Frjáls verslun - 01.12.1978, Blaðsíða 38

viðskipti þessara ríkja, en þau skipta mest hvert við
annað. Skapaðist af þessu óviðunandi óvissa fyrir
stjórnvöld og framleiðendur. Svipað ástand á
gjaldeyrismörkuðum undanfarna mánuöi hefur
vafalaust haft sitt að segja um að þetta mál er nú
aftur komið á dagskrá.
Viðhorf þessara hópa, þ.e. Evrópusinnanna
annars vegar og landbúnaðarstefnumanna og
annarra, sem uröu fyrir barðinu á gengisrótinu
hins vegar, fóru saman í lok síðasta áratugs. Á
leiðtogafundi Efnahagsbandalagsins í Haag í
desember 1969 var tekin ákvörðun um að koma á
hreinræktuðu gjaldeyrisbandalagi aðildarríkja fyr-
ir 1980 til þess að draga úr óvissu í viöskiptum
ríkjanna og auka stöðugleika í gjaldeyriskerfinu.
Frá upphafi voru skoðanir mjög skiptar um hvernig
peningabandalaginu skyldi komið á, enda fóru
þessi áform að miklu leyti út um þúfur næstu árin á
eftir. Var það að hluta til vegna ófyrirséðra orsaka
eins og komið verður að síðar, en einnig og ekki
síður vegna ágreinings, sem innbyggður var í
þessar fyrirætlanir og skorts á pólitískum vilja.
Hvað er peningabandalag?
Rétt er að nema hér staðar og gera sér grein fyrir
því, hvað er í raun átt við með peningalegu
bandalagi eða gjaldeyrisbandalagi (monetary
union). í hreinræktuðu bandalagi af þessu tagi er
gengi gjaldmiðla aðildarríkja óhagganlegt inn-
byrðis og þar með er raunverulega um aðeins eitt
gengi bandalagsmyntanna að ræða gagnvart ríkj-
um, sem ekki eiga aðild. í raun er hér um að ræða
einn gjaldmiðil (hvort sem það er látið heita svo
eöa ekki) og stjórn á honum verður aö vera í
höndum sameiginlegrar peningastofnunar, sem
gegnir hlutverki seðlabanka. Þar með láta að-
ildarríkin af hendi vissan hluta af efnahagslegu
fullveldi sínu og gefa eftir réttinn til þess að grípa til
gengisbreytinga til að vinna bug á efnahags-
vandamálum heima fyrir. Jafnframt er látinn af
hendi rétturinn til að hafa beina stjórn á inn- og
útflutningi fjármagns en frjáls fjármagnsflutningur
er ein forsenda þess að bandalagið geti starfað.
Hömlur á viðskiptum milli aðildarríkja yrðu vita-
skuld einnig að vera úr sögunni, eins og gerst
hefur hjá EBE og í hreinu peningabandalagi væri
viðskipta- og greiðslujöfnuður ekki einu sinni
skráður. (Bandaríki Noröur-Ameríku eru pólitísk
og peningaleg heild. Jöfnuður á viðskiptum ein-
stakra fylkja er hvergi skráður.)
Hinn sameiginlegi seðlabanki yrði að hafa yfir
að ráða nægilega stórum varasjóði til að geta
mætt þrýstingi á veikari myntir og jafnað út óeðli-
legar sveiflur. Sjóður þessi þyrfti ekki að vera
jafnstór og sameiginlegir núverandi varasjóðir
viðkomandi ríkja samtals. Myndu þar losna tölu-
verðir fjármunir, sem nota mætti til að uppfylla
aðrar þarfir.
Loks eru margir sem telja, að peningabandalag
geti ekki orðið árangursríkt án sameiginlegrar
stefnu í ríkisfjármálum og skattamálum, en þar
veltur frelsi einstakra ríkisstjórna til aðgerða

1 -Á: * -f

i

Frá leiatogafundinum í Brússel í desemberbyrjun.
38