Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1957, Blaðsíða 12
672
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
í veizlu, sem bæjarstjórnin hélt gest-
unum um kvöldið á Hótel Seurahoune,
flutti formaður danska rithöfundafé-
lagsins, Hans Lyngby Jepsen, aðalræð-
una og lýsti dönskum þjóðareinkenn-
um, sem tákna mætti með danska stað-
arheitinu Silkiborg og fæli í sér mýkt
silkisins jafnframt festu borgar eða
kastala. Þótti mér líking sú góð. Yfir
drykkjuborðum að lokinni máltíð
kvaddi Ijóðskáldið sænska, Harald
Forss, sér hljóðs, og mæltist honum
frjálslega um skáldskap, vín og víf.
Ýmsir hlógu dátt að fyndni Forss, er
eg gaf þá viðurkenningu, að væri Bell-
mann nútímans, og líkaði honum hún
stórvel. Til þess að einnig þeir við-
staddir, sem ekki skildu sænsku, nytu
gamanyrða Haralds, þýddi Jarl Lou-
hija þau jafnóðum á þjóðtungu Finna,
og fórst honum það einkar fimlega.
Var þetta mikill mannfagnaður og því
meiri sem lengra leið á kvöldið. Þar
eignaðist eg vini, er mér gleymast
seint. Einn þeirra var ljóðskáldið
sænska, Jóhannes Edfelt. Reyndar var
eg honum ekki með öllu ókunnugur
áður, því að vinur, sem eg á í Svíþjóð,
hafði sent mér eina af bókum hans.
Edfelt er sá maður, sem minnir mig
mest á þjóðhöfðingja vorn, herra Ás-
geir Ásgeirsson. Lét eg hvors tveggja
getið, og tók hann því með lítillæti og
hógværð. Meðal annarra samkvæmis-
gesta, sem eg hafði gaman að tala við,
voru norsku hjónin Torolf Elster rit-
höfundur og kona hans, Magli, sem er
gott ljóðskáld. Lánaði hún mér daginn
eftir tvö af ljóðasöfnum sínum. Eru
einkum í þeim ástarljóð.
Næsta dag var minnzt sextugs-
afmælis Suomen Kirjailijaliitto í
Linnanhovi-bíói. Hófst athöfnin með
því, að leikin var Andante Festivo, eft-
ir Sibelius. Síðan rakti formaðurinn,
Yrjö Soini, sögu félagsins á finnsku.
Frá rithöfundafélögum Norðurlanda
voru flutt ávörp og færðar gjafir.
Einna lengst þeirra ávarpa var ræða,
er Edfelt flutti, ágæt að efni og orð-
færi. í minn hlut kom að flytja af-
mælisbarninu kveðju og gjöf frá rit-
höfundafélögunum íslenzku. Var gjöfin
Heimskringla Snorra í skinnbandi.
Minntist eg líkingarinnar í frelsisbar-
áttu Finna og íslendinga og andlegs
skyldleika, er eg þóttist finna með
báðum þjóðum við lestur bókmennta
þeirra. Einnig minntist eg Snorra og
Heimskringlu. Margar fleiri kveðjur
voru fluttar og ýmsir merkismenn
heiðraðir, þeir virðulegustu krýndir
lárviðarsveigum.
„Þú ert hagsýnismaður", sagði Har-
ald Forss við mig á eftir, „mæltir að-
eins það, sem þú þurftir að taka fram,
hvorki meira né minna“. Þetta voru
ein hin mestu viðurkenningarorð, sem
mér hlotnuðust fyrir ávarpið, en það
samdi eg á sænsku, áður en eg fór að
heiman og lét ganga gegnum þrjá
hreinsunarelda.
Ógleymanlegasti viðburður þessa
dags verður, held eg, flestum þátttak-
endum skipsferð til Putkinotko. En þar
gerðust atburðir samnefndrar skáld-
sögu eftir Joel Lehtonen. Hefur sagan
verið þýdd á sænsku og heitir á því
máli „Ödemarkens barn“. Stendur enn
hús það, sem skáldið bjó í nokkuð hrör
legt þó, og fornfáleg brunndæla er
skammt frá því, djúp tjörn nokkru
neðar, en skógi vaxnir ásar og lægðir
allt um kring. Umhverfið er dulúðugt
og ævintýrakennt, líkt og frumskógur,
og lætur það áhorfandann renna óljós-
an grun í örlagaatburði sögunnar, er
gerist öll á einum degi.
