Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.08.1988, Blaðsíða 60

Frjáls verslun - 01.08.1988, Blaðsíða 60
EFNAHAGSMAL NÝSKÖPUN Greinarhöfundur, Ivar Jónsson, er félagsfræð- ingur frá Háskóla Islands, fil. cand í vísinda- og tækni- kenningum frá háskólanum í Gautaborg, M.A. í félags- og stjórnmálavísindum frá háskólanum í Essex í Englandi og er að Ijúka doktorsgráðu í félagshag- fræði frá háskólanum í Sussex. )G EFNAHAGSSTEFNUR Forsendur iðnaðar- og efnahagstefnu á Vesturlönd- um hafa breyst í grundvallar- dráttum á síðustu tveim ára- tugum. I fyrsta lagi eru utan- ríkisviðskipti mun umfangsmeiri en áður var samfara frjálsari viðskiptum milli landa og opnun hagkerf- anna. í annan stað hafa fjölþjóðleg fyrirtæki vaxið mjög hratt á þessu tímabili og fjár- festingar þeirra eru mikilvægari en áður fyrir efnahagsþróun einstakra ríkja. í þriðja lagi hefur virk þátttaka ríkisvaldsins og náið samstarf þess við fyrirtækin í Jap- an og hinum nýiðnvæddu ríkjum SA-Asíu, skapað nýjar leikreglur samkeppninnar á alþjóðamörkuðum þar sem svonefnd „strúktúralísk samkeppni" er stöðugt mikilvægari, eða m.ö.o. samhæfing stjómkerfis, samskipta aðila vinnumark- aðarins og tækni- og skipulagsþróunar. í íjórða lagi gegnir launþegahreyfingin mun mikilvægara hlutverki í launaþróun á Vesturlöndum en áður var, um leið og dregið hefur úr samkeppni og hreyfanleika á vinnumarkaðinum. Og loks, í fimmta lagi, hefur rannsóknar- og þróunarstarf- semi orðið stöðugt mikilvægari fyrir sam- keppnisstöðu fyrirtækjanna, en um leið hlutfallslega kostnaðarsamari. Sumpart er það vegna þess að arðsemi tækninýjunga og tækniumbóta á grundvelli hinnar „gömlu“ tækni (þ.e. orkufrek færibanda- tækni, línuleg tækni efnaiðnaðarins o.s.frv.) fer minnkandi og sumpart vegna þess að ef fyrirtækjum tekst ekki að nýta sér hina nýju rísandi upplýsinga- og sjálf- virknitækni, kann samkeppnisstöðu þeirra í framtíðinni að vera alvarlega ógn- að en það krefst mikilla rannsókna og þró- unar. Þessar breyttu forsendur hafa leitt til þess að efnahags- og iðnaðarstefnur sem reistar eru á hefðbundnum, nýklassískum og keynesískum kenningum vita allir hvað þetta er sem þetta bera (Keynes, John 1883-1946 breskur hagfræðingur og tals- maður ríkisarfskipta í markaðsmálum) eru vanmáttugri en áður. Ástæðan er sú að með opnun hagkerfanna dregur úr áhrifa- mætti hefðbundinna stjómtækja á sviði skatta- og peningastefnu til að draga úr efnahagssveiflum. Keynesískar og nýk- lassískar efnahagskenningar eru fyrst og fremst byggðar á líkönum af lokuðum hag- kerfum og hafa því stöðugt minna gildi eftir því sem hagkerfin opnast. Þessar kenningar eru einnig reistar á líkönum af hagkerfum þar sem gert er ráð fyrir að fullkomin samkeppni ríki og full- komin markaðsskil en með auknum fjár- festingum fjölþjóðlegra fyrirtækja, sam- þjöppun auðmagns (þ.e. fjármagns og fjár- muna) á mörkuðunum og auknum erfiðleikum smárra fyrirtækja til þátttöku í samkeppninni, hefur dregið úr gildi kenn- inga sem reistar eru á kenningum um frjálsa samkeppni og um leið efnahags- stefnum sem leggja höfuðáherslu á óbein afskipti hins opinbera af efnahagslífinu. Auk þessa ber að nefna að keynesískar og nýklassískar kenningar fást ekki við að skýra hreyfiöfl tækniþróunarinnar sem hluta af efnahagskerfinu og efnahagsþró- uninni. í þessum kenningum er tæknin skoðuð sem utanaðkomandi þáttur, sem kenning- amar fást aðeins við innan ramma fram- leiðslufalla, þ.e. sem val milli samsetning- ar launa og fjármuna í framleiðslunni á til- teknum vörum. Á túnabilum eins og í dag þegar þrátefli ríkir í tækniþróuninni og fyrirtækin og ríkisstjómir eiga erfitt með að velja milli hnignandi arðsemi „gömlu" tækninnar og óvissrar arðsemi nýju tækn- innar, dregur úr gildi þessara kenninga og þeirra efnahagsstefnu sem á þeim er reist og óhjákvæmilega fæst ekki af alvöru við vandamál tækniþróunarinnar. Loks ber að nefna að kenningar sem þannig eru reistar á líkönum af fullkominni samkeppni og skýra ekki tækniþróunina á viðhlítandi hátt, hafa minna gildi gagnvart sérstökum vandamálum smáríkja, þar sem hrein samkeppni er ólíklegri á mörk- uðum og smá fyrirtæki eiga í meiri erfið- leikum með að taka þátt í kapphlaupinu um tæknina en stór fyrirtæki á stórum heima- mörkuðum. Rannsóknir t.d. R. Kaplinsky sýna að stór fyrirtæki og fjölþjóðleg hagn- ýta sér nýju tæknina í mun ríkari mæli en smá fyrirtæki. Vegna þessara breyttu forsenda og minnkandi gildi hefðbundinna hagfræði- kenninga og efnahagsstefna er nauðsyn- legt að byggja iðnaðar- og efnahagsstefnu á kenningum sem fást á raunsæjan hátt við hið nána samspil efnahagslegra, stjóm- 60
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.