Frjáls verslun - 01.12.1978, Side 39

nokkuð á því í hve ríkum mæli vinnumarkaðir og
fjármagnsmarkaðir eru í raun sameiginlegir.
Þaö er Ijóst af því sem hér er sagt að mikils er
krafist af einstökum ríkjum, þegar til peningalegs
bandalags er stofnað og ekki að undra þótt póli-
tískur ágreiningur sé um, hvort rétt sé að láta af
hendi þau hagstjórnartæki, sem hér um ræðir,
þegar ávinningurinn af samstarfinu er e.t.v. ekki
auðsær. Það leiðir svo næstum því af sjálfu sér að
yfirseölabanki sá, sem hér kæmi til sögunnar, og
aðrar sameiginlegar stofnanir veröa, að lýðræðis-
legri hefð, í Evrópu að lúta þingræðislegri stjórn
og kemur þá til skjalanna Evrópuþingið, sem þá
hlyti að fá meiri völd en áður, eins og raunar mun
fyrirhugað í framhaldi af því aö upp verða teknar
beinar kosningar til þess á næsta ári.
Það er forsenda þess að peningabandalag fái
staðist til lengri tíma að verðbólga í aðildarríkjun-
um sé því sem næst hin sama. Mishátt verðbólgu-
stig skapar fyrr eða síðar þrýsting á myntir þeirra
ríkja, þar sem verðbólga er meiri, og verður um
síöir óhjákvæmilegt að gera þar leiöréttingu með
breytingu á gengi. Þessi sannindi skapa Evrópu-
þjóðunum nú vissa erfiðleika í fyrirætlunum sínum,
því fast peningabandalag ríkjanna færi fljótt út um
þúfur haldist núverandi verðbólgustig í hverju
landi óbreytt.
Ráðagerðirnar 1969 — Werner-
nefndin
Á árinu 1969 voru í aðalatriöum tvær hugmyndir
ráðandi um hvernig peningabandalagi Evrópu-
þjóðanna skyldi komið á. Annars vegar voru
Frakkar (með stuðningi ítala og Belgíumanna),
sem töldu auðveldast að lýsa einfaldlega yfir því að
gengi þátttökuþjóða yrðu eftir vissan tíma inn-
byrðis óbreytt og að því gefnu myndu önnur skil-
yrði vel heppnaðs samstarfs verða að uppfyllast
því sem næst sjálfkrafa.
Hins vegar voru Þjóðverjar (með fulltingi Hol-
lendinga og flestra hagfræðinga, sem létu sig
málið varöa), en þeir töldu óhjákvæmilegt að
samhæfa fyrst efnahagsstefnur og -stofnanir í að-
ildarríkjum og uppfylla önnur skilyrði bandalags-
ins, áöur en gengin yrðu innbyrðis fest í sessi. Allt
annað myndi leiða til málamyndabandalags, sem
ekki ætti sér langra lífdaga von.
Nefnd sú, sem fékk það verkefni að gera tillögur
um hvernig bandalaginu skyldi komið á, Werner-
nefndin svonefnda, reyndi að jafna þennan
ágreining og stakk upp á því að bandalaginu yrði
komið á í þremur þrepum og að einstök ríki mættu
breyta gengi sínu þar til síðasta þrepinu væri náð
1980. í fyrsta lagi átti að þrengja þau mörk, sem
mynt þátttökuþjóöánna væri frjálst að fljóta innan.
í öðru lagi átti að samræma efnahagslega stefnu-
mörkun aðildarríkjanna og koma á fót allstórum
sameiginlegum gjaldeyrisvarasjóði til að hamla
gegn skammtíma greiðslujafnaðarerfiðleikum. Og
í þriðja skrefinu átti að koma á hreinræktuðu
gjaldeyrisbandalagi byggðu á þeim atriðum, sem
að ofan hefur verið lýst um slíkt bandalag.
I samræmi við álit nefndarinnar var ákveðiö
snemma á þessum áratug að hrinda í framkvæmd
fyrsta áfanga samstarfsins og þrengja gengis-
breytingamörk þátttökuþjóðanna. Or þessu varð
það fyrirbæri sem í daglegu tali er kallað „snákur-
inn“ og enn fyrirfinnst, en lengra komust áformin
ekki í þetta sinn.
Fjölmargar ástæður má tína til fyrir því að svo
fór. í fyrsta lagi urðu miklar hræringar í alþjóða-
viðskiptum og gjaldeyrismálum á árunum
1971—73, sem enduðu með því að upp var tekiö
alþjóðlegt flotgengiskerfi. Þetta hlaut óhjákvæmi-
lega að hafa áhrif á áform Evrópuþjóðanna. Olíu-
kreppan og efnahagssamdrátturinn í kjölfar hans
settu hér einnig strik í reikninginn.
í öðru lagi var efnahagur þjóðanna svo ólíkur að
þær voru sennilega ekki búnar undir svo róttækar
breytingar, sem peningabandalaginu hefðu fylgt.
í þriðja lagi má nefna að peningabandalagið er
miklu stærra skref í átt til framsals efnahagslegs
fullveldis í hendur alþjóðlegrar stofnunar en þau
sem áður höfðu verið stigin og erfitt fyrir þjóðríki
nútímans að gera slíkar ráöstafanir umyröalaust.
Loks má nefna að samsteypa þeirra afla, sem
studdu peningabandalagið 1969 var mjög ótraust,
þar sem fyrir þeim vöktu ólík markmið og ólíkir
hagsmunir lágu að baki. Ekki var liklegt að þessir
aðilar gætu náð samkomulagi hávaðalaust um hve
langt ætti að ganga í átt til framsals efnahags-
ákvarðana í hendur alþjóðlegra stofnana.
Áform næstu mánaða
I því peningakerfi, sem hugmyndin er að stígi sín
fyrstu skref í byrjun næsta ár, er ekki ætlunin að
ganga jafnlangt og ákveðið var 1969, þótt hrein-
ræktað bandalag af þeirri gerð sem lýst hefur verið
að ofan sé engu að síður langtímamarkmið margra
sem að málinu standa.
Það sem nú er á döfinni eru fyrst og fremst að-
gerðir til að treysta innbyrðis gengi evrópskra
gjaldmiðla. Tekið verður upp fastgengiskerfi milli
þessara mynta til að byrja með, en þó ekki með
óbreytanlegu gengi, heldur verður heimilað að
breyta skráningu einstakra mynta þegar knýjandi
aöstæöur krefjast líkt og heimilt var í Bretton
Woods kerfinu.
í framkvæmd verður um útvíkkun á núverandi
samstarfi sex þjóða (Vestur-Þýskalands, Benelux,
Danmerkur og Noregs) að ræða meö þátttöku fleiri
þjóöa og fastari reglum. Víst er talið að Frakkar og
Irar taki þátt í ,,stórsnáknum“ og líklegt talið að
(talir verði einnig með, en Bretar munu að líkindum
sitja hjá til að byrja með a.m.k. Talað er um að
gengisbreytingarmörkin verði 2,25% í hvora átt
eins og í núverandi ,,snák“, en Italir hafa vegna
39