Frjáls verslun - 01.12.1978, Blaðsíða 47

fyrirtækisins, ekki til þess aö svara gagnrýni, heldur til
þess að fyrirbyggja að hún þurfi að koma upp. Það er
sjaldgæft, að kynnast manni, sem bæði getur rekið og
útskýrt flókið atvinnufyrirtæki. I bók sem Nigel Rowe og
ég gáfum út í fyrra sögðum við:
,,Maður sem er sérfræðingur í stjórnun, kann að
vera skussi í að útskýra málstað sinn. Góður vilji og
einlægni er ekki nóg. Sú var tíðin, að forstjóri gat búist
við vissri virðingu annarra atvinnurekenda, embættis-
manna, blaðamanna og þó enn fremur frá eigin
starfsmönnum. Hann erfði hluta af þeirri tegund virð-
ingar, sem verkamaðurinn í gamla daga sýndi héraðs-
höfðingjanum. (viðurvist hans voru gestir hans fámálir
og hikandi og menn hans tóku ofan fyrir honum. En
hver kynslóð sem líður, færir okkur fjær landbúnaðar-
þjóðfélaginu. Ábyrgðarkennd okkar veikist stöðugt og
sama er að segja um virðingu fyrir aldri og reynslu. Eitt
sinn var því slegið föstu, að reynsla og aldur leiði til
vizku, en nú sláum við því föstu, að aldur geri menn
úrelta, að reynsla roskna mannsins eigi ekki við
vandamál nútímans. Enn má segja, að þeir séu til
meðal æskunnar nú, sem beinlínis hafa fordóma gegn
gömlum vegna aldursins. Þeirra skoðun er, að það
sem er gamalt hljóti að vera rangt, og maður með
heldri manna fas hljóti að vera þröskuldur framfara.
Talsmenn iðnrekstrar þurfa að yfirstíga hindrun. Það
er kannski hlustað á þá, en óverðskuldað verður ekki
klappað fyrir þeim." (C. Northcote Parkinson and
Nigel Rowe, Communicate: Parkinson’s Formula
for Business Survival, Prentice-Hall, London 1977)
Boðmiðlun krefst umhugsunar
Boðmiðlun er erfitt verk og því er rétt, eins og sagt er í
hernum, að skipta henni í auðveld skref. Við búum yfir
einhverju, sem við þurfum að miðla til ákveðins hóps.
Það kann að vera eitt af fernu: tilfinning, upplýsingar,
hugmynd eða loks fyrirmæli eða skipun. Það getur einnig
verið fleira en eitt af þessu eða það allt, og svo er oft.
Tilfinningin gæti verið um yfirvofandi neyðarástand, svo
sem eins og í tilkynningunni: ,,Verði vinna ekki tekin upp
næstkomandi mánudag, verður verksmiðjunni lokað, og
öllum þeim sem nú eru á launaskrá sagt upp frá síðasta
föstudegi." Upplýsingar kunna að eiga erindi til stærri
almannahóps, s.s. þegar það er upplýst, að fyrirtæki hafi
eignazt aðalkeppinaut sinn. Sennilegt er, að hugmynd sé
flóknari, s.s. eins og, að fyrirtæki ætli að víkka út starfs-
grunn sinn eða nýta aukaafurð, sem hingað til hefur verið
talin úrgangur. Fyrirmæli eru t.d. gefin til að koma í veg
fyrir, að starfsmenn leggi bílum sínum þannig að það
hindri aðkomu vörubíla.
Öll þessi boðmiðlun, sem er einföld í sjálfu sér, krefst
verulegrar hugsunar og hæfni. Tilgangurinn verður að
vera Ijós, skilgreina verður þann hóp, sem ná á til, nota
verður þann skoðanamiðil, sem heppilegastur er og loks
verður að vanda orðaval. Árangur í boðmiðlun byggist
fyrst af öllu á óskinni um að miðla boðum. Auðvelt er, að
flækja málið með öðrum og óviðkomandi markmiðum:
Ósk um að ná virðingu, þrá til að sýnast snjall eða löngun
til að gera hluti dularfulla eða láta þá sýnast mikilvæga.
Góð boðmiðlun byggist á því að gleyma öðrum mark-
miðum og reyna umfram allt, að útskýra nákvæmlega
hvað við ætlum eða viljum. Fernt er undirstaða árangurs:
ímyndunarafl (sem er mikilvægast), myndun trausts,
skilgreining tilgangs og val á stíl. Hvert þessara atriða
verður að athuga sérstaklega.
Áheyrendur hafa áhuga á sjálfum sér
ímyndunaraflið er mikilvægast vegna þess, að upp-
hafsátakið verður að vera að sjá fyrir sér fólkið, sem við
ætlum að hafa áhrif á. Það er gagnleg regla í ræðu-
mennsku að tala, a.m.k. í byrjun, um það sem áheyrendur
hafa áhuga á, og hvað er það? Svarið er, að áheyrendur
hafa einkum áhuga á sjálfum sér. Séu þeir arkitektar,
getum við gengið út frá því, að þeir hafi áhuga á arki-
tektúr, séu þeir íbúar í Dallas eða Brussel drögum við þá
ályktun, að þeir hafi sameiginlegan áhuga á borginni,
sem þeir búa í. Sérhver áheyrendahópur hefur sín eigin
einkenni. Eru viðstaddir einkum konur eða karlar, ungir
eða gamlir? Hvaða dagblað lesa þeir? Á hvaða íþróttum
hafa þeir áhuga? Fara þeir í kirkju og ef svo er, þá hverja?
Boðmiðlun verður að höfða til raunverulegs fólks, ekki til
meðalmannsins, vegna þess, að raunverulegt fólk er
aldrei meðalfólk. Þegar við höfum skilgreint viðtakendur,
getum við athugað samsetningu hópsins og þar með
fært boðskap okkar í viðeigandi búning. Þegar hæfur
stjórnandi hefur verið nokkur ár í sama starfi þekkir hann
áheyrendur sína og veit nákvæmlega hvað mikið á að
segja þeim og hvernig. En hreyfanleiki er einkenni nú-
tímans. Stjórnandinn er oft nýr í starfi og nýr í hérað-
inu. Þetta skiptir engu, svo framarlega sem almanna-
tengslafulltrúinn hafi verið þar lengur, og jafnvel þegar
hann er nýr líka, getur hann varið öllum tíma sínum til
þess að athuga viðfangsefnið, sem er aðeins eitt af tutt-
ugu þeirra, sem stjórnandinn verður að hafa vald á, og
áreiðanlega ekki efst á listanum. Samt þarf ímyndunarafl
til þess að geta sett sig í spor annars manns og metið
hver viðbrögð hans verði við boðmiðlun, sem er formuð í
ákveðnum tilgangi og orðuð á ákveðinn hátt.
Aflað trausts
Næsta viðfangsefni okkar er myndun trausts. Við
verðum að afla trausts. Við getum ekki beðið fólk um að
47