Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.08.1988, Blaðsíða 61

Frjáls verslun - 01.08.1988, Blaðsíða 61
Japanir standa öðrum þjóðum fremur í efnahagslífinu. málalegra og félagslegra þátta í efnahags- og tækniþróuninni. Samkeppnishæfni fyrirtækja einstakra ríkja verður þannig að skoða í ljósi hugtaksins „strúkturalísk samkeppnishæfni" sem felur í sér að fyrir- tækjunum eru skapaðar ytri forsendur til hraðrar hagnýtingar nýrrar tækni, hvort heldur hún er í formi skipulagsnýjunga eða nýjunga í framleiðslutækni. Þessar forsendur fela ekki aðeins í sér stjómunarstefnur fyrirtækjanna, heldur einnig samhæfingu ytri þátta eins og t.d. samhæfingu samskiptakerfis aðila vinnu- markaðarins (industrial relations), hlut- verks ríkisvaldsins í nýsköpun, þróunar grunngerðar (infrastmcture) hagkerfis- ins, stjómkerfisins, menntakerfisins, rannsóknar- og þróunarstarfseminnar í tengslum við framleiðslu/markaðssetn- ingu fyrirtækjanna og síðast en ekki síst þróun iðnheilda (industrial complexes) þar sem samskipti framleiðenda og notenda framleiðslutækninnar eru náin og marg- falda nýsköpunarstarfsemina í hagkerfinu (dæmi um slíkt hér á landi er þróun fram- leiðslutækja fyrir fiskvinnslu og útveg). ÞRENNS KONAR ÞRÓUNARLEIÐIR Nú á dögum eru flestir sammála um að efnahagskreppan verði ekki eingöngu rak- in til olíukreppunnar á áttunda áratugnum. Vandamálið er djúptækara og tekur til minnkandi arðsemi á Vesturlöndum sem stafar af mettun markaða og harðnandi samkeppni í iðngreinum sem nýttu sér orkufreka færibandatækni til hins ýtrasta. Kreppueinkennin voru þegar komin fram í samdrætti í alþjóðaviðskiptum fyrir olíu- kreppuna 1974 og þegar leið á áttunda áratuginn áttu iðngreinar eins og bílaiðn- aðurinn, framleiðsla „hvítra“ heimilis- tækja, stál- og skipaiðnaðurinn og efnaiðn- aðurinn í miklum erfiðleikum. í grófum dráttum má segja að hægri- menn og vinstrimenn meðal stjórnmála- og fræðimanna séu sammála um að lausn kreppunnar felist í endurskipulagningu efnahagslífsins ásamt þróun og innleiðingu nýrrar tækni. Það sem menn greinir á um er hins vegar, hversu djúptæk þessi end- urskipulagning þarf að vera og hvaða leið ber að fara. I dag má greina þrjár megin- þróunarleiðir á Vesturlöndum sem eiga það sammerkt að bera mjög keim af sér- stæðum félagslegum og pólitískum að- stæðum í viðkomandi löndum. Hér er um að ræða engil-saxnesku leiðina, japönsku leiðina og þá norður-evrópsku. Markmið þessara ólíku þróunarleiða er hröð aðlögun að síbreytilegum aðstæðum á alþjóðamörkuðum en félagsleg og tækni- leg nýsköpun (social and technological innovations) í hagkerfinu er hér lykilatriði gagnvart bættri samkeppnishæfni fyrir- tækjanna. Yfirburðir japansks iðnaðar sýna þetta hvað skýrast og samkeppni í dag er flóknari en svo að nægilegt sé að skoða hana eingöngu í ljósi verðsam- keppni; við núverandi aðstæður er gæða- samkeppni og „strúktúralísk samkeppni" enn mikilvægari fyrir afkomu fyrirtækja og hagvöxt ríkja en áður var. Samspil innri og ytri þátta er þannig veigamest hvað varðar samkeppnishæfni, en þetta samspil er ólíkt eftir löndum og því er gjaman talað um „staðbundin ný- sköpunarkerfi“ (national systems of inno- vation), þegar nýsköpun og innleiðing nýrrar tækni í atvinnulífinu er skoðuð. A töflu 1 má sjá hvemig nýsköpunarkerfi Japana hefur hlutfallslega bætt frammi- stöðu þeirra samanborið við Bandaríkja- menn, þ.e. gagnvart uppfinningum í iðnaði eins og þær em skráðar veittum einka- leyfum í Bandaríkjunum (sem hyglir Bandaríkjamönnum í þessum saman- burði). Línurit 1 og tafla 2 sýna hvemig bandarískt efnahagsh'f hefur hlutfallslega dregist aftur úr samkeppnislöndum sfnum hvað varðar framleiðniaukningu. Rannsóknir á tengslum tækniþróunar og/eða nýsköpunar og hagvaxtar sýna að nýsköpunarviðleitni hefur mjög hvetjandi áhrif á hagvöxt 2 og 3 en ríkisstjórnir fara ólíkar leiðir að því marki að hraða endur- skipulagningu efnahagslífsins og auka nýs- köpun. Bandaríkjamenn og Bretar hafa gengið lengst í átt hefðbundinna nýklass- ískra kenninga og peningamagnskenn- inga, þó einkum Bretar. Hagstjómartil- raunir Thatchers og Reagans em vel þekktar og verður því ekki fjallað um þær sérstaklega hér. Við skulum skoða nýs- köpunarkerfi Japana og Svía sem dæmi um n-evrópsku leiðina. NÝSKÖPUNARKERFIJAPANA Verðhmnið á verðbréfamörkuðunum í október s.l. kom mörgum í opna skjöldu. Ójafnvægið á verðbréfamörkuðunum staf- ar af sveiflum í tiltrú á styrk bandarískra fyrirtækja samanborið við evrópsk og þó einkum japönsk fyrirtæki. Þessi óvissa mun ríkja þar til nýr efnahagslegur leiðtogi hefur tryggt sig í sessi og allt bendir til þess að Japanir muni taka yfir þetta hlut- verk. Astæðan er sú að japanska nýsköp- unarkerfið er mun skilvirkara en víðast annars staðar á Vesturlöndum og þeir færa sér mun hraðar í nyt hina nýju upp- lýsinga- og sjálfvirknitækni en keppinaut- ar þeirra. Skýringanna er að leita í samspili félagslegra og efnahagslegra þátta ekki síður en í tækninni sjálfri. Það er einmitt vegna þess hversu þróunin er í eðli sínu samfélagsleg sem hagfræðin nú á dögum er svo lítils megnug. Helstu ástæður þess að Japanir hagnýta sér hina nýju tækni miklu hraðar en sam- keppnislöndin eru vafalaust þessar: í fyrsta lagi höfðu þeir þegar á sjötta og sjöunda áratugnum tekið í sína þjónustu svokallaða lárétta stjómun sem, ólíkt hin- um ríkjandi skýra valdapýramída og ströngu sérhæfingu í vestrænum fyrir- tækjum, byggir á fjölhæfu starfsfólki og miklu upplýsingastreymi milli þess. Ástæðan var sú að Japanir lokuðu heima- markaðnum og fluttu inn tækni sem þeir þróuðu áfram og aðhæfðu japönskum að- stæðum. Um leið urðu þeir að brjóta niður deildarmúrana milli hönnunar, þróunar- starfssemi og markaðssetningar. Lárétt stjómun var því til þar þegar fyrir upp- lýsingatæknina. í annan stað hafði MITI, iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið, þegar á sjöunda ára- 61
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.