekki útilokað að
hagnaður af fjárfestingum olíu-
félaganna eigi eftir að hækka á
næstu 2-3 árum en hann var
orðinn óeðlilega lítill í árslok
1969 og hafði þá lækkað um
3,7% frá því árið 1959,