Annar merkisstaður finnskrar nátt-
úru og bókmenntasögu í grennd við
Savonlinna er Punkaharju, nafnfræg-
ur fyrir fegurð. Tígulegar, gullglóandi
furur teygja sig þar upp úr ásum og
eiðum milli hlæjandi vatna mót bláum
himni. Þar hefur skáldinu Runeberg
verið reistur veglegur minnisvarði á
hæð einni, sem á sænsku nefnist Rune-
bergs kulle. í þessu umhverfi er talið.
að þetta mesta eftirlætisskáld finnsku
þjóðarinnar hafi oftast orðið fyrir inn-
blæstri, enda dáði hann þennan stað
umfram aðra í sínu heitt elskaða landi.
Aldrei hefur mér skilizt betur, hvers
virði þjóðardýrlingur getur verið en í
hópi þeirra andans manna, er voru
«aman safnaðir við Runebergs kulle
undir ræðu Jarls Louhija þennan fagra
sumardag. Finnar tigna Runeberg
eins og guð, telja hann föður lýðveld-
isins.
í mjög fjölmennri veizlu, sem Útgef-
endasamband Finnlands hélt um kvöld
ið á hótel Finlandia, flutti Torolf Elst-
er aðalræðuna og talaði um nauðsyn
þess, að hafizt yrði handa með þýðing-
ar finnskra bókmennta á hin Norður-
landamálin, en þær væru allt of lítið
kunnar utan Finnlands sökum þess,
hve finnskan væri ólík öðrum þjóð-
tungum Norður Evrópu og stæði heims-
málunum miklu fjær en þær.
Drottinsdagur fór í hönd með guðs-
þjónustu í dómkirkjunni kl. 10, og
mættum við Kristján þar, enda þótt
guðsþjónustan færi fram á finnsku, þvi
að við vildum ekki sleppa hinum vígða
þætti hátíðahaldanna, iðrumst þess
heldur ekki. Frú Soini kom að máli við
okkur seinna um daginn og sagði, að
það hefði glatt þau hjónin að sjá okk-
ur við messuna. Þóttist eg skilja af
mikilli kirkjusókn og hlutdeild safn-
aðarins í athöfninni, hve ríkan þátt
kirkjan ætti í samheldni finnsku þjóð-
arinnar.
Nú ætti við að hafa bókmenntaþátt,
þar sem sagt væri frá upplestri
finnskra skálda og rihöfunda úr verk-
um sínum við Ólafsborg, miðaldakast-
ala, sem stendur á lítilli eyju í vatninu
skammt frá Savonlinna. Á undan upp-
lestrinum var leikin Finlandia, eftir
Sibelius. En með því að upplestur þessi
var útlendingunum óskiljanlegur með
öllu, notuðu þeir tímann til að skoða
kastalann ,sem er tvímælalaust feg-
ursta bygging sinnar tegundar á Norð-
urlöndum og eitt mesta furðuverk
mannlegrar snilli. Farin var hringferð
um kastalann á hálftíma fresti í flokk-
um. Á okkar ferð vorum við Kristján
svo heppnir að njóta leiðsagnar ágætr-
ar stúlku. í flokknum, sem við fyllt-
um, voru eintómir Finnar, að okkur
tveim undanskildum. Þegar stúlkan
hafði lokið skýringum um hvern hluta
kastalans fyrir landa sína á þeirra
máli, sneri hún sér að okkur Kristjáni
og flutti sömu fræðslu á sænska tungu.
Væri of langt mál að endursegja allan
þann fróðleik hér. Þess skal aðeins
getið, að þetta merkilega virki var
grundvallað 1479 af riddara danskrar
ættar, Erik Axelsson Tott, sem nefndi
það St. Ólafsborg eftir verndardýrlingi
sínum, Ólafi helga, og var virkið gert
bæði til varnar gegn ásókn Rússa á
þáverandi austurtakmörkum sænska
ríkisins og til að vaka yfir siglinga-
leiðum á vötnunum frá norðri til suð-
urs. Ólafsborg hefur oft orðið fyrir
skemmdum af völdum elds og skot-
hríðar, en jafnan verið endurnýjuð
aftur. Um skeið var kastalinn á valdi
Rússa, en fyrst í lok síðustu aldar fékk
hann orð á sig sem fágætt sögulegt
minnismerki, og síðan var kastala-
garðurinn gerður að áhrifamiklu leik-
sviði fyrir óperur og sjónleika.
Þegar við Kristján komum aftur úr
þessari langferð inn i liðna tið, blasti