Frjáls verslun - 01.08.1988, Blaðsíða 62

EFNAHAGSMÁL
þjóð er launajöfnuður meiri en í engilsa-
xnesku löndunum og þar hefur framleiðni-
aukning í iðnaði einnig verið meiri á
síðustu áratugum. í áttunda og síðasta lagi
er mikilvægt að hafa í huga að japönsk
fyrirtæki sætta sig við mun lægra gróða-
hlutfall en evrópsk og bandarísk fyrirtæki
og geta því lagt meiri áherslu á tækninýj-
ungar, endurmenntun o.s.frv.
NORÐUR-EVRÓPULEIÐIN, SÆNSKA
DÆMIÐ
Þegar norður-evrópska leiðin er borin
saman við þá engil- saxnesku og japönsku
má e.t.v. segja að grundvallarmunurinn
felist í því að engil-saxneska leiðin ein-
kennist af því að afskiptum launþegahreyf-
UPPRUNI EINKALEYFA
TAFLAl
Uppruni einkaleyfa í Bandaríkjunum eftir þjóðerni í %
1975 1980 1985
Japan 8.9 11.6 17.9
USA 64.9 60.4 55.5
Aðrir 26.3 28.1 26.7
tugnum, snúið baki við orkufrekri tækni
og lagði höfuðáherslu á upplýsingatækni
og samþáttun rafeindaverkfræðinnar og
annarra greina verkfræðinnar. MITI sá
þannig fyrir sér að rafeindaverkfræðin
yrði stöðugt mikilvægari í iðnaði framtíð-
arinnar og lagði því kapp á að beina pr-
festingum í iðnaði á virkan hátt inn á þess-
ar brautir. Ríkisvaldið lék því, í þriðja lagi,
afar mikilvægt og virkt hlutverk í þróun-
inni.
í fjórða lagi hafa Japanir lagt ríka áherslu
á almenna og breiða rafeindaþekkingu í
skólakerfinu og í endurmenntun innan
fyrirtækjanna. í dag koma tvisvar sinnum
fleiri rafeindaverkfræðingar á markaðinn í
Japan en Bandaríkjunum ef miðað er við
höfðatölu. í fimmta lagi er rannsóknar- og
þróunarstarfsemi mun beinar tengd vöru-
framleiðslunni í Japan en Bandaríkjunum,
og raunar einnig sumum Evrópuríkjum,
þar sem hemaðarframleiðslan leikur mik-
ilvægt hlutverk á þessu sviði.
í sjötta lagi eru tengsl milli fyrirtækja í
Japan með nokkuð sérstæðum hætti því
bankar, fjármagns- og iðnfyrirtæki tengj-
ast mjög nánum böndum í gagnkvæmri
eignaraðild jafnframt því sem örfáar slíkar
samsteypur ráða yfir stærstum hluta fjár-
festinga í iðnaði. Þetta skipulag tryggir
aukinn stöðugleika og möguleika á þátt-
töku í langtíma þróunar- og áhættuverk-
efnum.
í sjöunda lagi ber að nefna sérstæð
samskipti atvinnurekenda og launþega
sem einkennast af meiri samvinnuvilja en í
flestum öðrum ríkjum Vesturlanda, sér-
staklega í Bandaríkjunum og Bretlandi,
samvinnuvilja sem rekja má til styrkrar
stöðu verkalýðshreyfingarinnar eftir
seinni heimsstyrjöldina, en þessi staða
neyddi atvinnurekendur til jákvæðari af-
stöðu til launþega en áður. Afleiðing þessa
var að launamunur innan japanskra fyrir-
tækja er mun minni en í engil-saxnesku
löndunum og launþegar því jákvæðari
gagnvart atvinnurekendum. Það er at-
hyglisvert að íjapan, V-Þýskalandi og Sví-
ingar og ríkisvalds af rekstri og nýsköpun
fyrirtækjanna er haldið í lágmarki á meðan
japanska leiðin einkennist af því að sam-
starf ríkisvalds og stórfyrirtækja eða sam-
steypa er mjög náið, en launþegahreyfing-
unni er haldið utan við þetta samstarf enda
er hún í dag veik á landsmælikvarða og
velferðarríkið er vanþróað í Japan. N-
evróska leiðin einkennist hins vegar af
samstarfi þessara þriggja aðila, þótt mis-
mikið sé eftir löndum. Hér er átt við V-
Þýskaland og smáríki V-Evrópu. f Svíþjóð
hefur þessi þróunarleið gengið lengst.
Sænska hagkerfið er e.t.v. það hag-
kerfi Norðurlandanna, sem besta stöðu
hefur í „strúktúralískri samkeppni". Svíar
eiga einnig auðveldast með að endur-
skipuleggja samfélags- og efnahagslífið á
grundvelli nýrrar tækni með hraðri hag-
nýtingu hennar, lágri verðbólgu, jafnframt
því að halda félagslegum fómum eins og
stéttaátökum í lágmarki (sjá töflu 3 yfir
tíðni verkfalla á Vesturlöndum). Svíum
hefur einnig tekist að halda atvinnuleysi í
62