Frjáls verslun - 01.12.1978, Blaðsíða 46

stiornun
Hvernig á atvinnurekstur
að miðla boðum um hlutverk
sitt í þjóðfélaginu?
Ræða eftir C. North-
cote Parkinson, sem
hann hélt á 26. þingi
Alþjóðaverzlunar-
ráðsins í Flórída í
byrjun október sl.
Nánast allsstaðar búa atvinnurekendur við andstætt al-
menningsálit, þar sem sjónvarp og dagblöð draga upp
dapurlega mynd af atvinnurekstri. Þetta á kannski ekki
að öllu leytí við í Bandaríkjunum, en í Evrópu, þar sem
ríkisstjórnir eru annaðhvort sósialískar eða undir sós-
ialískum áhrifum, er þetta nánast viðtekin venja. Hvar-
vetna er gengfð út frá því að kjörnir stjórnmálamenn og
launaðir embættismenn hafi tiltöiulega háleitar hugs-
anir og vinni að almannaheill.
Jafn sterk er hin trúin, að atvinnurekendur hafi aðeins
eitt leiöarljós: eigin hagnað. Viðtekin, vinstri sinnuð
þjóðfélagsskoðun byggir á því, að atvinnurekendur séu
ógnun, sem haldið sé í skefjum að nokkru leyti af
prófessorum, blaðamönnum og sjónvarpsskýrendum
með háleit markmið.
Fjölþjóðafyrirtaeki eru oft eftirlætis skotmark skamm-
anna, vegna þess að við hina vondu hagnaðarleit bæti
þau þeim glæp að horfa út yfir ríkjalandamæri og sjá
heiminn sem eina heild. Prófessorar skýra fyrir stúdent-
um eigingjörn markmið iðnreksturs, stúdentarnir verða
kennarar sem skýra sömu kenningu fyrir nemendum
sínum. Unglingar hverfa úr skóla án snefils vitundar um
gang atvinnulífsins. Þeim finnst, að þjóðfélagið muni
hugsa um þá og hafa enga raunverulega þörf fyrir að
hugsa um sig sjálfir, en hafa fastmótaðar hugmyndir um
réttindi sín, en aðeins óljósan grun um skyldurnar.
Kenningar um efnahagsmál þekkja þeir lítið og iðn-
rekstrarveruleika alls ekki. Að þessu fólki beina vinstri
hugmyndafræðingarnir hlutdrægum boðskap sínum.
Hikandi viðbrögð
Þótt forystumenn í iðnrekstri hafi einhverja hugmynd
um fjandsamlegt almenningsálit, hafa viðbrögð þeirra
verið hikandi, hæg og stundum beinzt í ranga átt.
Venjulega vita þeir af nauðsyn þess að miðla upplýsing-
um og skoðunum til starfliðs síns og hluthafa, en hafa
sjaldan séð þörfina á að miðla þeim til almennings. Komi
upp sérstakir erfiðleikar birtast þeir stundum á sjón-
varpsskerminum, oft án þess að bæta málstað sinn.
Þegar árásin á okkur er hafin, er orðið of seint að halda
fram sakleysi okkar. Það sem fólk man eru rökin gegn
okkur. Ástæðan er ekki sú, að við stóðum okkur illa á
blaðamannafundinum, þótt það sé gryfja, sem auðvelt er
að falla í, heldur sú, að við sáum ekki fyrirog gerðum ekki
ráðstafanir til þess að ekki kæmi til almennrar hneyksl-
unar. Það sem okkur skorti var stefna í almannatengsl-
um, sérstök áætlun til að skýra sjónarmið okkar á
hverjum tíma. Ekki er erfitt að skilja þennan stefnuskort.
Skipulagning nútíma atvinnufyrirtækis er erfitt verkefni
með margar flóknar hliðar. Ríkisafskipti í mörgum
myndum gera það ekki einfaldara. Þar má nefna óljóst
orðaða löggjöf og kröfur um flæði tölfræðiskýrslna. Iðn-
frömuðurinn hefur nóg að gera án þess að taka sér það
viðbótarverkefni að útskýra rekstur sinn fyrir almenningi,
en hið sorglega er, að þessi vanræksla kann að verða
dýrkeypt. Þótt hann geri sér ekki grein fyrir því, þarfnast
hann sérfræðings í almannatengslum.
Æðstu stjórnendur beztu talsmenn
Hin frábæra bók Roberts Townsend ,,Up the organi-
zation" (,,Upp með fyrirtækið") hefur ef til vill haft áhrif á
ýmsa atvinnurekendur. Áhrifin voru enn meiri, vegna
þess að hinn gáfaði höfundur hennar hafði reynslu af
atvinnulífinu á hæsta stigi, sem er annað en segja má um
hugmyndafræðingana, sem hafa þekkingu sína aðeins
frá öðrum. Undir fyrirsögninni „Afnám almannatengsla-
deildarinnar" heldur Townsend því fram, að slík deild sé
sóun á tíma og peningum. Við sérstakar aðstæður, segir
hann, eru beztu talsmenn fyrirtækis æðstu stjórnendur
þess, mennirnir, sem raunverulega vita um hvað þeir eru
að tala. Hann nefnir dæmi, sem sýna hvernig hann sjálfur
fékkst við þetta vandamál eða hitt, sýnir, að hann þurfti
ekki á ráðgjöf að halda og að almannatengslamenn
hefðu verið honum til trafala eingöngu. Þetta kann allt að
hafa verið rétt hjá Avis bílaleigunni, þegar Robert
Townsend var forstjóri þar, en við verðum að muna, að
hann er mjög sérstæður maður. Það er einstakt, að for-
stjóri með árangursríkan feril skrifi metsölubók um
stjórnun, við þurfum ekki að efast um það, að hann hafi
valdið almannatengslavandamálum sínum, en hvað hafa
margir aðrir atvinnurekendur þessar samtengdu gáfur? i
mesta lagi fjórir eða fimm. Meðalforstjóri þarfnast ráð-
gjafa um almannatengsl og ekki aðeins, þegar vanda-
málið er komið upp. Hann þarfnast slíks manns í stjórn
46